چند پیشنهاد به رئیس‌جمهور منتخب

دور دوم انتخابات ریاست جمهوری با مشارکت نزدیک به 50 درصد از شهروندان ایرانی به پایان رسید و آقای مسعود پزشکیان با کسب اکثریت آرا در دور دوم به ریاست جمهوری کشور برگزیده شد. رئیس جمهور جدید در حالی در هفته های آینده کار خود را آغاز می کند که کشور در مرحله حساسی به سر می برد.

1- حدود 50 درصد از هم وطنان در انتخابات اخیر شرکت کردند و بیش از نیمی از شهروندان ایرانی نیز در انتخابات مشارکت نکردند. عدم حضور 50 درصد از واجدین رأی که در انتخابات جمعه شرکت نکردند، نشانگر تقسیم شهروندان ایرانی به دو گروه بزرگ از شهروندانی است که رأی داده و شهروندانی که رأی نداده اند. این تقسیم بندی و دوشقه شدن خود حکایتگر شرایط حساسی است که رئیس جمهور جدید با آن دست به گریبان است.

یکی از فوری ترین برنامه های دولت جدید باید متمرکز بر شناسایی علت یا علل شرکت نکردن  50 درصد از ایرانیان در انتخابات اخیر توسط مراکز مطالعاتی و پژوهشی باشد. اینکه با وجود تبلیغات جدی به ویژه توسط رسانه های رسمی مانند صداوسیما و دیگر رسانه های کشور با حضور بخش بزرگی از نیروهای سیاسی دو جناح اصلی در کشور همچنان نیمی از ایرانیان حاضر به مشارکت در انتخابات نشدند، پدیده قابل توجه و حساسی است که نیازمند بررسی چندجانبه و جامع درباره علل بروز این عدم مشارکت است. این سومین انتخابات و چهارمین باری است که در سه سال گذشته بخش بزرگی از ایرانیان در انتخابات شرکت نمی کنند؛ انتخابات ریاست جمهوری 1400، انتخابات مجلس در اسفندماه 1402 و انتخابات ریاست جمهوری در جمعه 8 تیر و جمعه بعد یعنی 15 تیرماه.

بی اعتنایی یا بی توجهی به شناسایی علل و زمینه های عدم مشارکت بخش قابل توجهی از ایرانیان در انتخابات می تواند پیامدهای خطیری داشته باشد. حتی اگر ارقام عدم مشارکت نیز کمتر از این بود، شناسایی چرایی و علت های بروز این وضعیت باید در دستور کار نهادهای ذی ربط قرار می گرفت. دولت جدید باید آگاهی روشنی از چرایی عدم مشارکت 50 درصد از ایرانیان در انتخابات داشته باشد تا بتواند سیاست های خود را به صورت واقع بینانه ای در عرصه های مختلف طراحی و اجرائی کند.

2- اگر بتوان بخش بزرگی از آرای داده شده به آقای پزشکیان یعنی ۵۳.۶ درصد رأی را رأی سیاسی بخشی از جامعه ایران دانست که خواهان تحول و اصلاح مناسبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جاری است، آنگاه با اضافه کردن این آرا به شمار شهروندان رأی نداده تصویر ارائه شده از جامعه ایران شکل متفاوتی به خود می گیرد. اما این تنها عدم مشارکت در انتخابات یا آرای آقای دکتر پزشکیان نیست که به جهت گیری افکار عمومی در کشور اشاره می کند، بلکه ارجاع به سخنان و موضع گیری های دیگر کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری اخیر هم بخش دیگری از ابعاد نارضایتی ها را روشن می کند.

در جریان مناظره های انتخاباتی و تبلیغات انتخابات همه کاندیداها در جایگاه منتقد از روندهای جاری اظهار نارضایتی کردند. به سخن دیگر  هیچ یک از نامزدهای انتخاباتی در جایگاه دفاع از روندهای موجود و شرایط امروز ایران قرار نداشت. جدای از ابعاد و ماهیت متفاوت نارضایتی هر شش نامزد انتخاباتی، انتقاد از روندهای جاری نقطه مشترک موضع گیری همه نامزدهای انتخابات اخیر بود. یعنی کمتر کسی از ایرانیان از روندها و شرایط موجود در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی راضی است!

امروز برای بسیاری از ایرانیان و ناظران روشن شده که ریل سیاست در ایران نیازمند تغییر جهت و اصلاح اساسی بسیاری از رویه های جاری و موجود است. اینکه 50 درصد در انتخابات حتی دوقطبی شده دور دوم شرکت نمی کنند و بیش از نیمی از شرکت کننده ها در انتخابات نیز به گزینه ای رأی می دهند که منتقد وضع موجود است، نشانگر حساسیت زائد الوصف وضع موجود است. برای مدیریت این وضعیت اصلاح و تغییر رویه ها ضروری است اما این تغییرات باید بر چه محورهایی استوار باشد.

