۶ دهه حضور دائمی خودروسازی ژاپن در جمع ۳ کشور برتر جهان
تین نیوز | صنعت خودروسازی ژاپن ده‌ها سال است که به‌عنوان صنعتی پیشرو در تولید اتومبیل‌های باکیفیت در سطح جهان شناخته می‌شود و علاوه بر آن از دهه ۱۹۶۰ میلادی تا به امروز یعنی در طول ۶ دهه اخیر به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان خودرو دنیا، همواره در بین ۳ کشور برتر خودروساز در جهان حضوری دائمی و پیوسته داشته و دارد.
ژاپن در ۲۰ سال گذشته و پیش از صعود جهشی کشور چین در رتبه‌بندی جهانی کشورهای عمده تولیدکننده خودرو و رسیدن به جایگاه نخست این جدول در سال ۲۰۱۱م رقابتی شدید با امریکا بر سر کسب عنوان بزرگترین خودروساز جهان داشت، اما از این سال تا به امروز رتبه سومین تولیدکننده خودرو جهان را پس از چین و امریکا به‌صورت ثابت در اختیار خود دارد.
خودروسازی ژاپن در نقطه شروع
بذر درخت تناور کنونی صنعت خودروسازی ژاپن در سال‌های ابتدایی قرن گذشته میلادی (قرن بیستم) در این کشور کاشته شد، هر چند درباره تولید خودرویی که به طور کامل در ژاپن ساخته شده ۲ روایت با فاصله زمانی اندک وجود دارد.
البته در تاریخ معاصر کشور ژاپن تاریخ ساخت نخستین خودرو سال ۱۹۰۲ میلادی عنوان شده است، چراکه براساس اسناد و شواهد موجود، در این سال فردی ژاپنی به نام «کومانوسوکه اوچی‌یاما» از اهالی گینزا نخستین خودرو ژاپنی را ساخت و به حرکت درآورد اما نیروی محرکه این خودرو به وسیله یک موتور بنزین‌سوز تامین می‌شد که به طور کامل ساخت امریکا و از این کشور وارد شده بود.
اما به‌عنوان نخستین خودرو تمام‌ژاپنی همانطور که پیش‌تر اشاره شد ۲ روایت جدا نقل شده است. در این ارتباط، گروهی بر این باورند که اتوبوس کوچک یا به عبارتی مینی‌بوس ساخته شده به وسیله «تورائو یاماها» در سال ۱۹۰۴میلادی که به وسیله یک موتور بخار به حرکت درمی‌آمد، نخستین خودرو ساخت ژاپن است که تمامی اجزا و قطعات آن در همین کشور ساخته شده بود.
گروهی دیگر اما معتقدند که نخستین خودرو ساخت ژاپن به معنای امروزی آن مینی‌بوسی است که به وسیله فردی به نام «یوشیدا» در سال ۱۹۰۵ میلادی ساخته شده و قوای محرکه آن به وسیله یک موتور درون‌سوز بنزینی تامین می‌شد.
به هر صورت، ادامه این مسیر و شکل‌گیری صنعتی به‌عنوان صنعت خودروسازی در کشور ژاپن با ساخت نخستین اتومبیل سواری بنزینی‌سوز به نام «تاکوری» در سال ۱۹۰۷میلادی به وسیله همان مرد اهل گینزا یعنی کومانوسوکه اوچی‌یاما شکل واقعی به خود گرفت و خود اوچی‌یاما با احداث کارخانه اتومبیل‌سازی «کونیسوئه» و تولید اتومبیلی به‌همین نام در سال ۱۹۱۰ میلادی، بنیانگذار این صنعت و نخستین کارخانه تولیدکننده خودرو در ژاپن لقب گرفت.
اوچی‌یاما سال بعد (۱۹۱۱م) ضمن مشارکت با شرکت وسایل نقلیه موتوری توکیو، کارخانه تولید موتور اتومبیل به نام «کوای شین‌شا» را تاسیس و در ادامه، خط تولید اتومبیلی به نام «DAT» را نیز راه‌اندازی کرد.
