◄ 30 ثانیه؛ فاصله زمانی برخورد موشک اول و دوم به هواپیمای اوکراینی

بر اساس گزارش تحقیقات بررسی سانحه هواپیمای اوکراینی، توسط سازمان هواپیمایی کشوری که لحظاتی قبل منتشر شد؛ در ساعت 6:14:41 کاربر سامانه دفاع هوایی، بدون دریافت پاسخ از مرکز هماهنگی، یک فروند موشک به سمت هدف متخاصمی که شناسایی کرده بود شلیک می شود و با توجه به تداوم سیر حرکتی هدف کشف شده، موشک دومی در زمان 6:15:11 از سامانه دفاعی به سمت هواپیما شلیک می شود.

به گزارش تین نیوز، در ابتدای این گزارش آمده است: «هدف بررسی سانحه موضوع ضمیمه 13 کنوانسیون شیکاگو، شناختن ریشه‌های رویداد و جلوگیری از رخداد مجدد آن با شناسایی و پیاده‌سازی اطلاعات الزم جهت حذف زمینه‌های تکرار آن است. این نوع از بررسی سانحه با هدف شناسایی مقصر، سرزنش عوامل و یا احقاق حقوق از دست رفته انجام نمی‌پذیرد. البته تمامی این موارد موضوعاتی مهم هستند که در سطوح و مراجعی دیگر به آن پرداخته می‌شود، لیکن در بررسی سانحه با هدف ایمنی، در صورتی که جریان بررسی به سمت شناسایی مقصرین و سرزنش آن‌ها منحرف شود، افزایش ایمنی با خطر مواجه می‌شود:

یافته‌ها و اطلاعات منتشر شده از سوی سازمان هواپیمایی کشوری

مطابق بررسی‌های انجام شده و بر مبنای شواهدی که تا کنون قطعیت آن‌ها برای گروه بررسی سانحه محرز شده است، اطلاعات زیر قابل‌ارائه است. این اطلاعات در تحقیقات مستقل گروه بررسی سانحه تا این مرحله به دست آمده و درستی آن‌ها تائید شده است. این احتمال وجود دارد که در هر زمان، با به دست آمدن مطالعاتی جدید، این گزارش تکمیل و یا اصلاح گردد. گروه بررسی سانحه PS752 به افراد، شواهد، سوابق و اطلاعات موردنیاز دسترسی داشته است و به‌صورت مستقل به این نتایج دست‌یافته است.

در حدود ساعت 4 بامداد 2 روز چهارشنبه 18 دی‌ماه 1398 ،با توجه به تغییر در سطح آمادگی پدافند هوایی کشور، بخش نظامی به بخش غیرنظامی کنترل فضای کشور اطلاع می‌دهد که تنها پروازهایی مجاز به برخاست از باند فرودگاه‌ها هستند که از قبل توسط شبکه پدافند شناسایی شده و مجوز پرواز آن‌ها توسط این شبکه صادرشده باشد. تا قبل از این، بخش غیرنظامی به شکل معمول با در نظر گرفتن ملاحظات عملیاتی مدیریت ترافیک و ناوبری هوایی غیرنظامی نسبت به صدور مجوز پروازها اقدام می‌کند و اطلاعات پروازها را در اختیار بخش نظامی قرار می‌داد. این تغییر رویه و تأکید بر اخذ تائیدیه از بخش پدافند قبل از صدور مجوز پرواز با هدف افزایش اطمینان از شناسایی شدن پروازهای غیرنظامی توسط شبکه پدافند و پرهیز از هدف‌گیری اشتباه آن‌ها صادر شده بود.

پرواز شماره 752 هواپیمایی اکراین اینترنشنال، در ساعت 5:52:28 درخواست روشن نمودن موتورها را به واحد مراقبت پرواز مربوطه ارائه داد.

مرکز کنترل فضای کشور در ساعت 5:53:48 درخواست پرواز هواپیمای اکراینی را به مرکز هماهنگی شبکه پدافند ارائه داده و مرکز هماهنگی پدافند این مجوز را صادر می‌کند.

پرواز شماره 752 هواپیمایی اکراین اینترنشنال، در ساعت 6:10:20 مجوز پرواز را از برج مراقبت پرواز فرودگاه امام خمینی دریافت کرد.

پرواز در مسیر و ارتفاع پیش‌بینی شده به سمت کریدور پروازی ادامه حرکت داد.

در یکی از سامانه‌های دفاع هوایی تهران، پس از جابجایی سامانه که منجر به تغییر مکان جغرافیایی و سمت سامانه شده بود، فرآیند تنظیم مجدد راستای شمال سیستم در اثر خطای انسانی و اجرا نکردن مراحل الزامی بعد از جابجایی فراموش می‌شود. این سامانه به دلیل تنظیم ننمودن صحیح مجدد شمال، دچار خطایی برابر با 107 درجه می‌شود و در زمان پرواز هواپیمای اکراینی، سمت اهداف و اشیاء شناسایی شده توسط سامانه با افزایشی برابر با 107 درجه توسط کاربر سامانه دفاع هوایی مشاهده می‌شد. این رخداد، آغاز ایجاد یک مخاطره است که البته در صورت اجرا و پیاده شدن سایر تمهیدات پیش‌بینی شده، می‌توانست کنترل شود.

در ساعت 6:13:06 کاربر سامانه دفاع هوایی، هدفی را در سمت 250 درجه نسبت به شمال خود  4 شناسایی 5  کرد که در حال طی کردن مسیر 56  درجه بود. در همین زمان پرواز اکراینی پس از برخاست از فرودگاه از سمت 143 درجه نسبت به سامانه در حال نزدیک شدن به سمت سامانه پدافند بود. هواپیما در حال طی کردن مسیر 309 درجه بود.

