◄ نیروی انسانی، مهم ترین چالش لجستیک کشور
مدیر عمرانی و زیربنایی شورای عالی مناطق آزاد می‌گوید زیرساخت های ۱۸ منطقه آزاد کشور در سطحی قرار دارد که می تواند نیازهای تجاری و ترانزیتی را پاسخ دهد، اما کمبود نیروی انسانی متخصص، مهم ترین چالش امروز لجستیک ایران است.
مناطق آزاد ایران، به عنوان گره های راهبردی ترانزیت و تجارت در مرزهای زمینی و دریایی کشور، نقش حیاتی در توسعه زیرساخت های حمل ونقل و تسهیل مبادلات منطقه ای ایفا می کنند. این مناطق با بهره گیری از ترکیبی از ظرفیت های بندری، ریلی، جاده ای و هوایی، امروز به کانون هایی پویا برای اتصال شبکه های لجستیکی داخلی و بین المللی تبدیل شده اند.
به گزارش تین نیوز، مهدی رعیتی مدیر عمرانی و زیربنایی شورای عالی مناطق آزاد کشور درباره آخرین وضعیت زیرساخت های حمل ونقل در این مناطق با اشاره به وجود ۱۸ منطقه آزاد کشور، آن ها را مبادی اصلی ورودی و خروجی کشور برشمرد و به تشریح مهم ترین دستاوردها و برنامه های توسعه ای هر منطقه پرداخت.
مناطق جنوبی و دریایی؛ اتصال به کریدورهای بین المللی
در جنوب شرقی کشور، منطقه آزاد چابهار با دسترسی به دو بندر بزرگ اقیانوسی و چند اسکله صیادی، نقطه اتصال کلیدی ایران به اقیانوس هند است. این منطقه در آستانه اتصال ریلی به مسیر چابهار–زاهدان قرار دارد که پس از تکمیل، به شبکه ریلی سراسری و کریدور شمال–جنوب متصل خواهد شد.
قشم به عنوان بزرگ ترین جزیره خلیج فارس، میزبان پروژه های عظیمی مانند پل خلیج فارس و مگاپورت قشم است. پل خلیج فارس پس از سال ها وقفه، دوباره در حال ساخت است و با تأمین مالی مناسب، ظرف دو تا سه سال قابل بهره برداری خواهد بود. مگاپورت قشم نیز در مراحل مطالعات اولیه قرار دارد و به عنوان یک ابرپروژه ترانزیتی، ظرفیت های بزرگی برای حمل بار دریایی فراهم می کند.
کیش، به عنوان هاپ پروازی کشور، سومین فرودگاه پررفت وآمد ایران را در اختیار دارد. ترمینال جدید این فرودگاه، مدرن ترین ترمینال مسافربری هوایی کشور است و توسعه حمل ونقل کارگو و گردشگری را هدف گذاری کرده است.
در بوشهر که به تازگی به جمع مناطق آزاد پیوسته، تمرکز بر ایجاد و توسعه زیرساخت های لجستیکی و باراندازهای کارآمد در دستور کار قرار دارد.
مناطق غربی و مرزهای عراق
منطقه آزاد اروند، شامل آبادان و خرمشهر، ترکیبی از جاده، ریل، فرودگاه و بندر را همزمان فعال کرده است. این منطقه از نظر تاریخی، یکی از مراکز مهم تجارت با عراق به شمار می آید و سایت لجستیکی شلمچه دومین مرز فعال صادراتی به عراق را پشتیبانی می کند.
مهران، نزدیک ترین مرز به پایتخت عراق، با هدف راه اندازی منطقه آزاد مشترک با این کشور، در مسیر گسترش ارتباطات تجاری و زیارتی قرار دارد. قصر شیرین و مرز خسروی نیز در غرب کشور به عنوان پایانه های صادراتی پرظرفیت عمل می کنند. مناطق بانه و مریوان جایگاه ویژه ای در مبادلات مرزی با اقلیم کردستان دارند.
مناطق شمال غرب و شمال شرق؛ پیوند به بازارهای آسیایی و اروپایی
ماکو به عنوان دروازه ورود و خروج زمینی به اروپا، مجموعه ای از زون های لجستیکی و پایانه های مرزی را فعال کرده و در حال توسعه آن ها است.
ارس، پرظرفیت در لجستیک و حمل ونقل مرزی، از قدیم دارای راه آهن فعال بوده و اکنون جاده های دو بانده و پروژه های فرودگاهی را نیز دنبال می کند. اردبیل با مرز بیله سوار، پل ارتباطی با جمهوری آذربایجان محسوب می شود.
