◄ وزارت راه و ترابری یا وزارت حمل و نقل؟

 در سال 1298 هجری قمری و در دوران سلطنت ناصرالدین شاه وزارت فوائد عامه تاسیس شد و امور مربوط به احداث راه, پل و راهداری بر عهده وزارتخانه مذکور گذاشته شد. پس از آن در سال 1308 با تصویب شورای ملی به  وزارت طرق و شوارع تبدیل شد. سال 1315 نام این وزارتخانه به وزارت راه تغییر نام داد. در 16 تیر 1356 به منظور هماهنگی و یکسان سازی سیاست های وقت به وزارت راه و ترابری تغییرنام داد. 31 خرداد 1390 بود که در راستای برنامه پنجم توسعه برای کوچک سازی دولت وزارت راه و ترابری با وزارت مسکن و شهرسازی ادغام و نام آن وزارت راه و شهرسازی گذاشته شد. حال صحبت از انتزاع این وزارتخانه به وزارتخانه های راه و ترابری و مسکن و شهرسازی همانند سابق است و 14 خرداد 96 معاون حقوقی رئیس جمهور از تسلیم این لایحه به مجلس خبر داد. در این مقاله به تحلیل و بررسی این موضوع پرداخته ایم.

1-دی ماه 92 پس از 5 ماه از تکیه آخوندی بر صندلی وزارت, سیدعلایی معاون وی از تشکیل کارگروهی برای بررسی تفکیک وزارت راه و شهرسازی خبر داد. آخوندی در 4 سال گذشته حرفی از تفکیک وزارت متبوعش نزده است. او همچنین در مرداد 1392 هنگام اخذ رای اعتماد از مجلس نهم گفته بود ادغام یا تفکیک عجولانه, هر دو تبعات خیلی بدی دارد و باید فرصت 6 تا 9 ماهه ای برای ارزیابی عملکرد این وزارتخانه به دولت داد.

2- هنگام رای اعتماد به دکتر آخوندی انتقاد وارده به ایشان این بود که او در حوزه حمل و نقل تخصص و تجربه ای ندارد و تجربیات او همگی در حوزه مسکن بوده است. اقدامات انجام شده در 4 سال گذشته اما نشان داد او به حوزه حمل و نقل واقف است. از دیدگاه فنی; ایجاد معاونت حمل و نقلی در چارت وزارت, نوسازی ناوگان هوایی, پروژه ملی ITS و تشکیل ادارات کل راهداری و حمل و نقل جاده ای از اقدامات مناسب وزارت راه و شهرسازی در حوزه حمل و نقل کشور بوده است.

3- دو نظریه اساسی در تفکیک یا ادغام وزارت خانه ها وجود دارد: نظریه اول این است که حوزه راه و ترابری یک حوزه وسیع است و از حوزه مسکن منفک است به طوری که به گفته یکی از وزرای سابق این دو وزاتخانه فقط یک مفهوم مشترک دارند و آن هم سیمان است. نظریه دوم اما این است که مسکن و حمل و نقل فصل مشترک عمیقی دارند و توسعه حمل و نقل و برنامه ریزی برای آن منطبق بر توسعه مسکن است. همچنین شنیده می شود برخی مدیران ستادی و استانی از این ادغام ناراضی هستند.

4- به نظر نگارنده حوزه حمل و نقل فراتر از تصور ما بزرگ است. حمل و نقل جاده ای, ریلی, دریایی و هوایی که خود هر کدام چندین زیرمجموعه دارند نیاز به برنامه ریزی و سرمایه گذاری های انسانی و مالی بسیار دقیقی دارند. مباحثی چون حمل و نقل مالتی مودال(چندوجهی) نیز که امروز در جهان و ایران مطرح هستند ارتباط این مُدهای حمل و نقلی را تنگاتنگ می کند. تمام این مدهای حمل و نقلی باید آنچنان هماهنگ و دقیق کار کنند که بتوان یک حمل و نقل پایدار را رقم زد.

5- پیشنهاد می شود در صورت تصویب این لایحه و اجرایی شدن آن به جای وزارت راه و ترابری نام آن وزارت حمل و نقل باشد. دلایلی بر این پیشنهاد وجود دارد. یک آنکه در مفهوم لغوی واژه راه, جاده را در ذهن تداعی می کند و این وزارتخانه تنها وزارت جاده سازی نیست. ثانیا حمل و نقل عبارتی کلی تر و تخصصی تر است که نشان از اهمیت تمام مُدهای سفر برای این وزارتخانه دارد. ثالثا در اکثر کشورهای دنیا وزارت حمل و نقل( Transportation ministry) وجود دارد نه وزارت راه و ترابری. آلمان و آمریکا ازمواردی هستند که می توان نام برد. در آخر در کتب و استانداردهای معتبر هم عمدتا آمارها و تحلیل ها مبتنی بر دپارتمان ها یا وزارتخانه های حمل و نقل هستند.

-نتیجه گیری

هر تصمیمی که در مورد این وزاتخانه گرفته می شود باید مبتنی بر بررسی های کارشناسی, دقیق و همه جانبه باشد. حمل و نقل و مسکن هر دو تاثیری فراگیر بر توسعه پایدار هر کشوری دارند. پیشنهاد می شود این تصمیم مبتنی بر نظرسنجی از کارشناسان, مدیران اجرایی و ستادی و اساتید دانشگاه باشد و فایده به هزینه آن به دقت موشکافی شود.