◄ تجربه‌ های موفق کشورهای دنیا برای کنترل آلودگی هوا

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، خیلی وقت است که اصفهانی‌ها به‌ناچار در هوایی ناسالم و آلوده نفس می‌کشند، روزهایی که تمام‌شدنی نیست و حتی در سبزترین فصل سال هم نمی‌شود با خیالی آسوده زیر آسمان آن ایستاد و نفسی عمیق کشید؛ سال‌هاست که معضل آلودگی هوا دست از گریبان نصف جهان برنمی‌دارد و کلاف سردرگم آلودگی گویی باز شدنی نیست. در این میان استفاده از تجارب برخی کشورهای آلوده که ید طولایی در مبارزه با آلودگی هوا دارند، میانبری برای رهایی از مشکلات است.

یعقوب حاجی‌زاده، استاد و عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت و مرکز تحقیقات محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه سالانه حدود هشت میلیون نفر در دنیا در اثر آلودگی هوای داخل ساختمانی و هوای آزاد دچار مرگ زودرس می‌شوند، اظهار کرد: در ایران نیز سالانه حدوداً ۳۴ هزار نفر به دلیل آلودگی هوا دچار مرگ زودرس می‌شوند.

وی افزود: براساس نتایج یک مطالعه، ۱۲ درصد کل مرگ‌ و میرها در اصفهان فقط به خاطر تنفس ذرات ریز (PM۲. ۵)  هواست. سهم علل مرگ ‌ومیر مرتبط با آلودگی هوا، شامل ۲۱ درصد عفونت ریه، سکته مغزی ۲۰ درصد، بیماری‌های ایسکمی قلب ۳۳ درصد، انسداد مزمن مجاری تنفسی ۱۹ درصد و سرطان ریه ۷ درصد است.

این استاد دانشگاه با مروری بر سوابق و تجربیات کشورهای موفق در کنترل آلودگی هوا، اظهار کرد: کشورهای مختلف راه‌های مختلفی برای کاهش آلاینده‌های هوا آزمایش کرده‌اند و نتایج خوبی گرفته‌اند.

تجربه موفق پکن در مبارزه با آلودگی هوا

حاجی‌زاده به تجربه پکن در کنترل آلودگی هوا اشاره و تصریح کرد:  در این شهر بزرگ، استقرار سیستم مدیریت کیفیت هوای جامع و مؤثر یکی از راه‌های مبارزه با کنترل آلودگی هوا بوده و است.

وی در توضیح مشخصه‌های این سیستم، گفت: قوانین کامل و سازوکار اجرایی محکم، برنامه‌ریزی منظم، استانداردهای محلی قدرتمند، ظرفیت نظارت و پایش قوی و ارتقاء آگاهی عمومی از محیط‌زیست از ویژگی‌های این سیستم موفق است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، مشوق‌های اقتصادی و حمایت مالی را در بهبود چشمگیر کیفیت هوا تحت توسعه سریع اجتماعی و اقتصادی در پایتخت مؤثر دانست و گفت: طی ۲۰ سال گذشته، تولید ناخالص داخلی پکن (GDP) نرخ رشد بیش از ۶.۵ درصد در هرسال را حفظ کرده  که ۱۰.۸ برابر افزایش‌یافته است. در سال ۲۰۱۷، تولید ناخالص داخلی سرانه از مرز ۲۰ هزار دلار گذشته است.

وی، سیستم نظارت پیشرفته بر کیفیت هوا را دیگر سیستم موفق در مبارزه با آلودگی هوا معرفی کرد و افزود: شبکه نظارت بر PM۲.۵  مبتنی بر سنسور در پکن راه موفق برای کنترل آلاینده‌ها است که بیش از۶۰۰ سنسور برای این سیستم استفاده شده است.

به گفته حاجی‌زاده، کاهش انتشار از منابع ثابت احتراق زغال‌سنگ نیز دیگر راهی است که پکن برای مبارزه با آلودگی هوا در پیش گرفت.

وی توضیح داد: از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۸ تأسیسات تصفیه هوا با بازده بالا در نیروگاه‌های حرارتی پکن به‌طور مداوم نوسازی شدند و سوخت گاز به‌تدریج جایگزین زغال‌سنگ شد. استانداردهای انتشار سرسخت در این دوره اعمال شدند.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: همچنین بویلرهای سوخت زغال بازسازی، گازسوز یا جمع‌آوری و به خارج شهر منتقل شدند. این اقدامات در سال ۲۰۱۷، میزان انتشار PM۲.۵ ، SO۲ و NOx  را به ترتیب ۹۷ ، ۹۸ و ۸۶ درصد در مقایسه با ۲۰ سال قبل کاهش داد.