سواحل شمالی؛ کریدور شمال–جنوب
انزلی با اسکله کاسپین و ۱۱ پست طراحی شده، به کانون ورودی ایران در کریدور شمال–جنوب بدل شده است. تاکنون چهار پست اسکله فعال شده و اسکله «رو-رو-رو» نیز به بهره برداری رسیده است. مشارکت جدی این منطقه در پروژه راه آهن رشت–انزلی و برنامه ریزی برای ایستگاه های مسافری و گردشگری، چشم انداز تکمیل یک اکوسیستم حمل ونقل ترکیبی را ترسیم می کند.
مازندران با سه زون مجزای فعال، بخش مهمی از تبادلات دریای خزر را پوشش می دهد.
مناطق مرزی و کریدورهای آسیای میانه
اینچه برون به دلیل موقعیت استراتژیک و راه آهن فعال، مرکز حمل ونقل به کشورهای آسیای میانه است. طرح های توسعه ای متعدد و همکاری با راه آهن کشور برای ارتقای این مسیر در حال اجراست.
سرخس در مرز با ترکمنستان، سالانه حدود ۲/۵ تا ۳ میلیون تن بار جابه جا می کند و روند رشد آن مثبت است.
دوغارون به عنوان مهم ترین مرز با افغانستان، بیشترین حجم مبادلات این کشور را پوشش می دهد. این منطقه با طرح ساخت پایانه مسافربری و توسعه سوآپ سوخت، در حال بازآفرینی نقش خود در تجارت شرق کشور است.
چالش های فنی و زیرساختی
مهدی رعیتی در گفت وگو با تین نیوز تأکید کرده که تمام پروژه های بزرگ مناطق آزاد دارای پیوست زیست محیطی هستند و از این منظر مشکلی وجود ندارد. او تأمین منابع مالی را چالش دوم دانسته و خبر داده که مدل های تأمین مالی متنوع برای هر منطقه تعریف شده است.
به گفته او، کمبود نیروی انسانی متخصص، اصلی ترین مانع رشد لجستیک کشور است:
«ما به لحاظ زیرساختی پاسخگوی نیاز هستیم، اما نیروی انسانی باید ارتقا یابد تا این ظرفیت ها به طور کامل بهره برداری شود.»
چشم انداز حمل ونقل مناطق آزاد؛ از اتصال ریلی چابهار تا مگاپورت قشم
مدیر فنی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد کشور از تدوین و اجرای مجموعه ای از برنامه های راهبردی در حوزه حمل ونقل مناطق آزاد خبر داد. به گفته رعیتی، این برنامه ها با هدف ارتقای ظرفیت ترانزیت، توسعه زیرساخت های لجستیکی و تقویت جایگاه ایران در مسیرهای بین المللی طراحی شده اند.
وی مهم ترین محورهای این برنامه ها را چنین برشمرد:
- اتصال کامل بندر چابهار به شبکه ریلی کشور و بهره برداری تجاری از کریدور شمال–جنوب به عنوان یکی از مسیرهای کلیدی ترانزیت منطقه ای
- تکمیل پل خلیج فارس به عنوان بزرگ ترین پروژه مهندسی دریایی کشور با هدف اتصال جزیره قشم به سرزمین اصلی
- راه اندازی ابرپروژه مگاپورت قشم برای تقویت ناوگان بندری و افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری کالا
- توسعه زون های لجستیکی در مناطق ماکو، ارس، اینچه برون و سرخس با هدف افزایش توان ترانزیتی و تسهیل تجارت
- ایجاد مناطق آزاد مشترک با کشورهای همسایه، به ویژه عراق برای گسترش همکاری های اقتصادی و تجاری منطقه ای
تصویر کلی نشان می دهد که مناطق آزاد ایران، به ویژه در محورهای بندری و ریلی، به سطحی از بلوغ زیرساختی رسیده اند که توانایی ایفای نقش جدی در تجارت بین الملل را دارند. با این حال، بدون سرمایه گذاری در سرمایه انسانی و تکمیل پروژه های نیمه تمام، بهره وری این مناطق به حداکثر نخواهد رسید. استفاده از ظرفیت سرمایه گذاران داخلی و خارجی، اجرای دقیق مدل های تأمین مالی، و هماهنگی با کریدورهای بین المللی، مسیر پیش رو برای تحقق جایگاه واقعی ایران در زنجیره تأمین جهانی است.
