افتخارآفرینی مهندسان ایرانی در ساخت آزادراه تهران شمال / ساخت بزرگ ترین تونل غرب آسیا در ایران

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، آزادراه تهران شمال یکی از پروژه های مهم و زمان بر عمرانی کشور است که آزمونی بزرگ پیش پای مهندسان خارجی و ایرانی قرار داد. عملیات ساخت این آزادراه در سال ۱۳۷۶ به طول ۱۲۱ کیلومتر با مشارکت برخی شرکت های خارجی در چهار قطعه بین استان های تهران، البرز و مازندران آغاز شد و در نهایت جوانان ایرانی سختی کار را به جان خریدند.

ساخت این آزادراه برای روان سازی ترافیک استان های تهران، البرز و مازندران و کاهش مشکلات زیست محیطی این استان ها و انجام سفرهای ایمن بین مناطق گردشگری و پرجمعیت کشور در دست اقدام قرار گرفت. جاده قدیمی کرج چالوس که بیش از ۸۰ سال از ساخت آن می گذرد به واسطه ی عرض کم، ترافیک نفس گیر و تکرار حوادث طبیعی و تصادفات، زمان آن فرا رسیده تا کم کم بار ترافیکی آن به آزادراه هدایت شود.

پیمانکاران خارجی طی ۲۰ سال تنها ۲۵ درصد پروژه را پیش بردند!

پروژه آزادراه تهران - شمال در سال ۱۳۷۳ به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی رسید و پیمانکار خارجی که از سال ۱۳۷۶ ساخت قطعه نخست آزادراه تهران – شمال به طول ۳۲ کیلومتر را در دست گرفته بود، پس از ۲۰ سال تنها ۲۵ درصد کار را پیش برد و هربار تقاضایی برای پول و اعتبار داشت. با این حال قطعه چهارم آزادراه تهران - شمال حدفاصل سه راهی دشت نظیر مرزن آباد چالوس به طول حدود ۲۰ کیلومتر اولین قسمت مسیر بود که با ۲ خط رفت و ۲ خط برگشت در سال ۱۳۹۱ با توان مهندسی ایرانی به بهره برداری رسید.

در همین راستا، ساخت قطعه اول آزادراه تهران شمال به طول ۳۲ کیلومتر از سال ۹۴ توسط مهندسان ایرانی آغاز شد و در اسفند ماه سال ۱۳۹۸ مورد بهره برداری قرار گرفت. این قطعه، از تقاطع بزرگراه آزادگان و بزرگراه شهیدهمت در غرب تهران شروع می شود و با عبور از مناطق کن، سولقان، امامزاده عقیل، تونل تالون و دره لانیز به سه راهی شهرستانک می رسد. مهم ترین قسمت این قطعه، احداث تونل تالون به طول چهار هزار و ۸۵۰ متر است و هم اکنون زیر بار ترافیک قرار دارد.

ساخت قطعه دوم آزادراه تهران – شمال از خرداد ماه سال ۱۳۹۶ حدفاصل دوآب شهرستانک – پل زنگوله به طول تقریبی ۲۲ کیلومتر آغاز شد؛ تونل های بلند البرز هر یک به طول ۶ هزار و ۴۰۰ متر در این منطقه قرار دارند و با اجرای کامل این قطعه طول مسیر جاده فعلی کرج چالوس حدود پنج کیلومتر کوتاه تر می شود، باند رفت این قطعه ۱۵ تیرماه سال گذشته(۱۴۰۲) با حضور  شهید رئیسی  افتتاح شد.

رئیس جمهور شهید در آن مراسم دستور ساخت قطعه سوم را هم صادر کرد، این مسیر حدفاصل پل زنگوله - سه راهی دشت نظیر و مرزن آباد به طول تقریبی ۵۱ کیلومتر بر اساس مطالعات جدید است. این مسیر دارای دو خط برگشت است و یک خط کندرو به مسیر اضافه می شود. در حال حاضر این قطعه در حال راهیابی و تعیین مسیر توسط چند شرکت راهسازی بنیاد مستضعفان است.

