◄ موانع گسترش فعالیت هوانوردی همگانی با ناوگان هوایی فوق سبک کدام است؟
وبلاگ تین نیوز، علیرضا منظری | هوانوردی همگانی در کنار حمل و نقل هوایی یکی از بخش های مهم صنعت هوانوردی کشوری به حساب می آید که در کشورهای پیشرفته از اهمیت وافری برخوردار بوده و مورد حمایت دولت ها قرار دارد.
امروزه در کشورهای پیشرفته، هوانوردی همگانی یکی از حوزه های رو به رشد صنعت هوانوردی کشوری به شمار می رود که درصد قابل توجهی از حجم فعالیت ها را به خود اختصاص داده و در تامین نیازهای مرتبط با حمل و نقل هوایی تجاری به خصوص نیروی انسانی کارآزموده نقش ویژه ای ایفا می کند.
بر اساس تعاریف بین المللی هوانوردی همگانی هر نوع بهره برداری از وسیله نقلیه هوایی غیر از فعالیت حمل و نقل تجاری (مسافر و بار هوایی) است که عموما از وسایل نقلیه هوایی تا حداکثر وزن برخاست 5700 کیلوگرم استفاده می گردد. در این راستا بهره برداری از وسایل نقلیه هوایی فوق سبک یکی از شاخه های هوانوردی همگانی به شمار می آید.
وسایل نقلیه هوایی فوق سبک به آن دسته از پرنده های یک موتوره اطلاق می شود که حداقل وزن برخاست آن 275 کیلوگرم و حداکثر وزن برخاست آن در کشورهای مختلف از 475 کیلوگرم تا 600 کیلوگرم می باشد.
عموما وسایل نقلیه هوایی فوق سبک حداکثر تا 100 اسب بخار قدرت داشته و ظرفیت تا 2 سرنشین را دارد که با طراحی های متفاوت تولید می گردند. این نوع وسایل پرنده در مقایسه با سایر وسایل نقلیه از قطعات و لوازم بسیار ساده ای تشکیل شده به طوری که می تواند در یک کارگاه کوچک مونتاژ شود و برای بهره برداری نیز علیرغم رعایت ایمنی هوایی از مقررات ساده تری برخوردار می باشد.
علاقمندان به پرواز شخصی می توانند آن را به صورت اشتراکی و گروهی تامین نموده و یا اجاره نمایند و برای فراگیری هدایت آن نیاز به حدود 60 ساعت کلاس زمینی و چهل ساعت پرواز است.
هوانوردی همگانی در زمینه وسایل نقلیه هوایی فوق سبک یک امکان با اهمیت تفریحی، سرگرمی و ورزشی را در جوامع بشری به وجود آورده که ضمن تولید منابع درآمدی برای کشورها می تواند در اشتغال زایی نیز موثر باشد. پرواز با وسیله نقلیه هوایی شخصی یکی از اهدافی است که در توسعه هوانوردی همگانی کشورها مورد توجه قرار می گیرد. با رونق هوانوردی همگانی علاوه بر ورود و بهره برداری از این نوع وسایل پرنده حوزه طراحی و مونتاژ و تولید وسایل نقلیه هوایی فوق سبک نیز فعال می شود.
هوانوردی همگانی در زمینه وسایل نقلیه هوایی فوق سبک شامل همه فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی مانند طراحی، ساخت، تعمیر و نگهداری، بهره برداری، آموزشی، پژوهشی و مشاوره ای مرتبط با همان وسایل نقلیه هوایی می شود.
خدمات زمینی و پشتیبانی هوانوردی همگانی در زمینه وسایل نقلیه هوایی فوق سبک همانند خدمات پشتیبانی خودرو شامل سوخت رسانی و فروش روغن، توقفگاه مسقف و غیر مسقف، کارواش، نگهداری خط پروازی، تعمیرات جزیی و اساسی، فروش قطعات و لوازم، فروش و اجاره، بازرسی های سالانه و تجدید گواهی صلاحیت پرواز و سایر موارد بخش دیگری است که بوسیله ارایه کنندگان خدمات زمینی و پشتیبانی انجام شده و زمینه اجرای پرواز ایمن وسیله نقلیه هوایی فوق سبک را فراهم می نماید.
