تحولات جدید در راه آهن خراسان جنوبی پس از 20 سال

وعده‌هایی که از حدود ۲ دهه قبل برای راه آهن خراسان جنوبی داده شد سرانجام با شروع عملیات اجرایی خط ریلی قطعه ۱۶ در سال جاری به ایستگاه عمل رسید.

خراسان جنوبی که از عمر استان شدن آن حدود ۱۵ سال می‌گذرد در کنار استان‌های همجوار خود در مرکز استان سهمی از خط ریل سراسری نداشته و سال‌ها این آرزو را با وعده‌های مختلف در دل پرورانده بود.

مطالبه راه آهن از زمانی که هنوز خراسان جنوبی به استان مستقل تبدیل نشده و شهرستان بیرجند بخشی از خراسان بزرگ بود، حدود ۲۰ سال قبل به واسطه طرحی که می‌خواست اتصال چابهار را به سرخس از طریق راه آهن سراسری ممکن کند در مجلس شورای اسلامی آن زمان سر زبان‌ها افتاد.

 پایگاه خبری - تحلیلی صنعت حمل و نقل (تین نیوز) با انتشار مطلبی به عنوان تاریخچه راه آهن در ایران به مطلبی اشاره کرده که نام بیرجند نیز در آن به چشم می‌خورد و می‌نویسد «راه آهن میرجاوه به زاهدان در سال ۱۲۹۹ افتتاح شد. این خط در نیم قرن هیچ تحولی را تجربه نکرد و تنها در دوره رضاخان طرحی برای اتصال این راه آهن از مسیر بیرجند به مشهد در دست بررسی بوده است که هیچ وقت به مرحله عمل نرسید.» که نشان می‌دهد اهمیت اتصال شمال به جنوب کشور از راهروی شرق بیش از یک قرن قدمت دارد.

با این وجود اولین بار خواسته راه آهن شرق کشور سال ۱۳۸۰ توسط مجمع نمایندگان خراسان بزرگ و سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی به رئیس جمهوری وقت ارایه و پس از آن تقاضا به وزارت راه و ترابری و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ارجاع شد.

اولین پیگیری‌ها ۹ سال بعد نتیجه داد و آبان ۸۹ یکی از نمایندگان مردم استان در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، خبر تصویب راه آهن شرق کشور از مسیر بیرجند - قاین - گناباد را اعلام کرد.

پروژه خط آهن چابهار - زاهدان - سرخس یک هزار و ۳۴۰ کیلومتر طول دارد و شامل ۲ قطعه است که قطعه چابهار تا زاهدان به طول ۵۸۰ کیلومتر از سال ۸۹ در قانون بودجه مصوب شد.

قطعه زاهدان تا بیرجند - گناباد و ایستگاه یونسی نیز به طول ۷۶۰ کیلومتر در سال ۹۳ تصویب شد اما این ۲ قطعه به دلیل اعتبارات اندک پیشرفت کندی داشتند.

سال ۸۹، قطعه اول حد فاصل چابهار - زاهدان شروع شد که هم اکنون براساس گزارش مسئولان حدود ۳۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

از سمت خراسان رضوی نیز دی ماه ۹۶ قطعه نخست این پروژه در ایستگاه یونسی کلنگ‌زنی شد. این قطعه از خط ریلی مشهد - بافق منشعب و پس از عبور مسیر دشت و تپه ماهور به ایستگاه گناباد در مجاورت استان خراسان جنوبی منتهی می‌شود که مراحل پایانی خود را سپری می‌کند.

با شروع کار دولت یازدهم و نگاه ویژه رییس جمهوری به مناطق محروم و خواسته‌های مردم در نخستین سفر استانی روحانی به خراسان جنوبی این موضوع مطرح شد و رییس جمهوری در این زمینه گفت: هیات وزیران برای اتصال این استان و مرکز آن (بیرجند) به راه آهن سراسری اتفاق نظر دارد و نه تنها آن را در ردیف بودجه سال ۹۴ قرار داده بلکه برای مطالعه و طراحی آن ۱۰۰ میلیارد ریال اختصاص داده است.

آذرماه ۹۳ استاندار وقت خراسان جنوبی با بیان اینکه پروژه راه آهن شرق کشور در لایحه بودجه ۹۴ ردیف اعتباری مستقل گرفت، اتصال خراسان جنوبی به شبکه ریلی کشور را به مردم استان نوید داد اما مردم همچنان در انتظار کلنگ زنی پروژه بودند.

