◄ حمل و نقل؛ صنعت یا خدمات؟ / راه را گم کرده ایم

تین نیوز | اعضای گروه حمل و نقل و لجستیک که گروهی متشکل از کارشناسان و فعالان بخش حمل و نقل بوده و در شبکه‌های اجتماعی موبایلی فعالند در یکی دیگر از مباحث گروهی خود موضوع " حمل و نقل؛ صنعت یا خدمات" را مورد بحث و گفت و گو قرار دادند و با طرح این پرسش ها که
1- در حال حاضر در کشور با چه دیدی به حمل و نقل نگاه می شود ؟ خدمات یا صنعت؟ 
2- کدام نگاه برای حمل و نقل مناسب و شایسته است خدماتی یا صنعتی ؟
3- در سایر کشورها چگونه به حمل و نقل نگاه می شود ؟ 
4- آیا امکان تغییر و اصلاح نگاه موجود وجود دارد؟ چرا و چگونه؟ برخی ابهامات موجود در این زمینه را بررسی کردند.

دیدگاه برخی از افراد این گروه در ادامه آمده است: 
 
- حمل ونقل را باید به عنوان یک صنعت در نظر گرفت.
 
- در متون اقتصادی و آمارهای صندوق بین المللی پول و بانک مرکزی حمل و نقل در بخش خدمات دسته بندی شده و در نظام سازمان ملل و سازمان جهانی تجارت نیز حمل و نقل از جمله مصادیق خدمات به شمار می رود.
 
- در بخش حمل و نقل هوایی متاسفانه نگاه دوگانه ای وجود دارد، هم مدعی صنعت هستیم، هم خدمات، لیکن مبنای انجام کار بر خدمات است.
 
- اگر خدمات است آیا به مثابه شرکت های خدماتی با حمل و نقل رفتار می شود و از مزایا و معافیت های شرکت های خدماتی بهره مند است یا خیر؟
 
- اگر چه اخیرا تلاش می شود به جهاتی حمل و نقل و گردشگری را در زمره صنعت تعریف کنند ولی از قدیم جزو خدمات عمومی به شمار می رفت که دولت ها موظف به ارایه آن خدمات بودند. ولی از زمان خصوصی سازی حمل و نقل با توجه به اهمیت آن و جلب توجه سیاستگذاران می خواهند آن را در زمره صنایع به شمار آورند که عمدتا در کشورهای در حال توسعه است چون در کشورهای توسعه یافته سیاست ها و نگرش ها برای خدمات مساوی با تولید است. 

- ماهیت حمل و نقل، از مباحث خدمات است اما با توجه به گستردگی بخش هایی که در این حوزه وجود دارد و برای تامین الزامات ارایه این خدمات، عملا به نوعی، صنعت با خدمات تلفیق شده است. 
 
- سهم صنعت در زنجیره تولید تا ارائه خدمات ۱۵ درصد است و مابقی سهم خدمات. 
 
- البته به بخشی از اقتصاد که در مقیاس بالا به تولید کالا و خدمات می پردازد می توان صنعت اطلاق نمود و هیچ منافاتی با این موضوع هم ندارد که در همان صنعت خدماتی هم ارائه شود. مثل صنعت توریسم یا صنعت هتل داری، در یک صنعت خدمت و یا کالا تولید می شود و در صورتی که تولید محصول را تنها منوط به به کارگیری تجهیزات بدانیم و منظور از صنعت فقط صنعت منجر به ساخت باشد در این صورت توریسم را هم نمی‌توان صنعت نامید. اما در جایی که توریسم صنعت نامیده بشود حتما می توان حمل و نقل را هم صنعت نامید. 
 
- دراین باره فقط لفاظی صورت گرفته و برای بزرگ و با اهمیت نشان دادن حمل و نقل آنرا صنعت خواندند. مثل صنعت گردشگری. این مطلب تنها در اندکی پس از انقلاب به صورت یک واژه متداول به کار گرفته شد، در دو قانون مدنی 1308 و تجارت ایران 1311 هم حمل و نقل خدمات هستند نه صنعت. 
 
- با توجه به اینکه حمل و نقل دارای منافع غیر اقتصادی نیز بوده و غیر قابل انبار کردن است و سمت تقاضای آن تحت تاثیر عوامل غیر اقتصادی نیز هست، می شود به حمل و نقل نگاهی صنعتی داشت. 