کاربر سامانه دفاع هوایی مشخصات هدف شناسایی شده را در ساعت 6:14:21 بر روی بستر ارتباطی به مرکز هماهنگی مربوطه اعلام نمود )در خصوص برقراری ارتباط به بند بعدی مراجعه شود(. این هدف همان هواپیمای اکراینی بوده که از سمت فرودگاه امام در حال نزدیک شدن به سامانه بوده است ولی توسط سامانه به عنوان هدفی که از ناحیه جنوب غربی در حال نزدیک شدن به تهران بود شناسایی می‌شود.

اطلاعات ثبت شده نشان می‌دهد که پیام سامانه دفاعی با مرکز هماهنگی مبادله نشده است. در این مرحله، یک حلقه دیگر زنجیره رویداد شکل می‌گیرد.

کاربر سامانه دفاع هوایی به تجزیه‌وتحلیل اطلاعات قابل مشاهده می‌پردازد و این هدف را به عنوان یک هدف متخاصم شناسایی می‌کند. هرچند بدون آگاهی از اینکه سمت قابل‌مشاهده دارای خطایی 107 درجه است، احتمال شناسایی این هدف به عنوان هدف متخاصم بسیار بالا می‌رود، با این وجود اگر در این مرحله، کاربر سامانه دفاع هوایی، هدف را یک هواپیمای تجاری تشخیص می‌داد، شلیک موشک منتفی می‌گردید. این شناسایی اشتباه نیز زنجیره دیگری از رویداد است.

در ساعت 6:14:46 کاربر سامانه دفاع هوایی، بدون دریافت پاسخ از مرکز هماهنگی، یک فروند موشک به سمت هدف متخاصمی که شناسایی کرده بود شلیک کرد.

مطابق دستورالعمل‌های مربوطه درصورتی‌که سامانه دفاعی موفق به برقراری ارتباط با مرکز هماهنگی نبوده و فرمان شلیک را دریافت نکرده باشد، مجاز به شلیک نبوده است. این تمهید نیز به‌عنوان یک الیه مراقبتی دیگر پیشبینی شده بود که رعایت نگردید. حلقه چهارم رویدادها که منجر به شلیک موشک شد در این مرحله شکل گرفته است.

در زمان شلیک موشک اول، هواپیما در ارتفاع و موقعیت عادی قرار داشت. اطلاعات سامانه‌های شناسایی به درستی توسط سامانه‌های زمینی دریافت می‌شد و در زمان شلیک، هواپیما در مسیر صحیح پروازی خود قرار داشت.

فیوز رادیویی موشک شلیک شده در زمانی که هواپیما در آخرین موقعیت ثبت شده توسط سامانه‌های 6 نظارتی وابسته رسیده بود در همان محل فعال می‌شود. این رخداد در زمان 6:14:59 رخ داده است.

در زمان 6:14:58  آخرین اطلاعات دریافتی از هواپیما شامل ترانسپاندر رادار ثانویه هواپیما و اطلاعات خودکار موقعیتی موسوم به B-ADS دریافت و پس از آن، این اطلاعات قطع می‌شود. این زمان با زمان عمل کردن فیوز رادیویی موشک اول منطبق است. از این زمان به بعد، اطلاعات مسیر هواپیما تنها توسط سامانه 7 نظارتی رادار اولیه ثبت می‌شود. این اطلاعات از روی بازتاب های راداری هواپیما ثبت شده است و هیچ نوع سیگنال رادیویی از هواپیما دریافت نشده است.

پس از فعال شدن فیوز رادیویی موشک اول، همچنان قفل راداری سامانه پدافندی بر روی هدف باقیمانده و سامانه همچنان هدف را شناسایی و مسیر حرکت آن را ردیابی می‌کند.

با توجه به تداوم سیر حرکتی هدف کشف شده، موشک دومی در زمان 6:15:06 از سامانه دفاعی به سمت هواپیما شلیک می‌شود.

آخرین ارتباط موشک با سامانه پدافندی در زمان 6:15:24 در مکانی نزدیک مسیر حرکت هواپیما ثبت شده است. پس از آن، پیام موفقیت آمیز نبودن عملکرد موشک در سامانه نشان داده می‌شود و هواپیما پس از مدتی از قفل راداری سامانه خارج می‌شود.

هواپیما شروع به گردش به سمت راست می‌کند. به دلیل قطع ارتباطات رادیویی، اطلاعات ارتفاع هواپیما در این مراحل که هواپیما توسط رادار اولیه شناسایی می‌شود در دسترس قرار ندارد.

شواهد نشان می‌دهد که در حدود ساعت 6:16:11 آتشی در هواپیما شکل گرفته و اندازه آن گسترش مییابد.

هواپیما در ساعت 6:18:23 و در منطقه خلجآباد در نزدیکی شاهد شهر در موقعیت مشخص شده در شکل 6 و در یک زمین‌بازی به زمین برخورد می‌کند. هم‌زمان با برخورد هواپیما با زمین، انفجاری رخ می‌دهد و هواپیما در یک مسیر که به سمت فرودگاه قرار دارد در چند مرحله دیگر به زمین برخورد کرده و قطعات هواپیما، اموال و اشیاء جان‌باختگان و بقایای پیکر مسافران پرواز در ناحیه‌ای گسترده در یک منطقه مسکونی، پارک تفریحی و ورزشی و باغ‌ها و زمینه‌ای کشاورزی اطراف منتشر می‌شود.