◄ ابعاد مختلف حمل و نقل هوایی بازرگانی چین؛ دومین بازار هوایی جهان

 مقدمه:

هوانوردی غیرنظامی در چین در سال های اخیر توسعه قابل توجهی را تجربه کرده است که به دلیل رشد سریع اقتصادی این کشور و افزایش تقاضا برای سفرهای هوایی است.  صنعت هوانوردی غیرنظامی چین به عنوان یکی از بزرگترین و پویاترین بازارهای هوانوردی در جهان، نقش مهمی در زیرساخت های حمل و نقل و توسعه اقتصادی این کشور ایفا می کند.  این گزارش مروری بر ماموریت، چشم انداز و برنامه های استراتژیک صنعت هوانوردی غیرنظامی چین و همچنین تحلیلی از ساختار، آمار خطوط هوایی ، عملیات فرودگاهی، منابع انسانی، پلت فرم های فناوری اطلاعات، چارچوب قانونی و نظارتی، و روند سرمایه گذاری ارائه می کند.  علاوه بر این، این گزارش موضوعات کلیدی مانند ایمنی و امنیت، پایداری زیست محیطی، و رشد ترافیک هوایی را بررسی می کند و همچنین داده هایی را درباره ترافیک سالانه مسافران داخلی و بین المللی، نشست و برخاست  هواپیماهای تجاری در فرودگاه ها و  همچنین وضعیت ناوگان خطوط هوایی ارائه می کند.  به طور کلی، این گزارش با هدف ارائه یک تحلیل جامع از وضعیت فعلی هوانوردی غیرنظامی در چین و چشم انداز آن برای رشد و توسعه آینده است.

ماموریت:

ماموریت اداره هوانوردی غیرنظامی چین  Civil Aviation Administration of China و یا به اختصار CAAC ، توسعه صنعت هوانوردی غیرنظامی ایمن، کارآمد و پایدار، ارتقای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و افزایش رقابت بین المللی کشور است.

چشم انداز:

چشم انداز CAAC ایجاد یک سیستم هوانوردی غیرنظامی در سطح جهانی، کمک به توسعه همه جانبه چین و تبدیل شدن  آن به یک کشور پیشگام با جایگاهی ممتاز در صنعت جهانی هوانوردی بازرگانی است.

طرح ها و برنامه های  استراتژیک: 

صنعت هوانوردی غیرنظامی چین در سال های اخیر به سرعت در حال توسعه بوده است و دولت چندین برنامه استراتژیک برای ادامه این رشد ارائه کرده است.  این طرح ها عبارتند از:

الف- "سیزدهمین برنامه پنج ساله توسعه ملی هوانوردی کشوری": 

این برنامه با هدف توسعه یک سیستم هوانوردی غیرنظامی مدرن، ایمن و کارآمد است که بتواند نیازهای توسعه اقتصادی و اجتماعی چین را برآورده کند. همچنین این برنامه شامل اقداماتی برای ارتقاء زیرساخت های پیشرفته، بهبود کیفیت خدمات و ارتقای نوآوری و توسعه فناوری است.

ب-  "ساخت چین 2025": 

این یک برنامه استراتژیک در سطح ملی است که هدف آن ارتقای صنایع تولیدی  چین و نوآوری و رقابتی تر کردن آن است.  این برنامه شامل اهداف خاصی برای صنعت هوانوردی، مانند توسعه هواپیماهای جدید و بهبود تجهیزات و مواد کاربردی در صنعت هوانوردی است.

ج- "ابتکار کمربند و جاده":

 این یک پروژه زیرساختی و توسعه اقتصادی بین المللی بزرگ است که هدف آن اتصال چین با سایر کشورهای آسیا، اروپا و آفریقا است.  صنعت هوانوردی نقش کلیدی در این ابتکار دارد، زیرا وسیله حمل و نقل سریع و کارآمدی را فراهم می کند و می تواند به ارتقای مبادلات اقتصادی و فرهنگی کمک و مساعدت کند.

ساختار کلان حکمرانی هوانوردی غیرنظامی در چین:

اداره هوانوردی غیرنظامی در چین بر عهده اداره هوانوردی غیرنظامی چین (CAAC) است که یک نهاد نظارتی مسئول نظارت بر تمام جنبه های هواپیمایی کشوری در این کشور است.  CAAC مسئول تدوین و اجرای سیاست ها، مقررات و استانداردهای هوانوردی و همچنین تضمین ایمنی، امنیت و کارایی صنعت هوانوردی است.

