سرعت گیرهای تبدیل ایران به هاب ترانزیت اوراسیا

ایران با دارا بودن موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز در تلاقی شاهراه های تجاری و شبکه گسترده ریلی، ظرفیت تبدیل شدن به هاب ترانزیتی اوراسیا را دارد؛ اما نبود برنامه جامع، بهره وری پایین خطوط ریلی و مشکلات مرزی باعث شده این فرصت استراتژیک هنوز به طور کامل محقق نشود.

به گفته او، نمونه ای از این همکاری ها در تفاهم نامه اخیر ایران با ازبکستان و ترکمنستان برای ایجاد گمرک واحد و ارائه تخفیف های ترانزیتی دیده شد که می تواند مسیر روان تری برای تجارت منطقه ای فراهم کند. اما فقدان یک نقشه راه مشخص باعث شده است فرصت های مشابه در بسیاری مواقع از دست برود.یکی از مهم ترین چالش های ترانزیت ایران، بهره وری پایین خطوط ریلی است.

در حالی که زیرساخت های ریلی کشور گستردگی قابل توجهی دارند، سرعت حرکت قطارها به قدری پایین است که فعالان اقتصادی آن را با «حرکت شتر» مقایسه می کنند. طبق گزارش ها، انتقال بار از سرخس به بندرعباس گاها بین ۳۰ تا ۴۵ روز به طول می انجامد (کامیون 3 تا 5 روز طول می کشد)؛ مسئله ای که جذابیت مسیر ایران را برای بازرگانان به شدت کاهش می دهد.علاوه بر این، تعدد دستگاه های دخیل در فرآیند ترانزیت، روند عبور کالا از مرزها را به گلوگاهی پرهزینه و زمان بر تبدیل کرده است. بررسی ها نشان می دهد در حالی که سیر فیزیکی بار تنها چهار تا پنج روز زمان می برد، فرایندهای گمرکی و اداری می تواند بین هفت تا ۲۰ روز طول بکشد. ا

ین اتلاف زمان و هزینه، رقابت پذیری مسیر ایران را در برابر کریدورهای رقیب کاهش داده است.کارشناسان بر این باورند که سه عامل هزینه، زمان و قابلیت اطمینان مهم ترین معیارهای انتخاب مسیر توسط بازرگانان بین المللی است. ایران در بخش هزینه به دلیل شرایط سوخت و سیاست های داخلی مزیت نسبی دارد، اما در حوزه زمان و اعتمادپذیری همچنان با مشکلات جدی مواجه است.

کارشناس ترانزیت مهدی باقری عنوان کرد که «اگر قرار است ایران به هاب ترانزیتی اوراسیا تبدیل شود، باید ابتدا مشکلات مدیریتی داخل کشور رفع شود. بدون برنامه جامع، هیچ اجلاس یا جشنواره ای نمی تواند موقعیت ایران را در معادلات جهانی ترانزیت تثبیت کند.»این حرف بدان معناست که به جای واکنش در برابر تحولات جهانی، باید نقش اثرگذار داشته باشیم، بدین صورت که در معادلات ترانزیتی اوراسیا صاحب نظر و تصمیم باشیم.

با توجه به موقعیت استراتژیک ایران و تقاطع مسیرهای شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب، آینده ترانزیت کشور روشن است؛ مشروط بر آن که اصلاحات مدیریتی، تسهیل فرایندهای مرزی و افزایش بهره وری خطوط ریلی در دستور کار قرار گیرد. تنها در این صورت است که ظرفیت های بالقوه ایران به مزیت های بالفعل اقتصادی و ژئوپلیتیکی تبدیل خواهد شد.

گفتنی است براساس بررسی مرکز پژوهش های مجلس، استعدادهای ترانزیتی ایران ۸۰ میلیون تن در سال است که در صورت فعال سازی می تواند درآمد سالیانه بیش از ۸ میلیارد دلاری را عاید کشورمان کند.کارشناسان معتقدند ترانزیت (عبور) کالا منافعی اعم از «درآمد ارزی سرشار»، «ایجاد جایگاه راهبردی در سطح بین الملل»، «گره خوردن منافع مشترک با کشورهای ذینفع و قدرت های اقتصادی و سیاسی»، «خنثی کنندگی تحریم های ظالمانه و یکجانبه»، «توسعه اقتصادی و فرهنگی و ‎ ‎ افزایش مراودات مالی به واسطه وجود منافع بازرگانان کشورهای دیگر» و مهم تر از آن «تنظیم منافع مردم-دولت» را به همراه دارد.