کاهش بار ترافیکی البرز با گشایش باند اول قطعه دوم آزادراه تهران شمال

یدالله امیری معاون راهسازی اداره کل راه و شهرسازی استان البرز در این رابطه اظهار کرد: «افتتاح باند اول از قطعه دوم آزادراه تهران شمال موفقیتی بزرگ برای روان سازی ترافیک تهران شمال و کاهش بار ترافیکی جاده قدیمی کرج - چالوس است.»

وی در خصوص ویژگی های قطعه دوم آزادراه تهران شمال، بیان کرد: «عبور ۷۰ درصد مسیر از داخل تونل، وجود ۵۹ رشته تونل در باند رفت و برگشت به طول ۳۷.۲ کیلومتر، وجود ۲۹ دستگاه پل به طول ۳.۶ کیلومتر از ویژگی های پروژه است.  وجود طولانی ترین تونل آزاد راهی کشور موسوم به تونل های سه قلوی البرز هر یک به طول ۶.۴ کیلومتر از ویژگی های منحصر به فرد قطعه دوم آزادراه تهران - شمال به شمار می رود که توسط مهندسان ایرانی اجرا شده است.»

معاون اداره کل راه و شهرسازی استان البرز بیان کرد: «در باند اول منطقه دوم آزادراه تهران – شمال، ۱۶ هزار و ۱۲۸ متر تونل، یک هزار و ۵۸۵ متر پل مسیر وجود دارد؛ تونل البرز با ۶ هزار و ۳۵۹ متر به عنوان بزرگ ترین تونل آزادراهی کشور در این منطقه قرار دارد، همچنین ادامه پروژه قطعه دوم آزادراه تهران - شمال، شامل تونل غربی البرز (باند شرقی تونل، پل و مسیر ) و راه اتصالی آن است که اکنون حدود ۳۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و تلاش ها بر این است که در کمترین زمان ممکن تکمیل شود.»

با افتتاح قطعه دوم آزادراه تهران - شمال، سالانه بالغ بر ۱۲ میلیون لیتر در مصرف سوخت صرفه جویی خواهد شد و نیم ساعت مسیر رفت به شمال کاهش پیدا خواهد کرد، همچنین کاهش ۵۱۱ تنی آلاینده ها از دیگر دستاوردهای این پروژه است. برای احداث قطعه دوم این آزادراه ۱۷ هزار میلیارد تومان هزینه شده است.

تکمیل فاز دوم آزادراه تهران شمال تا دهه فجر ۱۴۰۳

«مهرداد بذرپاش» وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم  درباره مسیر برگشت فاز دوم آزادراه تهران - شمال وعده داده بود که این بخش تا دهه فجر امسال(۱۴۰۳) افتتاح می شود. به گفته ی او، تکمیل این مسیر ۱۵ هزار میلیارد تومان هزینه نیاز دارد که البته با توجه به تغییر و تحولات رخ داده در دولت و ورود دولت چهاردهم، هنوز برنامه اجرایی برای این موضوع ارائه نشده است.

پس از تکمیل فاز دو، فاز سوم آزادراه تهران - شمال باقی می ماند که از پل زنگوله در ابتدای استان مازندران آغاز شده و به طول ۴۷ کیلومتر ادامه پیدا کرده و در سه راهی دشت نظیر به فاز چهارم این آزادراه متصل می شود. به گفته  «محمود ملازینل» مدیرکل دفتر امور مجریان آزادراه ها ، کار مطالعاتی منطقه سوم آزادراه تهران - شمال در حال انجام است و مذاکرات اولیه با چین انجام شده تا در قبال تهاتر نفت، کار مهندسی منطقه ی سه را اجرا کنند؛ با وجود این، در قراردادها ذکر شده که برای این پروژه ۸۰ درصد از پیمانکاران ایرانی استفاده شود.

«خیرالله خادمی» مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل ونقل کشور  در خصوص آخرین وضعیت آزادراه تهران - شمال و هزینه عوارض قطعه دوم و روند ساخت قطعه سوم، گفت: «هنوز مبلغ عوارضی قطعه دوم آزادراه تهران - شمال که باید توسط وزیر راه و شهرسازی به امضا برسد، انجام نشده و مبلغ آن ابلاغ نشده است .»