 سازمان  هواپیمایی کشوری  چین دارای یک ساختار حکومتی سلسله مراتبی است که دارای یک دفتر مرکزی در پکن و چندین دفتر منطقه ای در سراسر کشور است.  در سطح مرکزی، CAAC توسط مدیر ارشد   اداره می شود که به شورای دولتی، بالاترین مقام اداری در چین گزارش می دهد.  CAAC همچنین تحت نظارت وزارت حمل و نقل است که ریل گذاری ،راهنمایی و پشتیبانی برای کار سازمان هواپیمایی کشوری ارائه می دهد.

 این سازمان مسئولیت طیف وسیعی از وظایف مرتبط با حاکمیت هوانوردی غیرنظامی را بر عهده دارد، از جمله:

الف- تدوین و اجرای سیاست ها و مقررات هوانوردی: CAAC مسئول توسعه سیاست ها و مقررات مربوط به تمام جنبه های هوانوردی غیرنظامی از جمله ایمنی، امنیت، مدیریت ترافیک هوایی و حفاظت از محیط زیست است.

ب- نظارت بر ایمنی و امنیت: CAAC مسئول تضمین ایمنی و امنیت عملیات هوانوردی غیرنظامی در چین است.  این شامل انجام بازرسی های ایمنی، بررسی سوانح  و حوادث، و اجرای اقدامات امنیتی مانند غربالگری مسافر و جامه دان  است.

 ج-مدیریت کنترل ترافیک هوایی: CAAC مسئول مدیریت سیستم ها و خدمات کنترل ترافیک هوایی در سراسر کشور از جمله هماهنگی استفاده از حریم هوایی و ارائه خدمات کنترل ترافیک هوایی است.

 د-توسعه و مدیریت زیرساخت های فرودگاهی: CAAC مسئول توسعه و مدیریت زیرساخت های فرودگاهی در چین، از جمله ساخت و نگهداری باند فرودگاه، ترمینال ها و سایر امکانات و تسهیلات  فرودگاهی  است.

ح- تنظیم و نظارت بر عملیات خطوط هوایی: CAAC بر عملیات خطوط هوایی در چین، از جمله اعطای گواهینامه های اپراتور هوایی و نظارت بر انطباق خطوط هوایی با مقررات ایمنی و امنیتی نظارت می کند.

 به طور کلی، CAAC نقش مهمی در حاکمیت هوانوردی غیرنظامی در چین ایفا می کند و ایمنی، امنیت و کارایی صنعت هوانوردی را تضمین می کند و در عین حال توسعه پایدار این بخش را نیز ارتقا می دهد.

خطوط هوایی تجاری  اصلی چین : 

تا سال 2021، بیش از 60 شرکت هواپیمایی در چین فعالیت می کردند که شامل شرکت های داخلی و بین المللی می شد.  سه ایرلاین بزرگ از نظر ترافیک مسافر عبارتند از: China Southern Airlines، China Eastern Airlines و Air China.  

این سه شرکت مشهور به سه غول هوایی هستند.

در سال 2020، خطوط هوایی چین بیش از 540 میلیون مسافر را جابجا کردند و این کشور را به دومین بازار بزرگ مسافرت هوایی جهان تبدیل کرد.

وضعیت عملیات فرودگاهی:

 چین دارای شبکه گسترده ای از فرودگاه ها است که تا سال 2021 بیش از 200 فرودگاه فعال و عملیاتی در این کشور مشغول فعالیت بودند.

بزرگترین فرودگاه این کشور فرودگاه بین المللی در  پایتخت چین یعنی پکن است و پس از آن فرودگاه بین المللی  شانگهای و فرودگاه بین المللی گوانگژو  قرار دارند.  CAAC مسئول تنظیم عملیات فرودگاه و اطمینان از مطابقت آنها با استانداردهای بین المللی ایمنی و امنیت است.

این سه فرودگاه نیز همانند سه شرکت هواپیمایی برتر  نقش اصلی را در صنعت حمل ونقل هوایی بازرگانی بر عهده دارند.

وضعیت اشتعال منابع انسانی:

صنعت هوانوردی غیرنظامی در چین  موجب اشتغال بیش از یک میلیون و سیصدهزار  نیروی انسانی از جمله خلبانان، خدمه کابین، کنترلرهای ترافیک هوایی و کارکنان زمینی شده است. 

