◄ مناقشه بر سر بیمه رانندگان پلتفرم ها ادامه دارد
مناقشه بر سر بیمه رانندگان پلتفرم های حمل ونقل اینترنتی همچنان ادامه دارد؛ طرحی که از یک سو با هدف گسترش پوشش تأمین اجتماعی و حمایت از نیروی کار مطرح شده و از سوی دیگر، به دلیل ابهام در سازوکار اجرا، نحوه تأمین منابع و نقش سکوها، با انتقاد فعالان اقتصاد دیجیتال و بخشی از رانندگان مواجه است.
طرح بیمه رانندگان تاکسی های اینترنتی در ماه های اخیر به یکی از بحث برانگیزترین موضوعات حوزه بازار کار و اقتصاد پلتفرمی تبدیل شده است؛ موضوعی که موافقان و مخالفان آن، هر یک با استدلال های حقوقی، اقتصادی و اجتماعی از مواضع خود دفاع می کنند و بر همین اساس، همچنان آینده روشنی برای نحوه اجرای این طرح ترسیم نشده است.
به گزارش تین نیوز، در یک نشست تخصصی با حضور کامران الله مرادی کارشناس و مشاور حقوق کار و محمدمهدی جعفریان مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال، ابعاد مختلف این طرح مورد بررسی قرار گرفت. جمع بندی این میزگرد نشان می دهد که نبود گفت وگوهای اجتماعی فراگیر میان ذی نفعان اصلی، یکی از موانع جدی در مسیر شکل گیری یک الگوی قابل قبول برای بیمه رانندگان سکوهای اینترنتی است.
بیمه اجتماعی؛ ابزاری برای جلوگیری از گسترش حمایت های پرهزینه دولتی
در ابتدای این نشست، کامران الله مرادی با تشریح فلسفه شکل گیری بیمه های اجتماعی تأکید کرد که بیمه اجتماعی بخشی از نظام کلان تأمین اجتماعی است و ماهیتی جمعی دارد. به گفته او، تأمین اجتماعی واکنشی اجتماعی به بحران های اقتصادی فردی است که می تواند منجر به قطع معیشت افراد شود و همین ویژگی، ضرورت اجباری بودن آن را توجیه می کند.
وی با اشاره به این موضوع که سازمان تأمین اجتماعی نهادی دولتی محسوب نمی شود، توضیح داد: وظیفه دولت در نظام تأمین اجتماعی، رسیدگی به لایه حمایتی است، نه لایه بیمه ای. اما در عمل، دولت در ایران اغلب به جای کارفرمایان، هزینه های بیمه ای و حمایتی شاغلان را تقبل می کند که این امر فشار مالی قابل توجهی بر دولت وارد کرده و یکی از ضعف های ساختاری نظام تأمین اجتماعی کشور به شمار می رود.
الله مرادی خاطرنشان کرد: اگر افراد به صورت اختیاری وارد نظام بیمه اجتماعی نشوند، دولت ناچار است تبعات اجتماعی بیمه نشده ها را در آینده بپذیرد؛ زیرا در صورت ناتوانی شغلی یا بروز حوادث، این افراد در نهایت بار هزینه های حمایتی را بر دوش دولت خواهند گذاشت. از این رو، کشورهای مختلف تلاش می کنند با گسترش پوشش بیمه اجتماعی، از افتادن افراد به سطح پرهزینه حمایت های دولتی جلوگیری کنند.
چالش های اقتصاد پلتفرمی با بیمه اجباری
در ادامه، محمدمهدی جعفریان با اشاره به ویژگی های خاص اقتصاد پلتفرمی گفت: شاغلان سکوهای اینترنتی در جهان با عنوان «گیگ ورکر» شناخته می شوند و از نظر ساعات کار، میزان درآمد و نحوه ورود و خروج از بازار کار، انعطاف بالایی دارند. این ویژگی باعث می شود اجرای قوانین سنتی کار و بیمه، بدون در نظر گرفتن اقتضائات این فضا، با چالش های جدی مواجه شود.
او با بیان اینکه در برخی کشورها اجرای بیمه اجباری برای شاغلان پلتفرم ها پس از مدتی با عقب نشینی قانون گذار همراه بوده است، افزود: اجبار در حوزه بیمه، می تواند آزادی عمل سکوها و نیروی کار را کاهش دهد و به کوچک شدن اقتصاد این بخش منجر شود. افزایش هزینه ها برای رانندگان و مسافران، در نهایت باعث کاهش تقاضا و خروج بخشی از نیروهای فعال از سکوها خواهد شد.
