نامزدهای ریاست‌ جمهوری درباره مکران چه می‌گویند؟

به گزارش تین تیوز به نقل از  ایسنا، با آغاز ماراتن چهاردهمین دوره ریاست جمهوری توجه افکار عمومی به برنامه ها و سخنان نامزدهای انتخاباتی است تا ببینید اولویت های کشور از نظر آن ها چیست و چه برنامه ای برای توجه به این اولویت ها دارند. خبرگزاری دانشجویان ایران نیز با هدف آگاهی بخشی در سلسله پرونده های مجزایی به اولویت ها و مسائل ایران می پردازد تا توجه نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، هوادارانشان و مردم را به اهمیت این مسائل و راهکارهای حل آن جلب کند. در گزارش قبلی به موضوع اهمیت و شناخت مکران پرداختیم.

هرچند از سال ۱۳۸۷ در سفر مقام معظم رهبری به اهمیت مکران اشاره شده و ایشان بر توسعه این منطقه تاکید داشتند اما چندان که باید دولت ها به این مهم توجه نکردند. دولت سیزدهم نیز در این باره اقداماتی اندک انجام داد که از نظر کارشناسان چندان سامان یافته و موثر نبود. اما طبق لایحه برنامه هفتم توسعه باید سهم اقتصاد دریا از تولید ناخالص داخلی از ۲ به ۶ درصد افزایش پیدا کند و در این راستا سرمایه گذاری در پس کرانه های سواحل مکران از نظر ایجاد بنادر بزرگ، راه های مواصلاتی جاده، ریل و حتی فرودگاه و خطوط دریایی، ایجاد زیرساخت های کشاورزی، گردشگری، شیلاتی و تجاری مدنظر قرار گیرد. با توجه به توجه برنامه هفتم توسعه به این محورها، باید دید که نامزدهای چهاردهمین دوره ریاست جمهوری چقدر به توسعه مکران توجه دارند و آیا در اولویت های خود بدان پرداختند؟

در گزارش پیشرو به بررسی دیدگاه های نامزدهای ریاست جمهوری درباره موضوع سواحل مکران می پردازیم. اظهارات و موضع گیری های مسعود پزشکیان و مصطفی پورمحمدی نشان می دهد این سه تاکنون در این باره به اظهارنظر و موضع گیری نپرداختند و در فهرست اولویت های آنها تا  نیز نشانی از مکران نیست. تنها سعید جلیلی، محمدباقر قالیباف، علیرضا زاکانی و امیرحسین قاضی زاده هاشمی در این باره موضع گیری هایی داشتند.

جلیلی و مکران؛ توسعه سیستان و بلوچستان و اقتصاد دریا

موضع گیری های جلیلی در این باره برخاسته از موضع و جایگاه رسمی او به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی و بخشی نیز بنا به حضور او در رقابت های انتخاباتی  یا در همان دولت سایه ای است که از کلیدواژگان اوست. او مکران را در چارچوب استان سیستان و بلوچستان و بررسی مسایل آن مورد توجه قرار داده و به عنوان یکی از حوزه های مهم بدان پرداخته است. حتی در ایام انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری نیز توسعه اقتصادی این استان را از اولویت های خود خواند و حتی از تبدیل آن به قطب اقتصادی گفت. از منظر او سیستان و بلوچستان یکی از محورهای تعامل خارجی است که باید نگاه ملی به آن معطوف شود. همچنین یکی از محورهای برنامه او در انتخابات ۱۴۰۰،  اجرای طرح سلامت، اجرای توسعه متوازن و عادلانه در سیستان وبلوچستان و تبدیل این استان به نوار و قطب اقتصادی در جنوب شرق ایران بود. جلیلی حتی در آخرین برنامه از مجموعه برنامه های روایت با موضوع «سیستان و بلوچستان» با بیان اینکه رویکرد فعلی نسبت به استان سیستان و بلوچستان باید تغییر کند، گفت: در اولین گام، نگاه به استان سیستان و بلوچستان به عنوان استان محروم باید تغییر کند؛ نگاه درست این است که در این استان فرصت های بی نظیری وجود دارد که اگر احیاء بشود، نه تنها مردم استان بلکه کل کشور از آن بهره مند می شوند. در میان نقطه نظرات جلیلی در این باره به موقعیت ژئوپلتیک سیستان و بلوچستان و همسایگان شرقی ایران به عنوان بازارهای صادراتی توجه شده است. از نظر وی چابهار، یکی از قطب های کریدور جنوبی-شمالی محور ترانزیت در ایران محسوب می شود؛ بنابرین وقتی می گوییم فرصت های سیستان و بلوچستان کم نظیر است، به چنین ظرفیت هایی اشاره داریم. او مکران و موقعیت بنادر آن در جنوب این استان را یکی از مصادیق مزیت های نسبی در استان سیستان و بلوچستان می خواند که کشورهایی نظیر سنگاپور تنها با اتکا عمده به این فرصت، خودشان را اداره می کنند.