حاجی‌زاده گفت: کنترل میزان انتشار از خودروها نیز دیگر راهکاری است که پکن برای مبارزه با آلودگی هوا امتحان کرد. در این سیستم چارچوب یکپارچه «خودرو-سوخت-جاده» (Vehicle-Fuel-Road) ایجاد شد. خودروهای جدید (china ۵.۷)، خودروهای در حال استفاده، توسعه اتوبوس‌های گازی و تاکسی‌های برقی، ارتقاء کیفیت سوخت به ۷.۶ و ۷.۵ محدودیت‌های ترافیکی، یارانه برای اسقاط خودروهای کهنه استفاده شد.

وی ادامه داد: در پکن یک سیستم حمل‌ونقل عمومی در مقیاس بزرگ ساخته شد که امکان شکل‌گیری تدریجی عادت مسافرت درون‌شهری سبز توسط مردم را فراهم کرد. با این اقدامات درسال ۲۰۱۷ در مقایسه با سال ۱۹۹۸ ، میزان انتشار CO ، THC ، NOx  و PM۲.۵  از بخش حمل‌ و نقل  به ترتیب  ۸۹ ، ۶۴ ، ۵۵ و ۸۱ درصد کاهش یافت.

به گفته این استاد دانشگاه، برنامه عملیاتی کنترل شدید انتشار آلودگی در پکن طی سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۷ شامل الزامات عمومی (ایدئولوژی هدایت‌گر، تدوین شاخص‌های هدف) است که با بهینه‌سازی ساختار صنعتی و تقویت توسعه صنعت سبز، تنظیم ساختار انرژی و ساخت سیستم انرژی پاک، کم‌کربن و کارآمد، بهبود ساختار حمل‌ونقل به‌طور فعال و ایجاد یک سیستم حمل‌ونقل سبز، بهینه‌سازی و تنظیم ساختار کاربری زمین و ارتقاء کنترل آلودگی منابع غیر نقطه‌ای، انجام اقدامات اساسی برای کاهش قابل‌توجه انتشار آلاینده‌ها از منبع تولید، تقویت پیشگیری و کنترل مشترک منطقه‌ای برای مقابله مؤثر با هوای آلوده شدید، بهبود سیستم قوانین و مقررات و سیاست‌های اقتصادی زیست‌محیطی و تقویت ظرفیت‌های قانونی و نظارت دقیق بر اجرای قانون محیط‌زیست و تعیین و پیاده‌سازی مسئولیت‌های همه سازمان‌ها، نهادها و بسیج مشارکت کل جامعه انجام شد.

حاجی‌زاده، اهم اقدامات مؤثر و کاهش میزان انتشار آلاینده‌ها در پکن را کنترل دیگ‌های بخار زغال‌سنگ، کنترل انتشار از خودروها، مصرف سوخت‌های پاک در بخش‌های مسکونی و بهینه ‌سازی ساختار صنعتی معرفی کرد و گفت: طی سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۷ ، میزان انتشار SO۲  NOx  ،VOCs و PM۲.۵  به ترتیب ۸۳، ۴۳، ۴۲ و ۵۹ درصد کاهش یافت.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه نخست‌وزیر چین در ۲۰۱۴ علیه آلودگی هوا اعلان‌جنگ کرد و گفت: ۱۲۰ میلیارد دلار برای کاهش آلودگی پکن اختصاص یافت و ۱۰۰ نیروگاه با سوخت زغال تا ۲۰۲۰ تعطیل شد. حتی معادن زغال‌سنگ تعطیل و تولید فولاد کاهش یافت و سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار بودجه برای توسعه انرژی تجدید پذیر هزینه شد تا آلودگی هوا کنترل شود.

وی افزود: در سال ۲۰۲۰،  حدود۶۰ درصد پنل‌های خورشیدی جهان در چین تولید شد (سه برابر آمریکا) و در صدر تولیدکننده‌های انرژی بادی جهان قرار گرفت.

تجربه موفق مکزیکوسیتی در مبارزه با آلودگی هوا

این استاد دانشگاه همچنین به مکزیکوسیتی و تجربه این کشور در مهار آلاینده‌ها اشاره و اظهار کرد:  برنامه‌های مدیریت کیفیت هوا در این شهر شامل فن‌آوری خودرو و  بهبود و جایگزینی سوخت است. در این راستا تدوین و اجرای برنامه شرایط غیرمترقبه محیطی- جوی، ( محدودیت تردد وسایل نقلیه و کاهش فعالیت‌های صنعتی در طی روزهای آلودگی زیاد)، معرفی برنامه معاینه فنی اجباری وسایل نقلیه با فناوری پیشرفته و کنترل متمرکز، اجرای برنامه اجباری «روز بدون رانندگی» در هر هفته انجام گرفت و سهمی در کاهش آلودگی هوا داشت.