مطالبه راه آهن همواره از محافل گوناگون توسط مسئولان خراسان جنوبی و نمایندگان مجلس در ادوار مختلف مطرح شد اما اعتبارات دولتی پاسخگوی پروژه با این عظمت نبود و در برهه‌ای استفاده از فاینانس یا سرمایه گذاری خارجی برای راه آهن در دستور کار قرار گرفت تا اینکه نام کنسرسیوم برای راه آهن به گوش رسید و مرداد سال گذشته معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی گفت: سه سرمایه‌گذار در قالب کنسرسیوم برای اجرای پروژه راه آهن بیرجند از سمت کالشور مشخص شده است و به زودی این پروژه کلنگ زنی می‌شود.

سرانجام استاندار خراسان جنوبی ۲۷ اردیبهشت ماه امسال در برنامه زنده تلویزیونی با اعلام برنامه‌های سفر وزیر راه و شهرسازی به استان گفت: در این سفر عملیات اجرایی پروژه ریلی بیرجند - یونسی گناباد، کلنگ زنی و آغاز می‌شود.

کلنگ‌زنی مشروط به تجهیز کارگاه

وزیر راه و شهرسازی در این سفر با اعتقاد به اینکه زمانی باید کلنگ چنین پروژه مهمی زمین زده شود که ماشین‌آلات پیمانکار در محل آماده به کار باشد، در لحظات پایانی سفرش وعده داد این مهم تا ۳ ماه آینده انجام می‌شود. 

روز شمار وعده وزیر از همین تاریخ در یکی از روزنامه‌های محلی شروع شد تا اینکه ۳۰ تیرماه ۲ ماه پس از وعده محمد اسلامی، رسانه‌های استان خبر مسرت بخش انتشار آگهی منقاصه راه آهن را منتشر کردند و بدین ترتیب رویای چندین ساله مردم خراسان جنوبی محقق شد.

این مناقصه حاصل پیگیری‌های استاندار خراسان جنوبی در سفرها و دیدارهای مختلف با مقامات کشوری به ویژه سفر رییس سازمان برنامه و بودجه و وزیر راه و شهرسازی به استان بود که برای فاز نخست راه آهن خراسان جنوبی به طول ۳۲ کیلومتر برگزار شد.

هیات دولت نیز مرداد امسال با صدور مجوز انعقاد قرارداد مشارکت در اجرای پروژه اتصال بیرجند به راه‌آهن بافق - مشهد، این پروژه را یک گام دیگر پیش برد.

هیات وزیران در جلسه عصر یکشنبه ۲۷ مرداد ۹۸ به ریاست حسن روحانی رئیس جمهوری، به منظور تامین هزینه‌های اجرایی پروژه اتصال بیرجند به راه‌آهن بافق - مشهد به طول حدود ۲۷۱ کیلومتر، شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل ‌و نقل کشور را به عنوان نماینده این وزارت برای انعقاد قرارداد با شرکت احداث راه‌آهن بیرجند - یونسی (به سهامداری شرکت‌های تیراژ، آرادان، اس دی ام، توچال و توسار) تعیین کرد.

بعد از برگزاری مناقصه و مشخص شدن پیمانکار بالاخره ۱۵ مهر امسال همزمان با سفر معاون اول رییس جمهوری و برگزاری همایش ملی روز روستا و عشایر در این استان خبر امیدآفرین آغاز عملیات اجرایی راه آهن بیرجند از رسانه‌های گروهی مخابره شد و با پیش بینی ۹۰ میلیارد تومان اعتبار از سوی دولت برای این پروژه مهم و حیاتی رویایی چندین ساله مردم رنگ واقعیت گرفت.

هنوز از این رخداد دو هفته‌ای بیش نگذشته بود که استاندار خراسان جنوبی از تخصیص ۲۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان اعتبار به این پروژه خبر داد که در کوتاه‌ترین زمان بعد از کلنگ‌زنی به وزارت راه و شهرسازی از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ شد.  

بنا بر آخرین قولی که برای راه آهن از مسئولان استانی شنیده شده اگر منابع مالی به موقع تامین شود و شرایط کشور مساعد باشد در چهار سال آینده شاهد بهره‌برداری راه‌آهن بیرجند به یونسی خواهیم بود.

استاندار خراسان جنوبی ۲۴ مهر امسال در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: پس از شروع عملیات اجرایی قطعه ۱۶ راه‌آهن در مسیر خراسان جنوبی قول مساعد رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز محقق شد که تخصیص چنین رقمی در نوع خود بی‌نظیر بوده است.  

محمدصادق معتمدیان افزود: پیش از این، مبلغ اعتبار پروژه یادشده چهار میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان بود که ۲۰ میلیارد تومان نیز به آن اضافه شد و در کوتاه‌ترین زمان بعد از کلنگ‌زنی به وزارت راه و شهرسازی از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ شد.  

وی با اشاره به ملاقات‌هایی که روز گذشته با تعدادی از وزرا و مسئولان کشوری در مرکز داشته است گفت: در این دیدارها برای موضوعات مختلف استانی پیگیری‌ها و رایزنی‌هایی انجام گرفت.