تامین مالی و مهندسی قطعه سوم آزادراه توسط بنیاد مستضعفان

خادمی با بیان این که نرخ عوارضی آزادراهی تناسبی با هزینه و درآمد آزادراه ها برای سرمایه گذاری ها ندارد، ادامه داد: «در حال حاضر نرخ عوارضی آزادراهی معادل قیمت یک پُفک است و با این نرخ ها نمی توان سرمایه گذاران را مجاب کرد در این حوزه سرمایه گذاری کنند. منابع دولت هم برای ساخت وسازها محدود است و در صورتی که بخواهیم حمل ونقل کشور مانند سایر کشورهای دنیا کار کند، درآمد و هزینه آن باید باهم متناسب باشند.»

او پیش از این گفته بود: «۹۰ هزار میلیارد تومان برای ساخت منطقه ۳ آزادراه تهران - شمال نیاز است که با اعتبار جاری سالانه، قابل انجام نیست و در کمیته ای که به دستور رئیس جمهور تشکیل شده، قرار است یا با تهاتر نفت و یا با واگذاری سهام کارخانجات دولتی به بنیاد مستضعفان، این طرح پیش برود.»

مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای کشور با اشاره به این که کار ساخت طرح آزادراه تهران- شمال طی ۱۹ سال، پیشرفت فیزیکی ۲۰ درصدی داشته، اما طی ۶ سال اخیر عملیات اجرایی خوبی در این طرح صورت گرفته، افزود: «کمبود منابع مالی باعث شده سرعت ساخت این آزادراه کاهش پیدا کند، زیرا که برای ساخت باند برگشت قطعه دوم نیاز به ۱۲ هزار میلیارد تومان داشتیم که ۵۰ درصد آن توسط دولت و ۵۰ درصد نیز باید توسط بنیاد مستضعفان تامین می شد تا این باند در سال جاری به بهره برداری برسد.»

در همین راستا اخیرا هم جلسه ای بین « فرزانه صادق» وزیر راه وشهرسازی و «حسین دهقان» رئیس بنیاد مستضعفان  برگزار شده است. در این جلسه رئیس بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی به همراه برخی از مدیران این بنیاد در ساختمان شهید دادمان، با فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی و برخی از معاونان وی دیدار و در خصوص طرح های مشترک گفت وگو کرده اند.

طولانی ترین تونل غرب آسیا در آزادراه تهران شمال

همزمان با عید سعید غدیرخم در سال ۱۴۰۰، تونل البرز به عنوان طولانی ترین تونل خاورمیانه به طول ۶.۵ کیلومتر با پیام تصویری  حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس جمهور وقت  در پایان قطعه دوم آزادراه تهران – شمال گشایش یافت. تونل البرز تونلی سه قلو است که دارای تونل های مجزایی برای مسیر رفت، برگشت و سرویس است که با هزینه ای معادل ۳۹۰۰ میلیارد تومان به قیمت روز احداث شده و ۵۰ درصد این مبلغ توسط بنیاد مستضعفان و ۵۰ درصد مابقی توسط دولت تامین شده است.

با بهره برداری از مسیر رفت این تونل، ۵ کیلومتر از مسیر تردد در جاده کرج - چالوس کاسته شده و تردد از گردنه های کندوان برای مسافران این جاده حذف می شود و کاهش مسیر و حذف گردنه های کندوان، زمان تردد از کرج به چالوس را به میزان ۱۵ دقیقه کاهش می دهد، همچنین کاهش مصرف سوخت، تسهیل در تردد مسافران، کاهش ریسک تلفات و حوادث جاده ای و همچنین کاهش استهلاک خودروهای عبوری از دیگر مزیت های استفاده از این تونل برای مسافران است.

تونل اصلی دارای دستک عرضی نفررو جهت کمک به تهویه، جانمایی تأسیسات و تخلیه اضطراری مسافران است و دستک عرضی ماشین رو جهت انتقال بار ترافیکی به تونل مجاور و تسهیل در تخلیه خودروها در صورت بروز حوادث است. در این تونل ۱۲ پارکینگ با فاصله ۵۰۰ متر جانمایی شده است. سقف دوم تونل در محدوده تاج تونل برای جداسازی هوای آلوده از هوای پاک تعبیه شده است، همچنین این تونل دارای سیستم زهکشی تخلیه آب در طول مسیر، ۵۰ دستگاه جت فن تخلیه تونلی، ۱۷۵۴ چراغ تونلی، ۲۴ دستگاه درب ضدحریق و ۱۳۶ دستگاه دوربین کنترلی است.