 دولت چندین طرح را برای بهبود کیفیت پرسنل هوانوردی اجرا کرده است، مانند برنامه های آموزشی برای خلبانان و کنترلرهای ترافیک هوایی و مشوق هایی برای جذب و حفظ کارکنان ماهر و متخصص 

طرح های توسعه و گسترش در حوزه فناوری اطلاعات  بر اساس استانداردهای جهانی: 

صنعت هوانوردی غیرنظامی چین سرمایه گذاری زیادی در فناوری اطلاعات، از جمله توسعه سیستم های جدید برای کنترل ترافیک هوایی، کنترل متمرکز عملیات خطوط هوایی و همچنین خدمات مسافری جهت بهبود  تجربه مسافران انجام داده است.  CAAC چندین طرح را برای ترویج استفاده از فناوری های دیجیتال در صنعت راه اندازی کرده است، مانند پروژه "آسمان دیجیتال"، که هدف آن ایجاد یک سیستم مدیریت ترافیک هوایی کارآمدتر و یکپارچه تر  بویژه جهت صرفه جویی در امر سوخت است.

وضعیت شبکه پروازی داخلی و بین المللی:

چین دارای شبکه گسترده پروازهای داخلی و بین المللی است و خطوط هوایی متعددی به مقاصد داخل و خارج از کشور پرواز می کنند.

الف- شبکه پروازهای داخلی:

شبکه پروازهای داخلی چین گسترده است و بیش از 200 فرودگاه فعال و بیش از 60 شرکت هواپیمایی در سراسر کشور پرواز دارند.  سه شرکت بزرگ هواپیمایی از نظر ترافیک مسافر  شامل خطوط هوایی چین جنوبی، خطوط هوایی چین شرقی و ایر چاینا ،شبکه ای جامع از مسیرهای داخلی را ارائه می دهند که شهرهای بزرگی مانند پکن، شانگهای، گوانگژو، شنژن و چنگدو را به هم متصل می کنند.  

علاوه بر این، بسیاری از خطوط هوایی منطقه ای کوچکتر پروازهایی را به شهرهای ثانویه و ثالث که به نوعی هاب های کوچک تلقی می شوند ، انجام می دهند.

ب-  شبکه پروازهای بین المللی: 

شبکه پروازهای بین المللی چین نیز به خوبی توسعه یافته است، با پروازهای مستقیم که شهرهای بزرگ چین را به مقاصدی در سراسر آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و اقیانوسیه متصل می کند.   سه غول هوایی  شامل  شرکت های هوایی چین شرقی ، چین جنوبی و ایرچاینا پروازهای خود را به مراکز مهم بین المللی مانند نیویورک، لندن، توکیو، سیدنی و هنگ کنگ انجام می دهند.  علاوه بر این، بسیاری از خطوط هوایی خارجی نیز  به شهرهای بزرگ چین از جمله خطوط هوایی سنگاپور، امارات و دلتا ایر لاین پرواز دارند.

 گسترش شبکه پروازهای بین المللی چین به دلیل نفوذ اقتصادی و سیاسی فزاینده این کشور و همچنین افزایش تقاضا برای سفرهای هوایی در میان مصرف کنندگان چینی بوده است.  دولت چین همچنین اقداماتی را برای آزادسازی بازار هوانوردی خود انجام داده است و فرصت های جدیدی را برای فعالیت خطوط هوایی خارجی در این کشور ایجاد کرده است.

  به طور کلی، شبکه پروازهای داخلی و بین المللی چین جزء حیاتی ترین  زیرساخت های حمل ونقل این کشور و محرک اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی آن است.

 چارچوب های قانونی و نظارتی سازمان هواپیمایی کشوری چین:

صنعت هوانوردی غیرنظامی در چین توسط چارچوب پیچیده ای از قوانین و مقررات، از جمله قانون هواپیمایی کشوری، مقررات کنترل ترافیک هوایی، و مقررات مربوط به اداره امنیت هواپیمایی کشوری تنظیم می شود.  CAAC مسئول اجرای این مقررات و حصول اطمینان از انطباق کلیه فعالیت های مرتبط  با  هوانوردی  با استانداردهای ملی و بین المللی است.

وضعیت سرمایه گذاری در بخش زیرساخت های هوانوردی غیرنظامی: 

چین در سال های اخیر سرمایه گذاری زیادی در توسعه صنعت هوانوردی غیرنظامی  خود انجام داده است، از جمله توسعه و گسترش  زیرساخت های حیاتی  شامل فرودگاه های جدید را می توان اشاره کرد.

توسعه زیرساخت های هوایی موتور رشد توسعه حمل ونقل هوایی و تبع آن رشد اقتصادی است.

