اقتصاد، قربانی سیاست

تین نیوز | سوریه تا سال ۲۰۱۱ م کشوری بود با «ثبات» و تا حد قابل قبولی در حوزه اقتصاد و البته تجارت حرف‌هایی در بازار جهانی برای گفتن داشت.
 
اما با شروع «اختلافات داخلی» که حتی کار را به «جنگ» کشاند، همه حوزه‌های اقتصادی و تجاری این کشور تحت تاثیر فضای مملو از چالش قرار گرفتند. حالا در شرایطی که طبق برآوردها، اقتصاد سوریه چند صد میلیارد دلار متضرر شده است، تجارت این کشور نیز به کل در حالت تعطیلی قرار گرفته است؛‌ به‌طوری که صادرات سوریه به صفر نزدیک شده و کل وارداتش هم فقط بخشی از نیازهای بازار داخلی را تامین می‌کند تا به طور قاطعانه بتوان اینطور گفت که اقتصاد قربانی سیاست شده است و به همین دلیل روز به روز دشواری و محدودیت‌های بیشتری به فضای اقتصادی این کشور تحمیل می‌شود. با توجه به این شرایط است که کارشناسان حتی کورسوی امیدی برای رهایی سوریه از بحران اقتصادی قائل نیستند و معتقدند که از روز پایان نزاع‌ها تا روزی که اقتصاد سوریه رنگ آرامش را ببیند، زمانی به اندازه چند دهه لازم است. باید دید سوریه به کجا می‌رود و اقتصاد این کشور چقدر دیگر هزینه پرداخت می‌کند و اصولا آنها از چه زمانی می‌توانند ترمیم اقتصاد فلج شده خود را شروع کنند.
 
اقتصاد بر پایه صنعت و کشاورزی
طبیعت متنوع سوریه با دارا بودن کوه‌ها، دره‌ها، بیابان‌ها، رودخانه‌ها و دسترسی به آب‌های آزاد تاثیر شگرفی بر صنایع و کشاورزی این کشور گذاشته است. اقتصاد سوریه بر پایه صنایع و کشاورزی بنا شده و لازم است که صنعت نفت‌وگاز و همچنین صنعت گردشگری را نیز از یاد نبریم. نفت ذخیره‌ای فنا شدنی است و با توجه به نوسان فراوان قیمت آن و روند کاهش ذخایر زیرزمینی، نمی‌توان به آن به عنوان منبع درآمد اصلی کشور نگریست. اما کشاورزی یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد سوریه محسوب می‌شود. براساس گزارش سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد، نیمی از مردم سوریه برای زندگی وابسته به کشاورزی هستند. طبیعت متنوع و گسترده سوریه از جمله زمین‌های ساحلی و حاصلخیز که منجربه ایجاد بخش‌های مختلف کشاورزی شده‌است، این بخش را به یکی از مهم‌ترین ستون‌های توسعه اقتصادی سوریه تبدیل کرده‌است. صنعت هم بخش مهمی از اقتصاد سوریه را تشکیل می‌دهد. از این صنایع می‌توان به نساجی و انواع صنایع غذایی به‌ویژه شیرینی‌پزی اشاره کرد. سوریه پیشگام کشورهای عربی از نظر صنایع است، زیرا صنایع مدرن روز به روز در شهرهای مختلف سوریه رو به گسترش بوده و صنایع تبدیلی و مهندسی و ساخت لوازم الکتریکی خانگی مانند یخچال، فرگاز، ماشین لباسشویی، جارو برقی، مایکروفر و همچنین دستگاه‌های الکترونیکی مانند تلویزیون، سیستم‌های صوتی، تلفن، گیرنده‌های ماهواره‌ای و صنایع شمیایی مانند تولید مواد شوینده و صنایع تولید کابل‌های فشار قوی و فشار متوسط و صنایع ماشین‌سازی و تراکتورسازی، ساخت تجهیزات کشاورزی و راه‌سازی و صنایع پوشاک و کاغذسازی از آن جمله‌اند.  
 
تجارت تعطیل!
سوریه پیش از سال ۲۰۱۱ میلادی حضوری به نسبت قابل قبول در فضای تجاری جهان داشت و به همین دلیل در حد داشته‌های خود درآمدزایی داشتند و برای تامین نیازهای خود هم مشکلی نداشتند. اما از روزی که آرامش به موضوعی دور از دسترس بدل شد، همه چیز به هم ریخت و با تعطیلی تولید، کشاورزی و صنعت، تجارت با کشورهای دیگر هم تعطیل شد تا تنها مراودات سوریه به چند کشور از جمله کشورهای ایران، روسیه، چین و لبنان خلاصه شود.
این در شرایطی است که در سال‌های قبل از آن عراق، ایتالیا، آلمان، عربستان و کویت مهم‌ترین شرکایی بودند که سوریه صادراتش را به آنها ارسال می‌کرد و همچنین نیازهای داخلی‌اش را از کشورهایی چون عربستان، چین، امارات، ترکیه، ایران، ایتالیا، روسیه و لبنان خریداری می‌کرد. اما همان‌طور که عنوان شد شرایط پیش آمده عربستان، امارات، ترکیه و ایتالیا را از چرخه مبادلات تجاری سوریه خارج کرده است. همچنین گفتنی است عمده کالاهای وارداتی این کشور را ماشین‌آلات، تجهیزات حمل‌ونقل، محصولات فلزی، مواد شیمیایی و پلاستیک تشکیل می‌دهند و صادرات‌شان هم شامل اقلامی چون نفت و فرآورده‌های نفتی، سبزیجات، نخ پنبه‌ای، گوشت و حیوانات زنده، گندم و پارچه می‌شود. 
 