آن با فراهم آوردن امکانات و تسهیلات لازم زمینه پرواز شخصی به منظور تفریح و سرگرمی و ورزش و همچنین کاربردهای آتش نشانی، سم پاشی، گشت و دیده بانی هوایی، عکاسی و تهیه فیلم هوایی، امداد هوایی و نمایش هوایی و غیره را فراهم می نماید. در نتیجه تمامی کاربران مانند مراکز آموزش خلبانی، تفریحی و گردشگری، ورزشی، خدماتی و عموم مردم می توانند دارای وسیله نقلیه هوایی فوق سبک شخصی باشند و با آن وسیله در نقاط تعیین شده در کشور فعالیت داشته باشند.
در سطح بین المللی مقرراتی برای تولید و بهره برداری از وسیله نقلیه هوایی فوق سبک وجود ندارد و تابع استانداردها و توصیه های منتشره از سوی سازمان ایکائو هم نمی باشد و در واقع تولید و بهره برداری از وسیله نقلیه هوایی فوق سبک در هر کشوری بر مبنای سیاست ها و مقررات مدون داخلی همان کشور مدیریت می شود.
به همین جهت با گسترش فعالیت های فوق در اغلب کشورهای جهان باشگاه ها، مراکز و کانون های مرتبط تحت عناوین مجمع طراحان و سازندگان، خلبانان، مالکان وسیله نقلیه هوایی فوق سبک به عنوان یک نهاد غیر دولتی ایجاد شده و وظایف اجرایی این نوع فعالیت ها را به عهده گرفته اند و فقط سیاستگذاری و برنامه ریزی و هماهنگی و تصویب دستورالعمل ها از جمله مسئولیت های سازمان هواپیمایی کشوری به شمار می آید.
در ایران تا سال 1377 مرکز آموزش فنون هوایی در چارچوب ساختار سازمان هواپیمایی کشوری تنها مرکز دولتی بود که خدمات مرتبط با هوانوردی همگانی را ارایه می داد ولی تا آن زمان فعالیت های بهره برداری از وسایل نقلیه هوایی فوق سبک از رونق چندانی برخوردار نبود. با تفکیک آن مرکز از سازمان هواپیمایی کشوری کمیته وسایل نقلیه هوایی فوق سبک در آن سازمان تشکیل گردید که با شروع به کار آن فعالیت هوانوردی همگانی در زمینه وسایل نقلیه هوایی فوق سبک در مسیر پیشرفت قرار گرفت.
در اواخر دهه 70 شمسی شرکت بلند پرواز اولین وسیله نقلیه هوایی فوق سبک ایکاروس (سی ـ 42) را از شرکت آلمانی ایکاروس خریداری و با دریافت مجوزهای لازم وارد کشور نمود و در فرودگاه آسمان ری اولین پرواز را انجام داد و به تدریج با احداث فرودگاه آزادی فعالیت وسایل نقلیه هوایی فوق سبک از طریق آموزش افراد آغاز گردید. طی سال های 1385-1380 بیش از چهل فروند وسیله نقلیه هوایی فوق سبک وارد کشور و مورد بهره برداری قرار گرفت.
البته این روزها کشور شاهد بازار پر رونق تامین و تدارک وسیله نقلیه هوایی فوق سبک شخصی است اگر چه در مقایسه با برخی از کشورهای دیگر در ابتدای راه قرار دارد. اکنون بیش از دویست فروند وسیله نقلیه هوایی فوق سبک اجازه پرواز دارند که در شمال و جنوب و شرق و غرب کشور دارای پایگاه عملیاتی بوده و مورد بهره برداری قرار می گیرند.