لزوم تقویت زیرساخت غرب مازندران با توسعه آزادراه تهران - شمال

قطعه ی چهارم آزادراه تهران - شمال به طول ۲۳ کیلومتر حد فاصل مرزن آباد - چالوس در سال های اخیر به بهره برداری رسید و مسئولان وقت در آیین افتتاح این طرح ملی، گزارش دادند که چالوس به موازات ساخت این آزادراه باید به عنوان قطعه پنجم تعریف شود و اعتبارات ملی برای توسعه زیرساخت های آن اختصاص یابد که متاسفانه چنین نشد.

بسیاری از کارشناسان امر معتقدند، به تناسب ساخت آزادراه تهران - شمال افزون بر مزیت های فراوان این طرح، همچنین در صورت فراهم نشدن امکاناتی نظیر توسعه شبکه های حمل ونقل، تقویت امکانات امنیتی و انتظامی، فرهنگی و هنری، آموزشی، محیط زیست و ساماندهی فاضلاب و زباله، اجرای کامل این طرح زیرساختی ملی می تواند عاملی تهدیدزا برای شهروندان غرب مازندران به ویژه چالوس به شمار آید.

برابر آمار، روزانه دست کم ۵۰ هزار خودرو در آزادراه تهران - شمال تردد دارند که چالوس به عنوان اولین نقطه شهری غرب مازندران است که در انتهای مسیر جنوب به شمال این آزادراه قرار دارد. در همین راستا  «آرش رضوی» رئیس شورای شهر چالوس اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ از مسئولان به ویژه بنیاد مستضعفان درخواست کرده بود تا از محل عوارضی آزادراه تهران شمال در حوزه چالوس بابت توسعه زیرساخت های این شهر همکاری و کمک کنند.

چالش های محیط زیستی در آزادراه تهران شمال

فعالان محیط زیست درباره ساخت این آزادراه دارای دغدغه های جدی بوده اند؛ این پروژه با توجه به گفتهٔ « ناصر محرم نژاد» معاون سازمان حفاظت محیط زیست ایران در دولت های پنجم و ششم ، نزدیک به ۴۰۰ هزار هکتار در مناطق حفاظت شدهٔ ایران را دربر گرفته است. از سوی دیگر، اثرهای این آزادراه بر جانوران کمیاب و در معرض انقراض ایران که در جنگل هایی در بلندی های البرز وجود دارند نیز از دیگر نگرانی های فعالان محیط زیست بود. برای ساخت این آزادراه همچنین بخشی از جنگل ها و کوه های پیرامون در جادهٔ چالوس برش داده شد.

همچنین در خرداد ۱۳۹۲ اعلام شد که خساراتی که احداث آزادراه تهران - شمال به جنگل ها به ویژه در منطقه چالوس وارد کرد، بالغ بر ده ها میلیارد است که شرکت پیمانکار هنوز آن را پرداخت نکرده است. همچنین گفته شد که شرکت های ایران از لحاظ قانونی نمی توانند پروژه را با تخریب محیط زیست اجرا کنند. سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری ایران نیز در سال ۱۳۹۶ ساخت آزادراه تهران - شمال را برای محیط زیست و منابع طبیعی ایران خسارت زا برشمرد و اعلام کرد که این پروژه نیازمند ارزیابی زیست محیطی است.

با توجه به مطالب فوق، آزادراه تهران - شمال متجلی توانمندی بالای مهندسان ایرانی در احداث مسیرهای آزادراهی در سخت ترین جغرافیای طبیعی شمال کشور است، به نحوی که در غیاب شرکت های خارجی و بدقولی آن ها، شاهد علم و اراده سرشار متخصصان کشورمان به ویژه در بنیاد مستضعفان و قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) هستیم که با کیفیت بهتر، طی زمان کمتر و هزینه به صرفه تر به اجرای پروژه های این آزادراه پرداخته اند. در این میان ساخت بزرگ ترین تونل در غرب آسیا و تامین و نگه داری از آن به عنوان دستاورد مهم دیگری برای ایران اسلامی محسوب می شود که امید است با تامین بودجه و حمایت از مهندسان داخلی، شاهد تکمیل تمام فازهای این کریدور موثر باشیم.