3- دوشقه شدن جامعه ایران به کسانی که رأی داده و کسانی که رأی نداده اند، می تواند در صورت استمرار به آسیبی برای انسجام ملی و همبستگی ملی بدل شود.

ترمیم این شکاف بسیار ضروری است. برای ترمیم این شکاف و بازگرداندن انسجام به کشور چند اقدام سیاسی و مطالعاتی ضروری است. یکی از مهم ترین شاخص هایی که در بسیاری از پژوهش ها و مطالعات موجود هم بدان توجه شده، نارضایتی گسترده و عمومی شهروندان ایرانی از وضعیت اقتصادی کشور و به ویژه تورم، گرانی، بی کاری تحصیل کردگان و فقر است.

به رئیس جمهور جدید پیشنهاد می شود با گماردن تنی چند از کارشناسان و خبرگان، گروهی از اندیشمندان کشور مأمور شوند تا گزارشی ملی از چرایی و ابعاد نارضایتی های اقتصادی تهیه کنند تا مشخص شود مهم ترین مطالبات اقتصادی ایرانیان در شرایط حساس امروزی چیست؟ در کنار این بررسی با همکاری گروهی از کارشناسان و متخصصان امر برنامه مدونی در چارچوب قوانین موجود برای اصلاح رویه های موجود اقتصادی کشور طراحی و به دولت جدید ارائه شود تا مشخص شود دولت چگونه و با چه روش هایی قصد دارد به مقابله با تورم و گرانی برود. 

همچنین گسترش باور عمومی به اشاعه فساد و رانت از دیگر شاخص هایی است که موجب بروز نارضایتی در میان بخش زیادی از شهروندان ایرانی شده است. تشکیل یک کمیته کارشناسی برای شناسایی ابعاد فساد و عمق فساد و روش های مواجهه و مقابله با فساد در هر سطحی بازگرداندن امید به بخشی از افکار عمومی است.

در حوزه سیاست خارجی گسترش تعامل با دیگر کشورها از جمله کشورهای غربی و آمریکا بارها مورد تأکید آقای پزشکیان قرار گرفت و از جمله تنها وعده هایی است که آقای پزشکیان بر آن پای فشرد. به جای گفت وگوی با واسطه باید گفت وگوی رودررو و مبتنی بر منافع ملی با همه طرف های غربی و از جمله آمریکا به گونه ای طراحی شود که تأمین کننده منافع ملی باشد.

حل وفصل مسائل با طرف آمریکایی و بازگشت دو طرف به برجام فرصت قابل توجهی به اقتصاد کشور خواهد داد تا با عادی شدن فروش نفت و بازگشت درآمدهای نفتی و دیگر درآمدهای صادراتی کشور به درون کشور اقتصاد کشور رکود و تورم را پشت سر بگذارد. البته در سیاست خارجی، مسئولان کشور باید مراقب باشند که تمام توجه خود را تنها متمرکز بر دیپلماسی با طرف آمریکایی و اروپایی نکنند. منطقه بیش از هر زمان دیگری با بحران و بی نظمی دست به گریبان است.

تنش ها به ویژه احتمال جنگ میان اسرائیل با حزب الله در لبنان می تواند منطقه را درگیر بحران بزرگی کند. همچنین در منطقه قفقاز زیاده خواهی های باکو و احتمال اشغال بخش هایی از خاک ارمنستان که طرحی آمریکایی است و مورد توجه رقبای منطقه ای چون اسرائیل و ترکیه نیز هست، می تواند درصورت اقدام موجب آسیب ژئوپلیتیک ایران در شمال غرب کشور شود. سیاست خارجی کشور باید بیش از هر زمان دیگری توجه خود را معطوف به موضوعات حساس در قفقاز و منطقه کند تا منافع کشور تأمین شود. بعید است دولت جدید بتواند برای سیاهه بلندبالا از مسائل ایران امروز راه حل ها ریشه ای و اساسی بیابد و در رفع همه آنها توفیق پیدا کند.

پیشنهاد می شود چند مشکل اصلی و اساسی کشور در عرصه اقتصادی، سیاسی و سیاست خارجی به عنوان اصلی ترین گرانیگاه های مسائل کشور به جد و به صورت کارشناسی در دولت جدید در دستور کار قرار گیرد که آورده چنین روشی بیش از گرفتارشدن در انبوه مسائلی است که امکانات و ظرفیت های کشور برای حل وفصل همه آنها کافی نیست.

احسان هوشمند