در آن دوران با رشد سریع این فعالیت به منظور نظام مند شدن فعالیت ها "آیین نامه مدیریت و ساماندهی وسایل پرنده فوق سبک غیر نظامی" به تصویب هیات وزیران رسید. مفاد آیین نامه هیات وزیران بر وسایل نقلیه هوایی فوق سبک غیر نظامی موتوردار یا بدون موتور و بدون سرنشین یا تک سرنشین یا دو سرنشین که حداکثر وزن هنگام برخاستن آنها از600 کیلوگرم بیشتر نباشد مانند کایت و کایت موتوردار و گلایدر و پاراگلایدر و بالگرد و هواپیما اعمال می گردد.
در این آیین نامه مراحل فعالیت و بهره برداری وسایل نقلیه هوایی فوق سبک از جمله ثبت وسیله پرنده بوسیله مالک و یا سایر اشخاص مجاز و نحوه انجام و ابطال آن، صدور و تمدید انواع گواهینامه پرواز، تعیین ضوابط دوره های آموزشی علمی و مهارت عملی و انجام آزمون ها بر مبنای گواهی صادره از موسسات آموزشی مجاز، صدور گواهینامه معاینه فنی معتبر برای وسیله پرنده و نحوه انجام آن در موسسات کارشناسی مجاز، تصویب ضوابط تاسیس موسسات کارشناسی و تشخیص صلاحیت و اختیارات، تایید کارشناسان دارای گواهینامه انجام کار، تصویب دستورالعمل های بهره برداری به وسیله مالک برای پرواز تفریحی شخصی و
موسسات آموزشی و یا ورزشی و یا تفریحی و گردشگری به منظور آموزش و یا ورزش و یا تفریحی وگردشگری و موسسات خدمات خاص هوایی به منظور ارایه خدمات مانند سمپاشی و اطفای حریق و گشت و دیده بانی و نمایش وغیره تعیین شده که علاوه بر مسئولیت ها عمده وظایف نیز بر عهده سازمان هواپیمایی کشوری قرار گرفته است.
علاوه بر آن در چارچوب مفاد آیین نامه موسسه تفریحی و گردشگری موسسه‌ای غیر دولتی است که از سازمان هواپیمایی کشوری مجوز لازم جهت ایجاد فضا و تاسیسات و تجهیزات را دریافت داشته و سایر اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی می توانند خدمات آموزشی، تفریحی، گردشگری، ورزشی و خدمات زمینی و پشتیبانی را در این قبیل مکان ها ارایه نمایند.
موسسه آموزشی مجاز موسسه غیر دولتی است که از سازمان هواپیمایی کشوری مجوز لازم را جهت آموزش علمی و عملی پرواز با وسایل پرنده فوق سبک دریافت می دارد و همچنین موسسه کارشناسی موسسه غیر دولتی می باشد که دارای مجوز فعالیت از سازمان هواپیمایی کشوری جهت معاینه فنی وسیله پرنده فوق سبک و صدور گواهینامه معاینه فنی برای آن است.
در دوران اخیر فعالیت کمیته وسایل نقلیه هوایی فوق سبک برای اجرای آیین نامه هیات وزیران با فراز و نشیب های گوناگونی مواجه بوده که در مواقعی موجبات نارضایتی کاربران و بهره برداران را فراهم کرده است. اگر چه اجرای بخشی از فعالیت ها بوسیله موسسات غیر دولتی پیش بینی شده ولی به جهت وجود برخی ابهامات سازمان هواپیمایی کشوری برای برون سپاری و واگذاری اختیارات خود از روش های غیر صحیح استفاده نموده که نه تنها در جهت توسعه نمی باشد بلکه مشکلاتی را نیز برای بهره برداران در بر داشته است.