- یک سوال این است که چرا تا کنون دسته بندی حمل و نقل مشخصا تعریف نشد و به صورت دوگانه با آن رفتار شده است؟ و بر اساس تعریف مشخص از حمل و نقل توقع داشته باشند؟ 
 سوال دیگر اینجاست که با حمل و نقل به مانند شرکت های خدماتی رفتار می شود و از مزایا و معافیت های شرکت های خدماتی بهره مند است؟ یا نه در لحظه پرداخت عوارض و مالیات و امثالهم آن را صنعتی می نامند؟ 

- به نظر می رسد نگاهی که مردم از حمل و نقل داشتند در بخش خدمات پر رنگ تر بوده است. مثلا در راه آهن بخش مسافری پر رنگتر از بخش باری دیده می شود. 
 
- چرا تعریف شده حمل و نقل را نمی پدیریم، حتی در قانون ؟ حمل و نقل صنع نیست خدمت است. اینکه با آن چگونه برخورد می شود مقوله دیگری است، ولی بحث ما برسر ماهیت آن است که خدماتی است، این ما هستیم که باید بقبولانیم که خدماتی هستیم و تسهیلاتش را طلب کنیم و البته در بحث جداگانه به خاطر اهمیت و بزرگی آن. 

- در پاسخ به این سوال که حمل و نقل صنعت است یا خدمت:
از منظر ستانده بخش: حمل و نقل زیرمجموعه خدمات است با محصولات نامرئی intangible product
از منظر فرایندی: طبق تعریف، صنعت به صورت مجموعه ای از واحدهای اقتصادی است که دارای فعالیت بازاری مشترک هستند یا نهاده ای برای بخش های پایین دستی را فراهم می کنند. با این تعریف بیش از چند دهه است که حمل و نقل همچون گردشگری در زمره صنعت در نظر گرفته می شود.
در واقع انتخاب میان این دو ماهیت بستگی به قدرت بخش حمل و نقل در ایجاد محرک در سایر بخش ها یا سرویس دهی صرف به آنها دارد. 
 
- حمل و نقل در اصل خدمات است که به عنوان یکی از اجزای لجستیک و حلقه های زنجیره تامین قابل تعریف است. در این رابطه صنعت نیز به عنوان حلقه ای دیگر از زنجیره تامین قابل تعریف است. بدون وجود یکی دیگری مفهوم ندارد و ناقص است. لذا در این تعریف هیچ حلقه ای بر حلقه دیگر ارجحیت و اشرافیت ندارد و هر یک باید به فراخور اندازه و حجم لجستیک ملی و جهانی شکل بگیرد و فعالیت کند. 
 
- حمل و نقل را می توان به سه ردهٔ زیرساخت، وسایل نقلیه و بهره برداری تقسیم نمود،
 صنعت نیز در این بخش ها به نوعی جایگاه دارد، اما بسیار کم. 
 
- حمل نقل قطعا یک صنعت است آن هم صنعتی بزرگ و موثر در اقتصاد هر کشور. چگونه می توان حمل و نقل را خدمات نامید با آن همه تجهیزات و امکانات عظیم. 

- خدمات در بخش حمل و نقل به خصوص از نگاه کاربران این حوزه، نقش پر رنگ تری دارد. اما از آنجا که ارایه این خدمات نیازمند ساخت و تهیه الزامات و ساز و کار مرتبط در هر بخش است و پیچیدگی های خود را دارد، عملا با بخش صنعت هم تلفیق شده است. 
 
- حمل و نقل باید صنعتی تصور شود تا دیدگاه نسبت به آن هم یک دیدگاه صنعتی و تاثیر گذار در نظر گرفته شود. 
 
- حمل و نقل به مراتب به صنعت ارجحیت دارد. حمل و نقل به همراه آدم و هوا شروع شده و صنعت سالها و شاید قرنها بعد. به تارخچه حمل و نقل مراجعه کنید، صنعت بدون حمل و نقل یعنی هیچ ولی بدون صنعت هم زندگی بشر به حمل و نقل نیازمند است. 
 
- در تعریف حمل و نقل از منظر زنجیره تامین، دیگر موضوع صنعت یا خدمات بودن اهمیتش با نگاه حلقه های شکل دهنده این زنجیره کمرنگ می شود. 
 
