◄ از توازی راه‌ آهن و آزادراه تا مشارکت بخش خصوصی برای احداث پل قشم به صورت BOT

رهبر انقلاب در دیدار رمضانی1402 مسئولان و کارگزاران نظام فرمودند: مشکلات اقتصادی از جمله تورم بالا، باعث گسترش فقر و در مقابل، افزایش تبعیض و ثروت های حرام می شود و ایجاد فساد، بر فرهنگ و افکار و رفتار مردم هم اثر منفی می گذارد.

• اتحادیه جهانی راه آهن ها در نشریه سال 2010 (High-speed rail, UIC) به وجوه متعدد خطوط سریع السیر مانند توازی با آزادراه (ص 5) اشاره نموده و با ذکر نمونه خط پاریس - لیون (1981) با سهم 14 درصد طول خط به افزایش سهم توازی مسیر با آزادراه در آخرین نمونه ها در کلن - فرانکفورت با نسبت 71 درصد در 2002 و میلان - بلونا در 2008 با 72 درصد مسیر پرداخته است.    

• طرح توازی راه آهن با آزادراه در صفحه 17 کتاب نوآوری در صنعت ریلی (انتشار1387): در بازدید از راه آهن کشورهای اروپای غربی مشاهده شد که در بسیاری از نقاط مسیر راه آهن های سریع به موازات اتوبان ها قرار دارد و این امر سوالاتی را ایجاد و با بررسی ها و تحلیل ها نتایج جالبی به دست آمد. از آنجا که در مراحل طراحی و ساخت یک راه آهن انتخاب مسیر و در مرحله بعد استملاک زمین از زمان برترین و بعضا پر هزینه ترین کارها به شمار می رود در سال 1376 طرح ساخت راه آهن ها با کاربرد غالبا مسافری به موازات آزادراه ها مطرح گردید. به عنوان نمونه مسیر مسافری جدید تبریز - میانه در زمان طرح مذکور در حال نهایی شدن بود و از طرفی تکمیل و ادامه ساخت اتوبان تهران - تبریز از زنجان به طرف تبریز در دست اجرا و لذا با توجه به کوهستانی بودن مسیر میانه و سهولت و سرعت و کاهش هزینه این روش، طرح مذکور مطرح، لکن مورد قبول واقع نشد. یکی از دلایلی که امکان استفاده از حریم آزادراه ها را برای حمل و نقل ریلی سریع فراهم می کند امکان بالا بردن فراز حداکثر مسیر تا حدود 40 در هزار (4 درصد) است که به این ترتیب نه تنها مسیر کوتاهتر، بلکه هزینه و زمان ساخت کمتر می شود. علاوه بر این آثار از جنبه بهره برداری نیز زمان سیر و انرژی مصرفی نیز کاهش یافته و زمینه تبلیغ واقعی و مستمر برای جذب مسافران جاده ای به سیستم ریلی فراهم می گردد ... برای را ه آهن سریع السیر تهران - مشهد نیز یکی از بهترین گزینه ها استفاده از حریم آزادراه مورد نظر برای احداث است. برای احداث سریع تر راه آهن سریع السیر تهران قم نیز می توان از حریم آزادراه موجود استفاده نمود و به این ترتیب ... مسافران اصفهان نیم ساعت سریع تر رسیده(علاوه بر صرفه جویی سوخت ... ).

• با گذشت 24 سال از پیشنهاد مسیر خراسانک - تبریز به موازات آزادراه، چنانچه دست آوردها بررسی شود بهتر می توان در مورد این رویکرد داوری نمود، راه آهن میانه - بستان آباد - تبریز با مشخصات بسیار ضعیف و هزینه و زمان بالا به تبریز نزدیک شده و با وجود مشخصات اسمی سرعت 160، به دلیل هندسه مسیر، سرعت قطار به سختی به 100 می رسد. (تین نیوز/ کد خبر 133141 و 232004)

• پس از اجرای خط ریلی پل شهید کلانتری (با وجود مخالفت اولیه مشاور در نامه 781224) و اطلاع از برنامه احداث پل قشم، پیشنهاد مشابهی برای دومنظوره نمودن این پل داده شد و آمادگی یکی از بهترین سازندگان مجرب پل سازی کشور در این زمینه به مبلغ 189 میلیارد تومان در سال 89 دریافت گردید (با نرخ دلار 1000 تومان، معادل 189 میلیون دلار) و با رایزنی با اشخاص حقیقی و حقوقی علاقمند برای اجرای پروژه به صورت BOT، مراتب آمادگی به مدیریت منطقه آزاد قشم اعلام شد.

• اکنون موارد مشابه این پروژه با وجود چندبرابر شدن قیمت و زمان (برآورد و قرار اولیه ساخت سه ساله) سبب نگرانی و تذکر رهبری در جلسه فوق گردید: چند شرکت بزرگ دولتی که سود خوبی دارند، به رئیس جمهور قول داده بودند برای خدمت به مردم، طرح های عمرانی در مناطق مختلف کشور اجرا کنند اما اکنون مشخص شده که اقدامات قانع کننده ای انجام نداده اند.

• اگر ریشه ها و عوامل نیمه تمام ماندن پروژه ها (تین نیوز کد خبر 237609 و 254595)، آثار مخرب آنها مانند سد گُتوند (تین نیوز / کد خبر 144229) و ریسک های پروژه (تین نیوز / کد خبر 236073) و ... بیشتر و دقیقتر مورد بررسی قرار گیرد به چند ویژگی مشترک بین آنها می رسیم (صفحه 4 کتاب نقشه راه بلوغ، تحلیل قوت ها و ضعف ها): در موارد ضعف اقتصادی که محسوس تر هستند مشترکات زیر دیده می شود:   1- مناسب ترین گزینه انتخاب نشده، 2- فراتر از حد توان و استطاعت بوده، 3- دفعتا و بدون فرصت اصلاح انجام شده.

• لوکس نمودن پل قشم بدون استطاعت مالی و فقدان الگوی جلب مشارکت، آثار مخربی بر اقتصاد و اعتماد مردم خواهد داشت.     

* کارشناس حمل و نقل