به موازات این فعالیت‌ها کارخانه میتسوبیشی زوسن تاسیس و نخستین اتومبیل سواری سدان ژاپنی با عنوان «مدل A» در سال ۱۹۱۴م از خط تولید آن خارج شد که در قالب یک اتومبیل سدان با ظرفیت ۷نفر بسیار گران‌قیمت بود و توانایی رقابت با اتومبیل‌های مشابه امریکایی و اروپایی را نداشت.
سپس در سال ۱۹۲۰م نخستین شرکت خودروسازی ژاپن به وسیله فردی غیرژاپنی به نام ویلیام آر. گورهام با عنوان «شرکت جیتسویو جیدوشا سئیزو» تاسیس و تولید دو نوع خودرو به نام‌های «گورهام و لی‌لا» را آغاز کرد. این شرکت در ادامه فعالیت خود پس از ادغام با «کوای شین‌شا» در سال ۱۹۲۶م کارخانه اتومبیل‌سازی «DAT» را راه‌اندازی کردند که بعدها در قالب شرکت نیسان موتورز تکامل پیدا کرد.
همچنین در فاصله سال‌های ۱۹۲۴ تا ۱۹۲۷ میلادی کارخانه آهنگری «هاکویو شا» با ایجاد خط تولید خودرو، ساخت اتومبیلی به نام اتومو را شروع کرد.
اما با افزایش جذابیت‌های صنعت تولید خودرو در ژاپن، برخی فعالیت‌ها و کارخانه‌های صنعتی که در شاخه‌های دیگری از صنایع حضور داشتند نیز به یکباره تغییر مسیر داده و به جرگه تولیدکنندگان خودرو پیوستند.
از جمله مشهورترین نام‌ها در این حوزه «تویوتا» است. کارخانه تویوتا در اصل یک کارخانه نساجی و تولیدکننده پارچه و لباس در ژاپن بود اما از سال ۱۹۳۶ میلادی شروع به ساخت و تولید خودرو کرد، هر چند که بخش عمده تولیدات این کارخانه در نخستین سال‌های فعالیت به‌عنوان یک خودروساز را کامیون‌های باری تشکیل داده بودند که با استفاده از کمک‌های مالی و یارانه‌های ارتش و نیروهای نظامی و دفاعی ژاپن تولید می‌شدند.
پایه و اساس ساخت اتومبیل در ژاپن پیش از وقوع جنگ جهانی دوم به طور کلی متمایل و برگرفته از اتومبیل‌های اروپایی و امریکایی بود. میتسوبیشی مدل A ساخت ۱۹۱۷ اتومبیلی بود که قالب آن از فیات A۳-۳ ایتالیا گرفته شده بود. اتومبیل‌های ساخت شرکت نیسان موتورز در سال ۱۹۳۰م براساس طرح اتومبیل‌های آستین ۷ و گراهام ـ پاژ تولید می‌شد، در حالی که تویوتای مدل AA ژاپن نیز بر پایه اتومبیل‌های کرایسلر Airflow امریکایی ساخته می‌شدند. همچنین ساخت اتومبیل‌های Ohta ژاپن در دهه ۱۹۳۰م نیز برگرفته از مدل‌های فورد امریکا بودند و در همان دوره، چیودای ژاپن طرح پونتیاک ۱۹۳۵ امریکا را
بازتولید یا کارخانه سومیدا در ژاپن خودروهایی مشابه لاسال فرانسه را در این کشور تولید و روانه بازار مصرف می‌کرد.
خودروسازی ژاپن پس از جنگ جهانی دوم
با شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم و برای یک دهه پس از پایان این جنگ ویرانگر، صنعت تولید خودرو دچار محدودیت‌های شدیدی شد و تا سال ۱۹۶۶ میلادی بخش عمده تولیدات این صنعت را کامیون‌ها و برخی از وسایل نقلیه سه‌چرخ تشکیل می‌دادند.