- اهمیت حمل و نقل بهیچ وجه کمتر که حتی بر صنعت می تواند ارجح باشد. این بخش قادر است تولید کار و ارزش افزوده قابل ملاحظه حتی بالاتر از صنعت داشته باشد. 
 
- از آنجا که بخش گردشگری قویتر از حمل و نقل توانسته محرک سایر بخش ها باشد، لذا ماهیت صنعت بودنش در متون اقتصادی پررنگتر بوده است. این در حالی است که به لحاظ نوع محصولی که ایجاد می کند زیربخش خدمات است. در راستای همین موضوع محققان گردشگری هویت این بخش را با تدوین حساب های اقماری و شاخص سازی قدرت پیشران آن بر سایر بخش ها، به صورت صنعت نهادینه کرده اند. این همان چیزی است که بخش حمل و نقل از کمبود آن رنج می برد: نهادسازی مقتضی در ارایه تصاویر کمی از قدرت تکاثری اقتصادی این بخش. 
 
- حمل و نقل به دلیل نقش زیربنایی و تأثیر مستقیم بر سایر بخش های اقتصادی از مهمترین ارکان توسعه کشورها به حساب می آید. 
 
- اگر تنها توجه ما به حساب های ملی باشد، هرگز نمی توان بخش های پشتیبان مانند بیمه و بانکداری را صنعت نامید. 
 
- همین امر سبب شده است که این صنعت سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی کشورهای پیشرفته داشته باشد به گونه ای که بر اساس گزارش اداره آمار وزارت حمل و نقل آمریکا، سهم این صنعت در تولید ناخالص داخلی آمریکا در سال 2007، بالغ بر 10 درصد بوده است. 
 
- خدمت و صنعت در حمل و نقل مکمل همدیگر هستند و نه در مقابل هم یا موازی هم. 

- اگر پافشاری بر تفکیک مفهوم خدمت و صنعت در بخش حمل و نقل زیانی برای این بخش نداشته باشد، شاید سودی هم نداشته باشد. 
 
- قطعا باید به کل پیکره حمل و نقل کشور چه از نظر انواع روش ها و چه از نظر انسجام خدمات و سرویس ها و چه از نظر کسب و کار و تجارب جهانی به عنوان یک پیکره واحد نگاه شود. لازم است با دیدگاه لجستیک به حمل و نقل نگاه شود و جایگاه آنرا با توجه به نقش آن در زنجیره تامین ملی و منطقه ای و حتی جهانی باز تعریف نمود. نگاه فعلی به موضوع حمل و نقل بسیار سنتی و قدیمی است. در دیدگاه های نوین حمل و نقل با تکیه بر مفهوم و جایگاه لجستیک بسیار پویا، زنده و فعال بوده و همپای صنایع و تجارت، در اقتصاد جهان نقش آفرینی می کند. لازم است هر چه سریعتر از نگاه فعلی دور شد و به بازتعریف این رکن مهم توسعه و حلقه پر اهمیت زنجیره تامین اقدام نمود. 
لازم است که نگاه موجود به حمل و نقل اصلاح شود با توجه به چند جنبه مهم به قرار ذیل: 
 جنبه یکپارچگی سیستمی و مفهومی حمل و نقل: امر حمل و نقل خود از نظر مفهومی و فلسفی زیر مجموعه مفهوم بزرگتری تحت عنوان لجستیک قرار دارد و لازم است بازنگری در موضوع حمل و نقل با این دید بشود تا موضوع حمل و نقل از چشم انداز مناسب نگاه شود و جایگاه مفهومی و فلسفی خود را پیدا کند. 
 
جنبه روش های حمل و نقل: لازم است به موضوع حمل و نقل جدای از روش های حمل جاده، ریل و دریا و هوا نگاه بشود و همه اینها تبدیل به نگاهی فرابخشی و سه وجهی بشود. در این خصوص رجوع کنیم به طرح پیشنهادی 41 بندی برای تقویت ترانزیت و حمل و نقل چند وجهی. 
 
جنبه کامل بودن حمل و نقل: به نظر بنده حمل و نقل لازم و ضروری است که با سایر خدمات لجستیکی به صورت کامل مدنظر قرار بگیرد. خدماتی همچون انبارداری، بسته بندی و ..... 
 