 او در ایام چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز به مسئله مکران در قالب تاکید به توسعه اقتصاد دریامحور اشاره دارد. وی در این باره بیان می کند اقتصاد دریامحور به عنوان یکی از فرصت های تولید ثروت و جهش اقتصادی پیش روی کشور قرار دارد. از این منظر  بسیاری از مسایل اقتصادی کشور را می توان زیر چتر  اقتصاد دریا سامان داد؛ از تولید آبزیان گرفته تا ساخت و تعمیر کشتی های باری و مسافری.

قالیباف؛ از تولی گری دولت تا اهمیت اقتصاد دریا در توسعه مکران

قالیباف نیز در طی سال های اخیر و بنا به جایگاه ریاست مجلس در این باره موضع گیری هایی داشته است. وی در آذر ماه ۱۴۰۲  هنگام حضور در برنامه تلویزیونی و در پاسخ به سوال مجری مبنی بر توسعه سواحل مکران گفت: حوادثی در سال های اخیر اتفاق افتاده که حتما تأثیراتی بر اهمیت ژئوپلتیکی ایران گذاشته است. این حوادث به طور حتم می تواند بر اهمیت جایگاه ایران در ترانزیت شمال و جنوب بیفزاید. در این چارچوب، بندر چابهار که از گذشته ویژگی های خاصی داشته از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. قالیباف بر این اساس تاکید کرد که باید ضعف های گذشته و وقت کشی ها را کنار گذاشت. وی در این باره بر این نظر است  وقتی حرف از تحول می زنیم باید همه یعنی مردم، دولت، مجلس و قوه قضائیه  دست به دست هم بدهیم. او می گوید وقتی می گوییم مردم یعنی تبلور عینی سازماندهی شده مردم در اتاق بازرگانی، اتاق تعاون و بخش خصوصی مدنظرمان است و باید فرصت را برای آنها فراهم کرد. قالیباف بر این باور است متأسفانه امتحان خوبی در این زمینه ها پس ندادیم و به این بخش ها توجه نکردیم. بنابراین او مسئله توسعه مکران را در رابطه با جایگاه و فرصت دادن به بخش خصوصی تعریف می کند. از نظر قالیباف مردم نباید منتظر دولت باشند و دولت نیز نباید منتظر مردم باشد به این معنا که فرصت را به جای اینکه برای خودش نگه دارد، به مردم واگذار کند و در واقع به جای تصدی گری باید تولی گری نماید و بستر را فراهم کند.

وی در جای دیگری نیز با اشاره به اهمیت دریا به جایگاه آن در توسعه کشور پرداخت و رویکرد جاری کشور را مورد انتقاد قرار داد که چرا ما از تجربه دنیا در این خصوص استفاده نکرده ایم.

به گفته قالیباف بعد از پایان دوره پنجم مجمع تشخیص مصلحت نظام و در ابتدای کار دوره ششم، رهبر معظم انقلاب در اولویت های ابلاغی به مجمع از موضوعات دریاپایه به عنوان مهم ترین اولویت کشور نام بردند، اما از آن در برنامه های کلان کشور استفاده نشده است. وی با اشاره به فرصت های اقتصادی که در دریا وجود دارد تاکید کرد: همگی این فرصت ها نوعی صنعت است که می توان با استفاده از آن زمینه رونق تجارت و بخش اقتصادی کشور را فراهم کنیم، اما متاسفانه سهم ما از این موضوعات بسیار اندک است. چنانچه مشخص است تاکید قالیباف در بحث توسعه مکران در ایام تدوین  برنامه هفتم توسعه رخ داده است. چنانچه وی پس از بحث درباره عدم استفاده از اقتصاد دریامحور در برنامه های کلان در کشور از عزم دولت و مجلس سخن می راند که مصمم هستند تا از ۶ برنامه توسعه ای قبل فاصله گرفته و پیشران هایی که بزرگ و موثر هستند را مشخص کنند. او یکی از این پیشران ها را موضوعات دریاپایه می نامد که  بر این اساس، سواحل مکران به عنوان منحصربه فردترین مکان می تواند مورد توجه قرار گیرد که یقیناً در برنامه هفتم به آن توجه خواهد شد.محور دیگری که در این باره مورد اشاره قالیباف است و از منظر کارشناسان امر نیز یکی از اولویت هایی است که در فرایند توسعه مکران باید مورد توجه قرار گیرد «حل تزاحم های مدیریتی برای توسعه سواحل مکران» است. قالیباف در این باره اظهار کرده که نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی می تواند فرصت های بسیاری را با استفاده از این سواحل ایجاد کند، بنابراین لازم است ظرفیت ها با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی کشور مورد استفاده قرار گیرد. وی در بحث توسعه مکران، ظرفیت هایی نظیر گردشگری، بندرگاهی، کریدورهای ریلی و هوایی، فرصت های مالی و... را نام می برد که می تواند مشکلات بخش تجاری ایران را رفع و باعث رونق تجارت خارجی کشور شود؛ بنابراین از منظر او، سواحل مکران به عنوان بزرگ ترین و بی نظیرترین فرصت باید مورد توجه قرار گیرد.او در جریان نطق های انتخاباتی خود در ایام به صورت صریح به توسعه مکران نپرداخته است و بیشتر بر اجرای برنامه هفتم توسعه تاکید دارد بنابراین شاید بتوان گفت او تنها اشارات ضمنی به این مسئله داشته است.