عدم اشاعه فرهنگ هوانوردی به قدر کافی، عدم حمایت مستمر دولت، فقدان مدیریت یکپارچه و منسجم، عدم وجود رویه یکسان برای بهره برداری از فرودگاه های کم ترافیک، نامتناسب بودن دسترسی به جهت فراهم نبودن زیرساخت ها، عدم انسجام تشکل های صنفی و حرفه ای، عدم ساماندهی وظایف مراجع متعدد، ضعف در مدیریت اجرایی، نیاز به اصلاح مقررات، ناکارآمدی ساختاری برای ارایه خدمات به دارندگان وسایل نقلیه هوایی فوق سبک، عدم وجود دوره های لازم برای آشنایی با ایمنی هوانوردی و بررسی حوادث و سوانح هوایی به منظور مسئولیت پذیری، فقدان سند راهبردی برای هوانوردی همگانی، نارسایی نظام پولی و بانکی
به منظور تامین اعتبار مالی برای خرید وسیله نقلیه هوایی فوق سبک، عدم وجود انگیزه کافی برای مشارکت بخش خصوصی در سرمایه گذاری زیر ساخت ها را می توان از موانع رشد و پیشرفت این بخش از هوانوردی همگانی تلقی کرد.
یکی از مهمترین موانع گسترش فعالیت هوانوردی همگانی در زمینه وسایل نقلیه هوایی فوق سبک در ایران فقدان مدیریت یکپارچه و منسجم اجرایی است. در حال حاضر تمامی وظایف و مسئولیت های آن بر عهده سازمان هواپیمایی کشوری قرار گرفته است که با توجه به وظایف سنگین آن سازمان در مورد حمل و نقل هوایی تجاری (مسافری و بار هوایی) موضوع هوانوردی همگانی در زمینه وسایل نقلیه هوایی فوق سبک در حاشیه می باشد.
سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان یک نهاد حاکمیتی می تواند با نگاه توسعه بهره برداری از وسایل نقلیه هوایی فوق سبک و گسترش بخش های زمینی و پشتیبانی آن در بخش خصوصی و حفظ سیاستگذاری و مقام تصویب کننده دستورالعمل ها نسبت به ایجاد فضا برای حضور یک "کانون هوانوردی وسایل نقلیه هوایی فوق سبک" در عرصه هوانوردی همگانی متشکل از تمامی فعالان و کاربران و بهره برداران مرتبط اقدام نماید و با برون سپاری وظایف اجرایی هوانوردی همگانی در زمینه وسایل نقلیه هوایی فوق سبک امکان توسعه و مدیریت منسجم در این زمینه را فراهم آورد.
کانون می تواند دارای شخصیت حقوقی و غیر انتفاعی بوده و یک موسسه غیر دولتی به شمار آید که بر اساس اصول هوانوردی کشوری و در چارچوب مقررات و ضوابط سازمان هواپیمایی کشوری و با عضویت تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با وسایل نقلیه هوایی فوق سبک ایجاد گردد تا به منظور دستیابی به اهداف و با تعیین ارکان انتخابی وظایف اجرایی را عهده دار شود. با برون سپاری وظایف اجرایی به کانون هوانوردی وسایل نقلیه هوایی فوق سبک در ساختار سازمان هواپیمایی کشوری مسئولیت تعیین سیاست ها و خط مشی ها و مقام تصویب کننده دستورالعمل ها و نظارت بر اجرای آنها و هماهنگی با سایر نهادهای هوانوردی کشوری
و نظامی نیز می تواند بر عهده معاونت هوانوردی و امور بین الملل گذاشته شود.
امید آن که سازمان هواپیمایی کشوری هر چه سریع تر پیشنهاد ایجاد کانون شامل اهداف و ارکان و نحوه انتخاب اعضای هیات رییسه و نظارت بر اجرای آن، وظایف کانون و ارکان آن، درآمد و دریافت کمک های مالی و سایر موارد را تهیه و به عنوان اصلاح "آیین نامه مدیریت و ساماندهی وسایل نقلیه هوایی فوق سبک غیر نظامی" به هیات وزیران ارسال دارد تا پس از تصویب به مورد اجرا گذاشته شود.