جنبه کسب و کار حمل و نقل: لازم است با توجه به موضوع کامل دیدن و کامل بودن حمل و نقل به موضوع تعریف قالب و چارچوب های نوین در خصوص کسب و کار و تجارت پرداخت و با کمک گرفتن از واقعیتی به نام برون سپاری اقدام به تعریف مجموعه خدمات لجستیکی نمود که حمل و نقل بخشی از آنست نه همه آن. در سال های اخیر برون سپاری فعالیت های لجستیکی به عنوان یکی از سیاست های کاهش هزینه های تولیدی مورد توجه کشورهای صنعتی قرار گرفته است. شرکت های فعال در این کشورها با سپردن فعالیت های لجستیکی به شرکت های طرف سوم، سرعت و کیفیت ارائه خدمات لجستیکی شان را بهبود بخشیده اند. 
 
جنبه تحقیق و بلوغ حوزه: لازم است در این حوزه بودجه های پژوهشی خوبی پیش بینی نمود و در خصوص شاخص های فوق و ارتقا آنها در کشور مطالعه های علمی و کاربردی نمود. 
 
- جنبه راهبردی و استراتژیک: با توجه به جمیع شاخص های فوق و همچنین ضرورت های پیش آمده با توجه تحولات اخیر در نظام اقتصادی همچون نهضت کاهش قیمت تمام شده و طرح هدفمندی یارانه ها، کاهش قیمت نفت و ..... لزوم توجه به موضوع حمل و نقل در چارچوب سیستم لجستیکی در کشور اهمیت بیش از پیش پیدا می کند. به نظر می رسد نگاه فعلی که در سطح کلان دولتی به حمل و نقل وجود دارد و تحت عنوان وزارت راه متبلور شده است، توان و ظرفیت چنین نگاهی از این دست را ندارد و لازم است به نهادی مبدل شود که چنین ظرفیتی را داراست. به همین خاطر پیشنهاد می شود ساختار و ماموریت و رسالت وزارت مورد اشاره با توجه به مفهوم لجستیکی باز آفرینی و بازتعریف شود تا ظرفیت ها ، تعاریف، جایگاه ها و قوانین و دستورالعمل ها و روش های لازم در این خصوص را بتوان ایجاد و بسترسازی کرد. 
 
- بحث سود و زیان نیست بلکه فعلا به مثابه ضرب المثل شتر مرغ شده است: دسته بندی خدمات و توقع صنعتی. 
 
- در بخش هایی از حمل و نقل که بیشتر مایل به جابجایی مسافر است مفهوم خدمت پر رنگ تر است و در قسمت هایی که جابجایی کالا پراهمیت تر است مفهوم صنعت چربش دارد. 
 
- حمل و نقل در ایران هیچ گاه در جایگاه واقعی و سزاوار خود قرار نگرفته تا در آنجا به تعریف جامع و کامل خود دست پیدا کند. نمونه اش همین که ما کسانی که در این بخش تنفس می کنیم برسر تعریف آن دارای نظرات مختلف هستیم. 

- به نظرم با توسعه زیر مجموعه های حمل و نقل مانند حمل ونقل هوایی، عملا این بخش ها به صورت جداگانه و در قالب یک بخش صنعتی\خدماتی جدید گسترش پیدا کرده اند، در نتیجه توجه به سرشاخه اصلی که همان حمل و نقل است کمتر شده است.
 
- چرا باید حمل و نقل به تنهایی دیده نشود و همواره در دل سایر صنایع حل شود و پنهان!؟ 
 
- طبق استاندارد بین المللی صنعتی ISIC حمل و نقل در زمره صنعت طبقه بندی شده است. صنعت ساخت دارای یک خط تولید است که در مکان کارخانه قرار داده شده اما صنعت حمل و نقل خط تولیدش از مبدا تا مقصد / صنعت ساخت هم تجهیزات به کار می گیرد و هم کارگر بر است حمل و نقل هم به همچنین/ صنعت سرمایه بر است و حمل و نقل هم / اما تفاوت در این است که صنعت ساخت دارای تولید انبوه و tangible و قابلیت انبار شدن دارد اما حمل و نقل خیر/ تجهیزات بکارگرفته شده در حمل و نقل مانند صنعت ساخت ساکن نیستند و ارزش افزوده بر تولید را ضمن جابجایی ایجاد می کنند. 
 