روابط تجاری ایران و سوریه
سوریه با ایران به عنوان همسایه‌ای مهم در تعامل تجاری بوده که آخرین آمار به ثبت رسیده به سال ۱۳۹۲ مرتبط می‌شود. در این آمار ایران حدود ۱۱۴میلیون دلار کالا به سوریه صادر کرده و در مقابل سوریه فقط ۱۰ میلیون دلار کالا به ایران فروخته است که نشانگر تعطیلی صادرات این کشور است. این درحالی است که تراز تجاری ۱۰۴میلیون دلاری بین ایران و سوریه همچنان به نفع ایران است. به علاوه با توجه به شرایط موجود سودآوری تجاری ایران در مبادله با سوریه چندان قابل توجه نخواهد بود. همچنین آنها قطعات توربین‌های گازی، روغن‌های سبک، هادی‌های برقی، مغز پسته، شیر خشک صنعتی، آرد گندم، شیرآلات بهداشتی، مکمل‌های دارویی و سیب زمینی را از ایران خریداری می‌کنند و پیش از بحران روغن زیتون، نخ، پرتقال، جرثقیل‌های برجی، لباس و... را به ایران می‌فروختند. با توجه به بحران سوریه، روابط رو به افول تجاری ایران و سوریه در حالی است که در نخستین روزهای سال ۱۳۹۱ وزیر اقتصاد و بازرگانی سوریه در بخشنامه‌ای اعلام کرد: براساس توافقنامه تجارت آزاد با جمهوری اسلامی ایران، واردات همه فرآورده‌های ایرانی به سوریه بدون درنظر گرفتن قوانین ممنوعیت، واردات و قانون حمایت از صنایع داخلی آزاد است.به گزارش واحد مرکزی خبر، بخشنامه وزیر اقتصاد سوریه درحالی صادر شد که توافقنامه تجارت آزاد میان ایران و سوریه از فروردین همان سال پس از تصویب دولت‌های دو کشور به اجرا گذاشته شد.
در این بخشنامه آمده است: صاحبان صنایع و بازرگانان سوریه می‌توانند در قبال ارائه مدارک دال بر ایرانی بودن منشأ کالاها، آنها را براساس تعرفه‌های گمرکی درنظر گرفته شده در توافقنامه تجارت آزاد دو کشور وارد سوریه کنند. وزارت اقتصاد سوریه همچنین خاطرنشان کرد: بازرگانان سوری نیز می‌توانند تولیدات این کشور را با ارائه گواهی منشأ سوری به ایران صادر کنند.در آن سال مبادلات تجاری ایران و سوریه در حدود ۳۰۰ میلیون دلار برای سال گذشته شمسی اعلام و پیش‌بینی شد که با توجه به توافقنامه تجارت آزاد دو کشور، این رقم چند برابر شود. از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم هم روابط تجاری و بازرگانی ایران و روسیه ادامه دارد به طوری که هیات‌های تجاری دو کشور در رفت و آمد هستند. مقامات سوری به‌ویژه درباره نفت و گاز، منابع معدنی، صنعت، حمل‌ونقل، مواد غذایی و دارو و تجهیزات پزشکی سرگرم دیدار با همتایان ایرانی خود هستند.
در همین حال به گزارش خبرگزاری ایرنا به نقل از «سانا»؛ دولت سوریه چندی پیش تصمیم خود برای بخشودگی واردات بخش عمومی این کشور از ایران در پرداخت تعرفه‌های گمرکی و مالیات‌ها و سایر تعرفه‌ها و عوارض را برای مدت ۶ ماه دیگر تمدید کرد.
 
راهی دشوار برای بازگشت به آرامش
شرایط، شرایط مطلوبی برای سوریه نیست. آنها حتی اگر در همین روزهای اول سال جدید میلادی هم قرار را بر پایان دادن به اختلافات بگذارند، بازهم راهی بسیار دشوار برای بازگشت به آرامش دارند. آرامشی که وقتی به طور مشخص به عنوان «حلقه گمشده اقتصاد» مطرح می‌شود، مشکلات و مصائب زیادی را به جامعه و البته مردم تحمیل می‌کند. درکل می‌توان گفت؛ سوریه روزهای خوبی را سپری نمی‌کند و به همین دلیل تجارتش را تعطیل و در نتیجه اقتصادش را فلج می‌بیند.