وضعیت ایمنی و امنیت هوانوردی بازرگانی:

ایمنی و امنیت هوانوردی غیرنظامی اولویت های اصلی دولت چین و اداره هواپیمایی کشوری چین  است.  در طول سال ها، چین تلاش های قابل توجهی برای بهبود اقدامات ایمنی و امنیتی انجام داده است که منجر به کاهش قابل توجه سوانح و حوادث هوایی شده است.

الف-  ایمنی:

 طبق گزارش CAAC، چین در سال های اخیر با کاهش قابل توجهی در تعداد سوانح و حوادث هوایی، رکورد ایمنی قوی را حفظ کرده است.  در سال 2020، نرخ سانحه برای خطوط هوایی چین 0.042 در هر یک  میلیون پرواز بود که کمتر از میانگین جهانی 0.140 در هر یک میلیون پرواز در همان سال است.

 چین اقدامات ایمنی متعددی را اجرا کرده است، از جمله ایجاد سیستم مدیریت ایمنی، تقویت مقررات، انجام بازرسی های ایمنی، و افزایش آموزش و صلاحیت خلبانان.  همچنین یک برنامه فرهنگ ایمنی را اجرا کرده است که خطوط هوایی را تشویق می کند ایمنی را در اولویت قرار دهند و کارکنان را تشویق می کند تا نگرانی ها و حوادث ایمنی را بصورت داوطلبانه گزارش کنند.

ب- امنیت:

 چین تاکید زیادی بر امنیت هوانوردی دارد و اقدامات متعددی را برای اطمینان از ایمنی مسافران و خدمه اجرا کرده است.

سازمان هواپیمایی کشوری  چین مقررات و رویه هایی را مبتنی بر استانداردهای ایکائو برای غربالگری مسافران و جامه دان ها وضع کرده است، و اقدامات امنیتی مانند مارشال های هوایی و پست های بازرسی امنیتی را اجرا کرده است.

 علاوه بر این، چین یک برنامه پرواز ایمن را اجرا کرده است که هدف آن جلوگیری از ورود افرادی است که ممکن است تهدید امنیتی باشند.

 چین همچنین با سازمان های بین المللی مانند سازمان بین المللی هوانوردی غیرنظامی (ICAO) و اداره امنیت حمل و نقل (TSA) برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات و بکارگیری بهترین شیوه ها  و روش های  آزمون شده برای امنیت هوانوردی همکاری نزدیکی داشته است.

 به طور کلی، چین پیشرفت قابل توجهی در بهبود ایمنی و امنیت هوانوردی غیرنظامی داشته است که نتیجه آن یک رکورد ایمنی قوی و بهبود اعتماد مسافران است.  در حالی که  بخشی از چالش ها  کماکان باقی مانده است، دولت چین و CAAC همچنان به اولویت بندی اقدامات ایمنی و امنیتی برای اطمینان از ایمنی مسافران، خدمه و مردم ادامه می دهند.

وضعیت نشست و برخاست هواپیما های تجاری در فرودگاه ها:

جابجایی هواپیماهای تجاری در چین در سال های اخیر به سرعت در حال رشد بوده است که به دلیل گسترش بازار هوانوردی این کشور و افزایش تقاضا برای سفرهای هوایی است.  در اینجا برخی از آمارهای مربوط به جابجایی هواپیماهای تجاری در چین آورده شده است:

 الف- بر اساس گزارش CAAC، در سال 2020، فرودگاه های چین در مجموع 3.67 میلیون جابجایی هواپیمای تجاری را انجام داده اند که به دلیل تأثیر همه گیر COVID-19 نسبت به سال قبل 17.6 درصد کاهش داشته است.

 سه فرودگاه بزرگ چین از نظر ترافیک مسافر - فرودگاه بین المللی پایتخت پکن، فرودگاه بین المللی شانگهای و فرودگاه بین المللی گوانگژو ، همچنین بیشترین تعداد جابجایی هواپیماهای تجاری را در سال 2020 داشتند.

 از نظر عملیات خطوط هوایی، هواپیمایی چاینا ساترن ایرلاینز بیشترین تعداد جابجایی هواپیماهای تجاری را در سال 2020 داشته است و پس از آن خطوط هوایی چین  شرقی و ایر چاینا قرار دارند.

 از نظر نوع هواپیما، هواپیماهای باریک پیکر مانند خانواده بوئینگ 737 و ایرباس A320 بیشترین جابجایی هواپیماهای تجاری در چین را به خود اختصاص دادند و هواپیماهای پهن پیکر مانند ایرباس A330 و بوئینگ 777 سهم کمتری را به خود اختصاص دادند.