در سال ۱۹۶۷ میلادی «انجمن تولیدکنندگان وسایل نقلیه ژاپن (JAMA)» با هدف کمک به صنعت خودروسازی این کشور تاسیس شد تا با اصلاح قوانین و مقررات مربوط به قراردادهای قابل انعقاد در این حوزه نظیر آزادسازی واردات خودرو و اعطای آزادی عمل بیشتر به خودروسازان خود، به رونق و ارتقاء این صنعت در ژاپن کمک کند و خودروسازان ژاپنی نیز با درک موقعیت و جایگاه خود و آگاهی از نیازهای روز این صنعت، با وارد کردن فناوری‌های پیشرفته دیجیتال و رباتیک به این حوزه، در عمل تبدیل به نخستین کشور جهان شدند که خط تولید اتومبیل و خودروهای گوناگون را با استفاده از فناوری‌های رباتیک و هوش
مصنوعی راه‌اندازی کردند. با این اقدام‌ها بازار مصرف داخلی ژاپن نیز دچار تحولی اساسی شد.
در حالی میزان استفاده از خودروهای تولید داخل ژاپن در سال ۱۹۶۲م معادل ۱۴درصد بود و رشد کیفیت و کمیت تولیدات خودرو این کشور باعث شد میزان استقبال داخلی و استفاده مردم ژاپن از خودروهای تولیدی این کشور در سال ۱۹۷۵م به ۵۰درصد افزایش پیدا کند که این رشد قابل‌توجه در فروش محصولات نیز منجر به افزایش بسیار زیاد درآمد برای خودروسازان این کشور شد و به آنها اجازه داد با صرف هزینه و منابع مالی فراوان در حوزه پژوهش و تحقیق به دستاوردهای با ارزش و بسیار سودمندی در زمینه فناوری‌های گوناگون و مرتبط با بخش‌های مختلف تولید خودرو دست پیدا کنند و سرانجام به جایگاهی برسند که
در حال حاضر می‌توان مشاهده کرد؛ یعنی یکی از برترین کشورهای جهان در حوزه تولید خودرو.
تازه‌ترین آمار تولید خودرو ژاپن مربوط به ۹ ماه سال جاری میلادی حاکی از تولید ۶ میلیون و ۹۱۹ هزار و ۵۸۳ دستگاه خودرو در این کشور (تا پایان سپتامبر ۲۰۱۵) است که البته در مقایسه با دوره مشابه ۲۰۱۴م کاهشی معادل ۷/۱ درصد را نشان می‌دهد.
در کنار جدول‌های مربوط به تولید خودرو این کشور می‌توان جدول‌های آماری مربوط به صادرات خودرو این کشور را نیز مشاهده کرد که براساس آمار آن، میزان صادرات خودرو ژاپن در همین دوره ۹ ماهه حدود نیمی از تولید خودرو این کشور را شامل شده است، به‌گونه‌ای که در پایان ۹ ماه منتهی به سپتامبر ۲۰۱۵ میزان صادرات خودرو این کشور به ۳ میلیون و ۳۳۴ هزار و ۸۷۱ دستگاه رسیده است که نسبت به ۹ ماه سال ۲۰۱۴م رشدی ۰/۶ درصدی را نشان می‌دهد.
همچنین کل خودرو فروخته شده در همین مدت نیز به ۳ میلیون و ۹۰۷ هزار و ۲۵۴ دستگاه رسیده که نرخ رشد منفی ۵/۹ درصدی را ثبت کرده است.براساس این آمار، تولید خودرو ژاپن در سال ۲۰۱۴م به ۸ میلیون و ۲۶۴ هزار دستگاه و در سال ۲۰۱۳ نیز به ۹ میلیون و ۶۳۰ هزار دستگاه رسیده بود.