استاندار خراسان جنوبی افزود: مهمترین موضوعاتی که پیگیری شد در حوزه راه و شهرسازی بود که نتایج خوبی برای راه‌آهن، جاده‌های استان و مساله پرواز در فرودگاه بین‌المللی شهید کاوه بیرجند داشت.  

وی گفت: همچنین مصوبه احداث ۲۷۱ کیلومتر پروژه ریلی بیرجند و اتصال آن به راه آهن بافق - مشهد یکی از کارهای بزرگی بود که اخیرا انجام گرفت و وزارت راه و شهرسازی نیز در حمایت از آن نقش داشته است.  

معتمدیان اضافه کرد: شرکت ویسا که مجری قطعه ۳۲ کیلومتری راه‌آهن  است به کنسرسیومی شرکت ریلی خراسان جنوبی پیوست که در مجموع ۶ شرکت مسئولیت اجرای پروژه ۲۷۱ کیلومتری را به عهده دارند و بنا است ۹۰ درصد اعتبارات از طریق این کنسرسیوم تامین شود.  

وی افزود: در این پروژه ۱۰ درصد آورده دولت است و ۷۰ درصد از سهم شرکت‌های عضو کنسرسیوم نیز از محل منابع صندوق توسعه ملی تامین خواهد شد.  

استاندار خراسان جنوبی با اشاره به رایزنی‌هایی که از طریق وزارت راه و شهرسازی انجام گرفته است گفت: اخذ مصوبه دولت و تشکیل کنسرسیوم انجام شد و در مرحله بعدی باید سندیکا یا کنسرسیوم بانکی نیز تشکیل شود تا بانک‌های عامل پرداخت اعتبارات موردنیاز از تسهیلات صندوق توسعه ملی مشخص شوند. 

پیشرفت عملیات زیرسازی

مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی درخصوص آخرین وضعیت قطعه ۱۶ راه آهن که ۴۰ روز از کلنگ زنی آن گذشته است به خبرنگار ایرنا گفت: برای این قطعه که به طول ۳۲ کیلومتر اجرا خواهد شد هم اکنون عملیات خاکی و زیرسازی در حال انجام است.

مهدی جعفری با اشاره به تجهیز کارگاه و انتقال دستگاه‌های مربوطه به محل اجرای پروژه افزود: بسترهای لازم برای اجرای پروژه فراهم است و تاکنون پیمانکار با مشکلی مواجه نشده است.

وی بیان کرد: قرارداد زیرسازی و عملیات خاکی ۳۲ کیلومتر به مدت ۴۲ ماه با پیمانکار بخش خصوصی منعقد شده است که در مدت مشخص باید تکمیل و تحویل شود.

مدیرکل راه و شهرسازی استان خراسان جنوبی به تخصیص ۲۵ میلیارد تومان برای فاز اول پروژه بعد از کلنگ زنی اشاره کرد و افزود: فعلا تخصیص جدیدی برای این پروژه نداشتیم و عملیات زیرسازی این قطعه تاکنون ۱۰ تا ۱۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

ظرفیت‌های اقتصادی خراسان جنوبی به ویژه در حوزه بازارچه‌های مرزی یکی از مهمترین راه‌های رسیدن به بازار کشورهای همسایه بوده ولی از طرفی رونق اقتصادی در این استان به توسعه شبکه حمل و نقل ریلی، جاده‌ای و هوایی وابسته است.

در صورت توجه به زیرساخت‌های حمل و نقل و رفع شدن مشکلات در این زمینه علاوه بر رشد و رونق اقتصادی و توسعه سرمایه گذاری داخلی، زمینه‌های ورود سرمایه گذاران خارجی نیز به استان فراهم می‌شود.

همچنین دغدغه سفرهای زمینی از گذرگاه‌های جاده‌ای استان که اغلب حادثه خیز بوده، پس از ایجاد راه آهن کمتر خواهد شد چرا که یکی از ارمغان های قطار، سفر ایمن است.

در حال حاضر فقط شهرستان طبس در خراسان جنوبی به دلیل داشتن معادن زغالسنگ و استقرار اداره کل راه آهن شرق کشور در این منطقه به خط ریل سراسری متصل است.

خراسان جنوبی در منطقه‌ای قرار دارد که از گذشته‌های دور بخشی از جاده ابریشم بوده و نقش مهمی در توسعه اقتصادی و مبادلات تجاری کشور داشته است لذا امید می‌رود با توجه به تولید محصولات کشاورزی شاخص از جمله زرشک، عناب و زعفران و قابلیت‌های گردشگری و معدنی در این استان ارتقای حوزه حمل و نقل به توسعه بیش از پیش این استان بینجامد.