◄ آیا جاده‌های ایران برای زمستان آماده‌ اند؟

راهداری زمستانی در ایران به دلیل عبور بسیاری از جاده های کشور از مناطق سردسیر و کوهستانی، یکی از فعالیت های پرچالش سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای است؛ فعالیتی که برنامه ریزی آن از ماه ها قبل آغاز می شود تا در روزهای برفی، تردد وسایل نقلیه در محورهای مواصلاتی کشور متوقف نشود.

آغاز آماده سازی ناوگان راهداری از نیمه پاییز

هر سال از میانه ی پاییز و با نزدیک شدن به فصل بارندگی و سرما، سازمان راهداری عملیات گسترده ای را برای آماده سازی ناوگان راهداری زمستانی آغاز می کند. این فرآیند شامل تجهیز ماشین آلات برف روب، تأمین و انبار نمک و شن، سرویس خودروهای سبک و سنگین و تامین نیروی انسانی و آماده باش نیروهای راهداری در سراسر کشور است.

طبق اعلام این سازمان، تجهیزات برف روبی و امدادی در بیش از ۶۵۰ راهدارخانه ثابت و سیار کشور، مستقر می شود تا در نخستین بارش های زمستانی، عملیات بازگشایی محورها بدون تأخیر انجام شود. نیروهای راهداری معمولاً از نیمه آبان تا پایان فروردین در وضعیت آماده باش قرار دارند.

نبرد راهداران با کولاک در جاده های برف گیر

عملیات راهداری زمستانی در مناطق کوهستانی و برف گیر، از سخت ترین مأموریت های جاده ای کشور است. راهداران در ارتفاعات سرد و در شرایطی که دمای هوا گاه به منفی ۲۰ درجه سانتیگراد زیر صفر و کمتر از آن می رسد، ناچارند ساعت ها در مسیرهای لغزنده و کم دید، برای باز نگه داشتن راه ها تلاش کنند.

در استان هایی مانند آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، همدان و کردستان، بارش سنگین برف گاهی موجب بسته شدن ده ها محور فرعی می شود. با این حال، طبق آمار سازمان راهداری، در زمستان گذشته بیش از ۹۵ درصد محورهای اصلی کشور حتی در روزهای کولاک شدید باز بوده اند. این موفقیت نتیجه حضور شبانه روزی بیش از ۱۳ هزار راهدار و فعالیت حدود ۱۰ هزار دستگاه ماشین آلات راهداری در سراسر کشور است.

کمبود بودجه و فرسودگی ماشین آلات

با وجود این تلاش ها، راهداری زمستانی کشور با چالش های جدی روبه روست. طبق گزارش های رسمی، میانگین عمر ماشین آلات راهداری در ایران بیش از ۱۵ سال است؛ در حالی که در استاندارد جهانی، عمر مفید این تجهیزات حداکثر ۸ سال تعیین شده است.

فرسودگی برف روب ها و کمبود قطعات یدکی باعث شده برخی ماشین ها از چرخه خدمت خارج شوند. از سوی دیگر، محدودیت بودجه مانع از خرید تجهیزات جدید و به روزرسانی فناوری های موجود شده است. مدیران سازمان راهداری بارها اعلام کرده اند که اعتبارات اختصاص یافته به راهداری زمستانی پاسخگوی نیاز واقعی کشور نیست و بسیاری از استان ها با حداقل امکانات فعالیت می کنند.

فناوری های نوین؛ حلقه گمشده راهداری زمستانی

در کشورهای پیشرفته، فناوری های جدید مانند سامانه های پیش بینی یخ زدگی سطح جاده، حسگرهای هوشمند دما و رطوبت، و پهپادهای پایش برف نقش مهمی در مدیریت ترافیک زمستانی دارند. اما در ایران، سطح استفاده از این فناوری ها هنوز پایین است.

بخشی از این عقب ماندگی به دلیل کمبود منابع مالی و بخشی دیگر ناشی از تحریم های بین المللی است که واردات تجهیزات مدرن و نرم افزارهای تخصصی را دشوار کرده است.

با این حال، سازمان راهداری در سال های اخیر تلاش کرده با همکاری مراکز علمی و شرکت های دانش بنیان، برخی فناوری ها مانند سامانه هشدار سریع و مانیتورینگ شرایط جاده ای را بومی سازی کند. هرچند این اقدامات هنوز تحول ملموسی در استفاده از فناوری نوین در راهداری زمستانی کشور ایجاد نرده است، اما می تواند در آینده بار قابل توجهی از دوش نیروهای عملیاتی بردارد.

همکاری میان بخشی برای عبور از کولاک های زمستانی

یکی از مهم ترین ارکان موفقیت در راهداری زمستانی ایران، هماهنگی میان دستگاه های مسئول است. سازمان راهداری، پلیس راهور، سازمان هواشناسی و هلال احمر، در قالب ستاد هماهنگی زمستانی، به صورت مستمر در ارتباط هستند تا وضعیت جوی و ترافیکی جاده ها را رصد و پیش بینی کنند.

اطلاع رسانی سریع از سوی هواشناسی، صدور هشدارهای سطح زرد و قرمز، و هماهنگی با پلیس برای اعمال محدودیت تردد در محورهای برف گیر، از جمله اقداماتی است که در کاهش خطرات جاده ای نقش مؤثری دارد.

در بسیاری از موارد، همکاری مردم نیز نقش کلیدی دارد. راهداران همواره از رانندگان می خواهند پیش از سفر، وضعیت جاده ها را از سامانه ۱۴۱ استعلام کنند و در صورت اعلام انسداد، از اصرار به تردد خودداری کنند.

راهداران، قهرمانان بی نام زمستان

پشت هر جاده ای که در سرمای سوزان زمستان باز می ماند، ده ها راهدار ایستاده اند که اغلب در شرایطی طاقت فرسا، با دسترسی محدود به امکانات رفاهی، در راهدارخانه ها زندگی و کار می کنند. بسیاری از آنان در برف روبی و امدادرسانی دچار آسیب های جسمی می شوند، اما کمتر نامی از آن ها در رسانه ها دیده می شود.

راهداران شبانه روزی با حداقل امکانات، محورهای حیاتی کشور را باز نگه می دارند تا جریان زندگی و اقتصاد متوقف نشود. این فداکاری ها باعث شده ایران با وجود شرایط اقلیمی سخت، در حفظ باز بودن شبکه جاده ای عملکردی قابل قبول در منطقه داشته باشد.

سازمان راهداری در برنامه پنج ساله خود، ارتقای سطح فناوری و نوسازی ماشین آلات را به عنوان یکی از اولویت های اصلی در حوزه راهداری زمستانی تعیین کرده است. هدف از این برنامه، کاهش زمان انسداد محورها، افزایش ایمنی تردد، و استفاده از داده های هوشمند برای تصمیم گیری دقیق تر در شرایط بحرانی است.

با وجود چالش های مالی و تحریمی، آینده راهداری زمستانی ایران به سمت بهره گیری از فناوری های بومی، مدیریت هوشمند ترافیک و افزایش توان عملیاتی پیش می رود؛ مسیری که نیازمند حمایت جدی دولت و مجلس در تأمین اعتبارات پایدار خواهد بود.