- موضوع حمل و نقل یک موضوع ومسئله جهانی هست، اصولا حمل و نقل کلید توسعه در هر کشوری مطرح است. اما این کلید توسعه از منظر متخصصان خدمت است یا صنعت؟!! به اعتقاد من با توجه به این اهمیت،حمل و نقل،به مراتب فراتر از صنعت است. به نظر اگر حمل و نقلی وجود نداشت و خدمتی ارائه نمی کرد، صنعتی وجود نداشت.  اما بخش عظیمی از حمل و نقل صرف گردشگری می شود و از جنبه صنعت بیشتر به آن نگاه می شود. 
 
- منظور از صنعت یا خدمات به هیچ وجه برتری و اهمیت و امثالهم نیست بلکه رفع دوگانگی های موجود است در اهمیت حمل و نقل که هیچ بحثی وجود ندارد. حال آیا این اهمیت فراگیر است و نگاه همگان به حمل و نقل بدین گونه است یا خیر؟ صحبت در خصوص نقش و جایگاه و اهمیت حمل و نقل بسیار بدیهی است. منظور و مراد این است که در عمل هم این گونه است و متناسب با نقش و جایگاهش با آن رفتار می شود یا خیر؟ 
 
- آنجا که صحبت از الگوهای رقابت پذیری محصولات است، از سه بخش حمل ونقل، بانکداری و بیمه به عنوان صنایع پشتیبان یاد می شود. آنها صنعت خوانده می شوند، چون در آن چارچوب بیشتر از آن که جنس ارزش افزوده شان مهم باشد، ماموریت آنها در حرکت دهی به قدرت رقابت پذیری مهم است. اگر چنین است پس باید در اولویت بندی های صنایع نیز به این بخش ها توجهی درخور شان یک صنعت شود. 
 
- می شود به حمل و نقل به چشم دوگانگی هم نگاه نکرد. بالاخره حمل و نقل هم وجه صنعتی دارد و هم وجه خدماتی. مقید کردنش به یکی از این وجوه، زدن شاخ و برگ  آن است. به نظرم بیاد هم به جایگاه و وضعیت خدماتی آن نگاه کرد و هم به جایگاه صنعتی اش. طبیعتا نباید با وجه خدماتی اش برخورد صنعتی کرد و بالعکس. این برمی گردد به درک قانون گذار از موضوع و تلاش صاحبان بخش برای متقاعد کردن قانونگذار!

- حمل و نقل هم صنعت است هم خدمات،اما صنعت در خدمت خدمات. 
 
- متاسفانه بخش حمل ونقل در سه راهی: 1_محصول خدمات محور،2_ماهیت زیرساختی و 3_ماموریت صنایعی گیر میکند. پس اولین اشکال واقع می شود: ابهام در تدوین راهبرد مشخص و سپس تعریف برنامه های راهبردی. وقتی راهبرد درست تعریف نشود حتی با وجود تجهیزات نوین، مسیر حرکت به سمت شرایط بهینه هدایت نمی شود و بخش دچار تنگنا و موقعیت یابی ضعیف میان سایر بخش ها می شود. 
 
- مگر نمی توان راهبردی تدوین نمود که هر سه جنبه حمل و نقل را در بر بگیرد؟ اتفاقا با وجود پیچیدگی مورد اشاره که این راهبرد خواهد داشت، از سوی دیگر یک سند جامع، دقیق و هدفمند در جهت توسعه یک کشور خواهد بود.  

- راهبرد مسیر حرکت است. می شود در یک مسیر دو ملاحظه دیگر را هم لحاظ کرد، اما نمی شود سه مسیر همزمان تعریف کرد. 
 
- سرمایه گذاری در بخش حمل و نقل به منابع زیادی نیاز دارد که کمتر به آن توجه شده 
 بخش خصوصی کمتر تمایل در سرمایه گذاری در این بخش داشته است. 
 
- در هر کجا که تصمیمات مسئولان ماهیت مقطعی به خود می گیرد، نگاه راهبردی کم رنگ می شود. این موضوع نه تنها در بخش حمل ونقل بلکه در برخی بخش های دیگر نیز به چشم می خورد: برخوردهای چندگانه و اقتضایی مسولان، عدم لحاظ الگو در انجام سرمایه گذاری های زیرساختی. 
 
- به هر حال واقعیتی است که با حمل و نقل رفتار دوگانه می شود و بر اساس اهمیت و جایگاهش با آن رفتار و برخورد نمی شود. برخوردهای دوگانه با حمل و نقل علی رغم اهمیت و جایگاه بسیار استراتژیک آن. 
 