با ایجاد این کانون تخصصی وظایف اجرایی به آن سپرده شده و سازمان هواپیمایی کشوری فقط در جایگاه حاکمیتی به عنوان مقام تصویب کننده دستورالعمل ها و ایجاد کننده هماهنگی با سایر نهادها بر فعالیت آنها نظارت داشته باشد. در نهایت اجرایی شدن این طرح ملی در راستای اصلاح شیوه های نادرست فعلی و انسجام دست اندرکاران از جمله طراحان، سازندگان، ارایه کنندگان خدمات زمینی و پشتیبانی و بهره برداران وسیله نقلیه هوایی فوق سبک و رفع موانع توسعه و گسترش فعالیت ها موثر خواهد بود.
مانع دیروز شخصی بنام اقای فتحی بود امروز شاید فرد نالایقی دیگر و شاید هم کسی که واقعا بخواهد به بحران پایان دهد.
جناب آقای منظری تشکر فراوان بخاطر تهیه مطلب نسبتا جامعی که در مورد هوانوردی عمومی نوشتید و به برخی موانع بر سر راه هوانوردی عمومی و طراحی، ساخت و بهره برداری پرنده های فوق سبک اشاره کردید که این خود فتح بابی برای اصلاح امور مربوطه تلقی میشه. قوانین اصلاح شوند خوب است و کار سختی هم نیست چون میتوان از قوانین کشورهای موفق الگو گرفت و آنرا بومی سازی کرد. مهمتر از قوانین فرهنگ و اخلاق و جنبه و ظرفیت مجریان است، اگر مجری دولتی باشد بجای خدمتگزاری میخواهد بر مردم ریاست کند، اگر مجری بخش خصوصی باشد با گرفتن پول علنی بعنوان خودگردان بودن کیفیت را نادیده میگیرد. دفتر نظارت بر طراحی وساخت سازمان را همراه بابقیه سازمان حقوق بیشتر بدهند و آموزشهای خارج و داخل بگذارند تا بهتر از قبل کارشان را انجام دهند. یک وفنی مدیریت سازمان ضعیف شد و نتوانستند مرکز فنون را مدیریت کنند بجای آباد کردن آن فکر تعطیل کردن آن افتادند. مرکزی که اساتید خلبانی معروف ایرانی را آموزش داده بود به تعطیلی کشاندند. نمیتوانند مسئله حل کنند فوری صورت مسئله را پاک می کنند. بنظر میرسد در مدیریت مشکل دارند اول فرودگاه ها و مرکز کنترل فضای کشور و مرکزفنون را از سازمان جدا کردند و بعد هم نطارت بر طراحی و ساخت را به کانون یا تشکل های دیگر بدهند بابت مزاح عرض میکنم با این منطق مجسم کنید در آینده کیوسک گلفروشی را تخلیه کرده به رییس سازمان بدهند با یک مهر و یک خودکار که کلیه برگه ها را مهر و امضا کند و هزینه ایران ایر هم زیاد است و پرواز خطرناک، لذا مسافران عزیز را با اتوبوس به مقصد برسانند. رابطه با غرب هم خوب شده آنها بیایند و دانشجویان و استعدادها و اختلاسگران و رانت خواران را ببرند خارج و بیاورند مردم ایران هم بیایند تا دم صندوق رای بدهند و بروند. هرکاری میخواهی برای مردم انجام بدهی هزینه دارد و صرف نمیکند. کی میخواهند بفکر شایسته سالاری بفتند خدا میداند. تعجبم از اینه که با وجود یک رهبر قوی اینکارها را میکنند وای بروزی که کسی دیگه جایگزین شود. آنوقت بعید نیست که کل پرسنل سازمان همگی از یک محله زادگاه رییس سازمان باشند.