ماهیت و رسالت مراکز معاینه‌فنی چیست؟

عباس مجیدی نژاد*: ماهیت وجودی مراکز معاینه‌فنی خودور کشور موضوع مهمی است که با کمال تاسف امروزه مغفول واقع شده است. رسالت مراکز معاینه‌فنی تا کنون به بحث و بررسی گذاشته نشده و همین دلیل نیز مقوله روند نیز معاینه‌فنی را از اخلاق حرفه‌ای و اجتماعی دور نگه داشته است.

در واقع ماموریت یک سازمان فلسفه وجودی آن است و هر سازمانی برای پاسخ به یک‌سری از سوالات که نیاز افراد جامعه است ایجاد و هدف ان نیز رفع نیاز شناخته شده خواهد بود. بنابراین قبل از هر اقدامی باید مشخص شود که چه نیازی منجر به تشکیل سازمان شده است.

مقصود و منظور از رسالت سازمان، فلسفه وجودی و تمایز منحصر به فرد بودن آن سازمان خواهد بود که آن‌را از دیگر سازمان‌ها جداو دامنه فعالیت خود را روشن می‌سازد و آن بیانیه رسالت فلسفه وجودی هر سازمان بوده و می بایست به سوالات ذیل پاسخ‌گو باشد:

-سازمان برای پاسخ‌دهی به چه نیازی به‌وجود می‌آید؟

-هدف ویا اهداف نهایی از اجرای فعالیت سازمان چیست؟

-مشتریان و مصرف‌کنندگان نهایی چه خدماتی را به چه کسانی ارائه می کند؟

-برای تحقق اهداف سازمان و انجام وظایف چه ارزش‌ها وباورهایی را ضروری می‌داند.؟

در فلسفه وجودی مراکز معاینه‌فنی خودور در کشور و بر اساس آمار موجود در سال 95 حدود 17 هزار تلفات حوادث گزارش شده است. براساس آمار 35 در صد از تصادفات بر اثر نقص‌فنی خودورها بوده و در تحقیقات انجام شده از طرف مرکز پژوهش‌های مجلس، خسارتی که بر اقصاد کشور وارد شده معادل 8 درصد از درآمد ناخالص ملی است و لذا ایمنی خودورها در اولویت و دستور کار مراکز معاینه‌فنی خواهد بود یکی از مهم‌ترین اهداف معاینه فنی در شعار معاینه‌فنی خلاصه شده که می‌توان به شعار حتی یک کشته کمتر در این‌باره اشاره کرد.

یکی دیگر از اهداف سازمانی توجه ویژه به شرایط زیست‌محیطی است که با توجه به آلودگی هوا در کلان‌شهرها بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است و از آنجا که بیش از 70 درصد آلودگی هوا از آن خودورها است این موضوع عواقب بسیار وخیمی را برای شهروندان به همراه داشته است و لذا معاینه‌فنی با پرداختن به موضوعات یاد شده در تلاش است تا از آسیب‌هایی که از رهگذر آلودگی بر زندگی مردم تحمیل می‌شود بکاهد.

در واقع در معاینه‌فنی اصل اول تعهد اخلاقی و باور رسالت اجتماعی در این زمینه است. برای دستیبابی به این رسالت اجتماعی رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای از اهداف نهایی این سازمان است که بیش از گذشته مورد توجه انجمن صنفی مراکز معاینه‌فنی قرار گرفته است.

اما دیده می‌شود، با کمال تاسف این موضوع مغفول واقع شده است، چه در سازمان‌های ذی‌ربط دولتی و چه صاحب امتیازان مراکز معاینه‌فنی در برخی نگاه‌ها واحد معاینه‌فنی به یک بنگاه اقتصادی بدل شده وصرفاً از دیدگاه درآمدزایی به این فرایند نگریسته می‌شود و این‌گونه توجیهات باعث شده تا مردم نیز خود را ناگزیر از حضور در مراکز معاینه‌فنی بپندارند و در مراجعه اکراه داشته باشند.

مراکز معاینه‌فنی خودو هنگامی هویت کامل پیدا می‌کنند که جایگاه سازمانی خود را در چرخه حمل‌ونقل مشخص کنند و به عنوان نیاز شهروندان پاسخ‌گوی نیازهای اجتماعی در جامعه باشند. در نگاه سازمان‌های ذی‌ربط دولتی هنوز سازمان‌محوری، تفکر جزیره‌ای و تحمیل سلایق شخصی حاکم است. هنگامی که نرخ خدمات مراکز معاینه‌فنی در سال 91 تصویب و در سال 92 ابلاغ و تا سال 95 تغییر نکرد و نرخ بعدی آن در سال 94 تعیین در سال  95 ابلاغ شد و تاکنون نیز از تغییر در آن خبری نیست نباید انتظار داشت که تغییر تفکر در این بخش فراتر از چیزی باشد که در حال حاضر شاهد آن هستیم. در این میان تفکر سازمان محور با رسالت سازمان کاری نداشته و تنها در پی تحقق منافع سازمانی خود است و این طرز نگاه از مراکز معاینه‌فنی یک بنگاه‌ اقتصادی ساخته است.

این تفکر  در اداره امور مالیاتی کشور نیز نفوذ یافته و اندک تغییری در نرخ معاینه‌فنی دیده نمی‌شود، اما اداره امور مالیاتی هر ساله به افزایش نرخ مالیات بر این بخش مبادرت می‌کند. در این دیدگاه معاینه‌فنی یک رسالت اجتماعی قلمداد نشده است ولذا نباید از این نکته مهم غافل شد که اگر فرایند سیستم معاینه‌فنی در کشور از لحاظ مادی منتفع نباشد ریشه‌های انحراف در مراکز شیوع پیدا خواهد کرد و علاجی برای آن نیست.

انجمن صنفی مراکز معاینه‌فنی خودور اعتقاد دارد اگر امنیت شغلی در سیستم بنا به هر دیدگاه و دلیلی از بین برود سیستم دچار اختلال خواهد شد. مکان‌یابی در مراکز معاینه‌فنی الزاماً ازطریق فرمول و با قاعده صورت بپذیرد. در غیر این صورت خطر جدی مراکز معاینه‌فنی را در مواردی که از ان یاد شد تهدید خواهد کرد.

در این تنگنا و در شرایط حاضر کشور، مراکز معاینه‌فنی خودور موظف به رعایت حقوق شهروندی بوده و با تکیه بر رسالت اخلاقی و اجتماعی خود امور محوله را به انجام می‌رسانند اما حداقل توقع از سازمان‌های ذی‌ربط دولتی این است که در این راه مساعدت و همکاری لازم را به عمل بیاورند تا یاری باشند برای مراکز نه باری بر دوش آنها.

انجمن صنفی مراکز معاینه‌فنی خودروهای کشور، در جهت تدوین ماموریت و چشم‌انداز سازمانی نیازمند راهکاری کارآمد است. البته می‌توان از تجربه دیگر کشورها در این زمینه بهره برد و با تشکیل یک سازمان جهت نظارت کشوری باتولیت وزارت کشور و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای و با حضور کانون، انجمن‌ها و اساتید و کارشناسان به یک دیدگاه جمعی رسید.

با نگاه عدم اعتماد و کج‌اندیشی سازمان‌های متولی و بی‌برنامگی و نگاه انتفاعی در واحدهای صنفی معاینه‌فنی نمی‌توان به جایگاه سازمانی در مقوله معاینه‌فنی دست یافت.

*رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی مراکز معاینه‌فنی خودرو