- برخوردهای دوگانه مسولان پوششی است بر ضعف نگاه راهبردی آنها. 

- اولین قدم درراه هویت دادن به حمل و نقل و سامان یافتن آن برای شروع پیشرفت و حرکت روبه جلو تشکیل وزارت حمل و نقل است. 

- ادغام دو وزارت راه و مسکن تصمیم نبود و بلکه اگر کمی به حافظه مان فشار بیاوریم ناشی از لجبازی های سیاسی بود. دولت جدید هم قرار بود در بازه نه ماهه لایحه تفکیک دو وزارت را ارایه نماید که البته به صلاح ندیدند!!! نمایندگان محترم مجلس نیز به قول گله مند مسکن هستند چون حمل و نقل دغدغه آنها نبست اگر بود حداقل در بخش هوایی مدیریت بخش مهم فرودگاه داری را با سرپرستی اداره نمی نمودند. جناب ترکان پایان نامه تحصیلی شان لزوم تشکیل وزارت حمل و نقل بوده است این موضوع بسیار مهم است زیرا با این تصمیم شاید بتوان صنعتی بودن و یا خدماتی بودن حمل و نقل را پیگیری نمود. ریشه یابی مشکل در حوزه هوانوردی وقتی متصور است که مدیری! باشد که بتوانید موضوع را با او به چالش بکشید ولی واقعا الان چنین مدیریتی وجود دارد؟
 
- وقتی حمل و نقل جایگاه و شخصیت واقعی خودرا پیدا کند چه فرقی می کند صنعت باشد یا خدمات. این متولیان آن هستند که بارفتار و کنش های خود معلوم می کنند که ما چه هستیم. 
 
- در خصوص تفکیک بخش راه از مسکن قبلا نظر سنجی ار متخصصین حمل و نقل در اتاق فکر حمل و نقل ایران انجام شده است. جمع بندی نشان می دهد یکی از مهمترین اقدامات در وزارت راه و شهرسازی همین تفکیک می باشد. 
 
- کلیدواژه ای که به دنبال آن می گشتیم این بود: ما راه گم کرده ایم وگرنه مقصود تویی
صنعت و خدمات بهانه است...

- آیا الان حمل و نقل جایی در صنعت دارد و یا خدمات؟ فعلا حمل و نقل عامل سیاسی است و اصلا جایی در این مقولات ندارد. آیا وزارت راه تمایل به این تفکیک دارد؟ دقیقا و تحقیقا خیر. 
 
- اصولا به برخی اقدامات اساسی در وزارت خانه کم توجهی شده است. مثلا علی رغم تشکیل کمیته جمع بندی طرح جامع هنوز اقدامی نشده است. چند سالیست بخش خصوصی ریلی به دنبال ایجاد نهاد مستقل تنظیم مقررات ریلی است و شخص وزیر در برنامه پیشنهادی خودشان هم به آن تاکید داشتند اما اقدامی انجام نمی شود. موضوع یکسان سازی عوارض جاده ای و حق دسترسی ریلی هنوز به طور کامل اتفاق نیفتاده است. موضوع آزادسازی قیمت دنبال نمی شود. به طور کل تمامی دولت ها به شدت دنبال مداخله در بازار هستند. به همین دلیل به دنبال کوچک سازی و یا اتخاذ تصمیماتی که کنترل آنها را کاهش دهد نمی روند.

- شاید هم نمی خواهند و نمی گذارند در مسیر صحیح پیش برویم. کلا حمل و نقل یتیم بوده و مغفول مانده است به گونه ای که گاهی در مراسم جشن عاطفه ها برخی مثلا تمایل دارند صنعت هوایی را به فرزندی قبول کنند! ضمنا چند درصد برنامه پیشنهادی وزیر عملی شده یا مطرح شده است؟ یک سال و نیم این دوران وزارت گذشت! کسی که خواب است با تلنگری بیدار می شود وای به زمانی کسی خودش را به خواب بزند. به صلاح دولتی ها نیست آنها می خواهند خصولتی بمانند. 
 
- اما نهادهای مدنی و غیر دولتی مهمترین عامل پیشرفت کشورها در یک قرن اخیر بوده است. 
 
- الگو های موفق دنیا برای ..... مهم نیست.