جعفریان با اشاره به مدل پیشنهادی پرداخت حق بیمه در برخی بررسی های پارلمانی توضیح داد: بر اساس این پیشنهاد، ۱۳.۵ درصد حق بیمه توسط راننده و حدود ۴ درصد از طریق افزایش کرایه و پرداخت مسافر تأمین می شود. این الگو این شائبه را تقویت می کند که هدف اصلی، جبران ناترازی صندوق ها از جیب رانندگان و مردم است، نه حمایت اجتماعی هدفمند.
به گفته او، از میان حدود یک میلیون راننده فعال در سکوها، تنها حدود ۲۰ هزار نفر به صورت تمام وقت و با ساعت کار کامل فعالیت می کنند و اگر بیمه اجباری مدنظر باشد، باید بر این گروه متمرکز شود.
دوکارگاهی شدن بیمه؛ راهکاری برای رانندگان پاره وقت
در بخش دیگری از این میزگرد، الله مرادی با اشاره به نگرانی ها درباره رانندگان پاره وقت گفت: قوانین تأمین اجتماعی امکان بیمه شدن افراد شاغل در چند کارگاه را پیش بینی کرده است و رانندگان پاره وقت می توانند مشمول مزایای دوکارگاهی شوند. به اعتقاد او، اصل مسئله نه غیرقابل حل بودن موضوع، بلکه نبود جزئیات دقیق در طرح پیشنهادی است.
وی تأکید کرد که دولت باید از هم اکنون، ضوابط کلی و فراگیر برای فعالیت سکوهای اینترنتی تدوین کند تا با گسترش اقتصاد پلتفرمی، شاغلان این حوزه به طور مستمر از شمول قوانین کار و بیمه خارج نمانند.
سود سکوها و اغراق در برآوردهای مالی
جعفریان در ادامه، برخی اظهارنظرها درباره درآمد بالای سکوهای اینترنتی را اغراق آمیز دانست و گفت: یکی از شرکت های بزرگ فعال در این حوزه به صورت شفاف در بورس حضور دارد و صورت های مالی آن در دسترس است. سود خالص سالانه این شرکت کمتر از ۶۰۰ میلیارد تومان بوده و این رقم به گونه ای نیست که بتوان انتظارات بالای مالی برای پرداخت حق بیمه گسترده را در شرایط فعلی اقتصاد دیجیتال کشور مطرح کرد.
او افزود: بازار سکوها به شدت رقابتی است و همین رقابت باعث شده بدون اجبار قانونی نیز مزایای مختلفی برای جذب راننده ارائه شود؛ بنابراین هر سیاستی که این تعادل را بر هم بزند، می تواند به کل اکوسیستم آسیب بزند.
رقابت میان رانندگان، نه میان سکوها
در جمع بندی این نشست، الله مرادی با انتقاد از ساختار بازار تاکسی های اینترنتی گفت: برخلاف تصور رایج، این بازار چندان رقابتی نیست و سهم غالب بازار در اختیار تعداد محدودی از شرکت هاست. رقابت واقعی میان رانندگان شکل گرفته که برای پذیرش شرایط سکوها با یکدیگر رقابت می کنند.
به گفته او، قرارداد رانندگان با سکوها از نوع «قرارداد الحاقی» است؛ قراردادی که یک طرف آن را تنظیم کرده و طرف دیگر نقش تعیین کننده ای در آن ندارد. همچنین کنترل های انضباطی، هدایت مسیر و نظام تنبیه و تشویق، نوعی رابطه تبعی میان راننده و سکو ایجاد کرده که نمی توان به سادگی از آزادی کامل و رقابت برابر در چنین بازاری سخن گفت.
الله مرادی در پایان تأکید کرد: برای دستیابی به یک طرح بیمه ای کارآمد و عادلانه، نیاز به گفت وگوهای اجتماعی گسترده میان دولت، سکوها، رانندگان و کارشناسان وجود دارد. دولت باید نقش میانجی را ایفا کند و با ابزارهایی مانند مشوق های مالیاتی، مسیر اجرای یک مدل پایدار بیمه ای را هموار سازد.
