◄ جایگاه فراموش شده طنز در نقد حوزه راه و شهرسازی/ ناگفته های نگفتنی را به طنز بگوییم!

حوزه راه و شهرسازی، که گستره ای وسیع از برنامه ریزی و تأمین مسکن تا شقوق مختلف حمل ونقل، عملیات عمرانی، زیرساخت های جاده ای، بنادر، فرودگاه ها و پایانه ها و ... را در بر می گیرد، نقد سازنده نه یکی از کارهای قابل اغماض بلکه یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

 در چنین حوزه ای که بودجه های کلان، پروژه های ملی، منافع عمومی و کیفیت زندگی مردم به طور مستقیم درگیر است، هر خطای کارشناسی، هر تصمیم منفعت جویانه و هر عملکرد غیرشفاف می تواند هزینه های سنگینی بر جامعه تحمیل کند. با این حال، یکی از مؤثرترین ابزارهای نقد، یعنی طنز، سال هاست که در این حوزه به حاشیه رانده شده و جایگاه واقعی خود را نیافته است.

طنز، چه در قالب متن و چه در قالب تصویر، توانایی خارق العاده ای در برجسته کردن تناقض ها، اغراق نقاط ضعف و روشن کردن ابعاد پنهان مسائل دارد. طنز نوعی جنگ نرم علیه مفاسد، بی عملی ها و بی کفایتی هاست که نه تنها توجه مخاطب را جلب می کند، بلکه او را درگیر می سازد، و همین درگیری ذهنی است که راه را برای اهمال مسئولان در برخورد با تخلف می بنند و مسیر اصلاح را هموارتر می کند.

 در بسیاری از کشورها، طنز یکی از موثرترین سازوکارها برای نقد عملکرد دستگاه ها، مدیران و سیاست گذاری های کلان است و مجلات و رسانه های تخصصی طنز ابزاری قدرتمند به شمار می روند که به مردم امکان می دهند تخلفات را ببینند، نقد را درک کنند و به مسئولان نیز فرصت می دهد ضعف ها را ببینند، بدون آنکه فضای نقد به سوی تنش یا تقابل حرکت کند.

در ایران و در حوزه راه و شهرسازی، نقد طنازانه به طرز چشمگیری کم رمق و مغفول است. معدود تلاش هایی که در قالب یادداشت، طرح، یا ویدئوهای طنز منتشر شده اند، اغلب با واکنش های تند و برخوردهای سلبی و حتی تهدید مواجه شده اند. این واکنش ها به روشنی نشان دهنده درک ضعیف بخشی از مسئولان دولتی از کارکرد نقد و مزیت هایی است که نقد، به ویژه نقد طنزآمیز، برای آنها ایجاد می کند.

طنز می تواند آینه ای باشد که ناکارآمدی های ساختاری، ضعف های بین دستگاهی، کم کاری مدیران سفارشی، و بسیاری از "ناگفته های نگفتنی" را بازتاب دهد، بدون اینکه لزوماً فضای سنگین و پرتنشی ایجاد کند. مسئولان ارشد اگر این ابزار را فرصت بدانند می توانند از طریق همین طنازی ها، پیام های جدی خود را درباره معضلات ساختاری اقتصاد، بروکراسی ناکارآمد، فسادهای دارای پشتوانه و ضعف های مدیریتی منتقل کنند.

شاید زمان آن رسیده باشد که در حوزه راه و شهرسازی نگاه بسته و محافظه کارانه نسبت به طنز کنار گذاشته شود چرا که طنز دشمن مسئولان خدمت گذار و شفاف نیست بلکه یاری رسان آنهاست. استفاده درست از طنز می تواند به تقویت فرهنگ پاسخگویی، شفافیت و بهبود عملکرد در حوزه راه و شهرسازی کمک کند و این فرصتی است که باید با آن با روشن بینی مواجه شد.

انتهای پیام