 سازمان هواپیمایی غیرنظامی چین پیش بینی کرده است که  حرکت هواپیماهای تجاری در چین در سال های آینده به رشد خود ادامه خواهد داد، زیرا خطوط هوایی شبکه های خود را گسترش می دهند و بازار هوانوردی این کشور همچنان در حال توسعه است.

 به طور کلی، جابجایی هواپیماهای تجاری در چین جزء حیاتی صنعت هوانوردی این کشور و محرک اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی آن است.  در حالی که همه گیری کووید-19 به طور موقت بر رشد صنعت تأثیر گذاشته است، چشم انداز بلندمدت همچنان مثبت است و پتانسیل قابل توجهی برای گسترش بیشتر در سال های آینده دارد.

وضعیت ناوگان هوایی تجاری : 

چین یکی از بزرگترین و سریع ترین رشد ناوگان هوایی تجاری در جهان را دارد.  بر اساس داده های اداره هوانوردی غیرنظامی چین (CAAC)، تا سال 2021، چین در مجموع 3825 هواپیمای تجاری در حال فعالیت داشته است که شامل هواپیماهای مسافربری و باری می شود.  این تعداد در سال های اخیر به طور پیوسته در حال افزایش بوده است، زیرا خطوط هوایی چین به گسترش ناوگان خود برای پاسخگویی به تقاضای رو به رشد برای سفرهای هوایی ادامه داده اند.

 اکثر هواپیماهای تجاری چین توسط خطوط هوایی دولتی مشهور به سه غول هوایی اداره می شوند: ایر چاینا، خطوط هوایی چین شرقی، و خطوط هوایی جنوبی چین.  

این خطوط هوایی ترکیبی از هواپیماهای باریک و پهن پیکر از جمله مدل های محبوب مانند ایرباس A320 و A330 و همچنین بوئینگ 737 و 777 را در ناوگان هوایی خود دارند. 

 همچنین  بطور معمول  ناوگان شرکت های فوق ترکیبی است  از هواپیماهای باریک پیکر و پهن پیکر را با تمرکز ویژه بر خانواده بوئینگ 737 و ایرباس A320 .

 علاوه بر ناوگان داخلی خود، چین همچنین به سرعت در حال توسعه ناوگان بین المللی خود است و خطوط هوایی چینی سفارش های زیادی برای هواپیماهای جدید از ایرباس و بوئینگ می دهند.  CAAC پیش بینی کرده است که تعداد هواپیماهای تجاری در چین احتمالاً در سال های آینده به سرعت رشد خواهد کرد، زیرا خطوط هوایی شبکه های خود را گسترش داده و هواپیماهای قدیمی تر را با مدل های جدیدتر و کم مصرف تر جایگزین می کنند.

 به طور کلی، رشد ناوگان هوایی تجاری چین بازتاب رشد سریع بازار هوانوردی این کشور و تقاضای رو به رشد برای سفرهای هوایی در داخل و خارج از کشور است.

جمع بندی:

در پایان، صنعت هوانوردی غیرنظامی چین در سال های اخیر توسعه سریعی داشته است و آن را به یکی از بزرگترین و پویاترین بازارهای هوانوردی در جهان تبدیل کرده است.  دولت برنامه های استراتژیک مختلفی را برای ادامه این رشد و بهبود کارایی، ایمنی و پایداری صنعت اجرا کرده است.  چین با شبکه گسترده ای از خطوط هوایی و فرودگاه ها، سرمایه گذاری قابل توجه در فناوری اطلاعات، و چارچوب قانونی و نظارتی قوی، موقعیت خوبی برای تبدیل شدن به یک رهبر جهانی در هوانوردی غیرنظامی دارد.  با این حال، صنعت هوانوردی بازرگانی با چالش هایی مانند تضمین ایمنی و امنیت، رعایت استانداردهای زیست محیطی و مدیریت رشد سریع ترافیک هوایی مواجه است.  

به طور کلی، صنعت هوانوردی غیرنظامی چین جزو حیاتی توسعه اقتصادی و اجتماعی این کشور محسوب شده  و موفقیت مستمر آن نیز  هم در حوزه  داخلی و هم در حوزه  بین المللی جهت رشد اقتصادی چین و ارتقا موقعیت رقابتی ان در سطح بین المللی  بسیار اساسی و حیاتی است.

* مدرس و کارشناس ار شد حمل و نقل هوایی و مدیر کل اسبق فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران ایر