قاضی زاده هاشمی؛  مکران پیشران کشور

قاضی زاده هاشمی جز در ایام انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری به این مسئله نپرداخته است. او در این باره بر این نظر است که برای توسعه و رشد کشور نقاط پیشرانی وجود دارد که یکی خوزستان و دیگری سواحل مکران است. او عدم توجه به این دو نقطه را «یکی از اشتباهات استراتژیک» خوانده و گفته است که «خوزستان بعد از جنگ عقب افتاد و در این چرخه نیفتاد. ما اگر می خواهیم به سرعت تبدیل به یک قدرت جهانی اقتصادی شویم باید در این ۲ نقطه به صورت گسترده سرمایه گذاری کنیم تا راه بیفتد.»

او درباره توسعه مکران بر این باور است باید در خصوص سواحل مکران به طرح آمایش گسترده نقاط توسعه گر و ایجاد زیرساخت هایی مثل جاده و ریل سراسری پرداخت. همچنین از نظر قاضی زاده هاشمی تعریف امتیازاتی که سرمایه گذاران داخلی و خارجی را با هم پیوند بدهد از جمله قداماتی است که باید صورت گیرد. او در قیاس با خوزستان که از نظر او، اقتصاد منطقه ای ما را پیش می برد و بین کشورهای حاشیه خلیج فارس و ایران پیوند ایجاد می کند و آب و انرژی دارد کارکرد اقیانوسی سواحل مکران را کارکردی جهانی می نامد که ما را به هند و آسیای میانه و روسیه وصل می کند.

قاضی زاده هاشمی حتی بر این باور است اگر این مسیر را درست کنیم جایگزین کانال سوئز می شویم. از این نظر، اگر کانال سوئز بسته نشود باز هم انتقال بار به بنادر سواحل مکران و زمینی به سوی اروپا از روی ریل هفت روز زودتر است و این هفت روز در اقتصاد جهانی خیلی عدد بزرگی است. وی در این باره می گوید:«یعنی سالانه ۲۱ میلیارد دلار ما فقط از حمل بار گیرمان می آید. کل درآمد نفتی مان اگر تحریم نباشیم و کامل بفروشیم، ۴۰ میلیارد است. این ماهیت جدی دارد و برنامه جدی دولت سلام است که سواحل مکران را پیشران اقتصاد کشور قرار بدهد.»

زاکانی؛ انتقال صنایع، راهکار توسعه مکران

زاکانی هم در صحبت های خود می گوید: ما ۵۸۰۰ کیلومتر ساحل داریم اما به آن ها بی توجه هستیم. مردم این مناطق در کپَر زندگی می کنند. انتقال آب از دریا به بخش های مرکزی کشور خوب است اما بهتر است صنایع به کنار سواحل ساخته شود. با خدمت رسانی به کشتی ها درآمدهای بزرگ و عجیبی برای کشور خلق کنیم. استفاده از مخازن غذایی در دریا نیز درآمد کشور را افزایش می دهد. با این کار سواحل مکران قابل توسعه است و این سواحل را توسعه می دهیم. آن زمان ۲۰ درصد مشکلات را به تحریم ها و مابقی را به بی عرضگی و بی فکری مربوط دانست و به مردم توصیه کرد به سراغ کارنامه ها بروند.

توسعه مکران؛ اولویت ملی

از میان شش نامزد ریاست جمهوری تنها چهار نامزد به مسئله توسعه مکران پرداختند اما اگر قرار است توسعه مکران با توجه به اهمیت موضوع به عنوان مطالبه عمومی پیگیری شود باید سایر نامزدها را نیز به این اندیشه انداخت که درباره مکران چه فکر می کنند و چه برنامه ای دارند؟ یعنی باید ناگزیر به موضع گیری در این باره شوند. باید همانگونه که کارشناسان این حوزه باور دارند مکران را به مسئله ایران بدل کرد. بنابراین نامزدهای ریاست جمهوری همچنان که وعده های اقتصادی رنگارنگ را با توجه به تنگی معیشت و شرایط نامطلوب اقتصادی برگزیدند باید این مسئله را نیز در اولویت های جدی خود بیاورند تا شاید راهی برای گره بسته اقتصاد ایران و اجرای وعده های اقتصادی خود داشته باشند.