حاجی‌زاده ادامه داد: همچنین معرفی بنزین بدون سرب در سال ۱۹۹۰ و مرحله کامل خارج شدن بنزین سرب در سال ۱۹۹۷، استفاده اجباری از مبدل‌های کاتالیزوری سه‌طرفه در سال ۱۹۹۳ برای وسایل نقلیه جدید بنزینی، معرفی سوخت‌های جایگزین، گاز مایع LPG و گاز طبیعی فشردهCNG برای وسایل نقلیه از سال ۱۹۹۲، کاهش RVP (میزان فراریت) و محدودیت‌ها در الفین‌ها، مواد آروماتیک و بنزن در بنزین در سال ۱۹۹۶، کاهش تدریجی گوگرد در گازوئیل از سال ۱۹۹۸ و معرفی یک برنامه تنظیم خودکار وسایل نقلیه دیزلی، معرفی و تقویت برنامه جامع کاهش انتشار آلاینده‌ها در سال ۱۹۹۹ و معرفی برنامه حمل‌ونقل مدارس در سال ۲۰۰۹ و معرفی نظارت کنار جاده‌ای در سال ۲۰۱۶ از دیگر اقدامات انجام‌گرفته در این شهر است.

این استاد دانشگاه، اقدامات کاهش انتشار برای بخش‌های صنعتی و تجاری را شامل جایگزینی مازوت سنگین با گاز طبیعی در نیروگاه‌ها و تأسیسات عمده صنعتی از سال ۱۹۸۶، تعطیل کردن یک پالایشگاه بزرگ واقع در شهر در سال ۱۹۹۰، انتقال تدریجی صنایع عمده به مناطق خارج از شهر از سال ۱۹۹۰، نصب سیستم کنترل  انتشار در مخازن ذخیره سوخت و بازیافت بخار در سیستم توزیع بنزین از سال ۱۹۹۶، الزام اخذ مجوزهای زیست‌محیطی برای منابع ثابت جدید و گزارش عملیات سالانه و ایجاد برنامه‌های بازرسی و حسابرسی محیط‌زیست (Inspection and Audit ) و توسعه و ارتقا فن‌آوری‌های پاک‌تر با ارائه مشوق‌های مالی و معافیت‌های مالیاتی اعلام کرد.

حاجی‌زاده اقدامات مربوط به برنامه‌ریزی حمل‌ونقل را در این کشور با گسترش اتوبوس‌های مترو، قطار سبک و واگن برقی، معرفی برنامه‌ای برای جایگزینی تاکسی‌های قدیمی، ایجاد محدودیت‌های سنی مدل برای تاکسی‌ها و مبنی‌بوس‌ها، معرفی اتوبوس‌های جدید با فناوری تمیزتر، اسقاط اتوبوس‌ها، تاکسی‌های قدیمی و ماشین‌های قدیمی حمل کالا، معرفی سیستم حمل‌ونقل سریع اتوبوس‌رانی(BRT) در سال ۲۰۰۵ -  Metrobus و ارتقا حمل‌ونقل غیرموتوری (دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی) همراه دانست.

وی همچنین گفت که مکزیکوسیتی برای ترمیم اکولوژیکی نیز قدم برداشت و توضیح داد: برنامه‌هایی برای احیای جنگل‌های روستایی و شهری، برنامه‌هایی برای ترمیم مناطق فرسوده و تخریب‌شده، برنامه‌هایی برای کنترل سکونت‌گاه‌های حاشیه‌ای در مناطق روستایی و شهری، برنامه‌هایی برای پیشگیری از آتش‌سوزی در مناطق مسکونی و کشاورزی از جمله راهکارهای این بخش است.

این استاد دانشگاه، برنامه‌های آموزشی و پژوهشی زیست‌محیطی را نیز دیگر راهکار موفق برای کاهش آلاینده‌ها اعلام کرد که مکزیکوسیتی به آن پرداخته است و ادامه داد:  ادغام مسائل زیست‌محیطی در برنامه‌های درسی آموزش منظم، ایجاد یک سیستم نظارت اپیدمیولوژیکی و ارتقا فعالیت‌های تحقیقاتی کیفیت هوا و همکاری با جوامع تحقیقاتی ملی و بین‌المللی در مکزیک انجام گرفت.

تجربه آمریکا در مهار آلاینده‌ها

حاجی‌زاده همچنین به تجربه ایالات‌متحده آمریکا و قانون هوای پاک در زمینه کنترل آلودگی هوا اشاره و تصریح کرد: استراتژی‌های کنترل آلودگی هوا در شهر نیویورک شامل نظارت بر کیفیت هوا در سطح محله‌ها، کاهش سطح گوگرد در سوخت‌های گرمایشی، ترویج استفاده از بیودیزل در سوخت‌های گرمایشی، تسریع برنامه از رده خارج کردن دیگ‌های بخار قدیمی و ناکارآمد شهری، ترویج استفاده از سوخت‌های گرمایشی پاک، تبدیل و به‌روزرسانی دیگ‌های بخار مدارس باقابلیت احتراق سوخت‌های گرمایشی پاک، توسعه و تسهیل حمل‌ونقل عمومی، سیاست سختگیرانه استفاده از خودروهای استاندارد و اعمال قوانین کنترل انتشار، توزیع سوخت مناسب با گوگرد کم و بهبود عملکرد موتور خودروها است.