◄ احداث فرودگاه جدید چابهار تا چه اندازه اهمیت دارد؟

اهمیت احداث فرودگاه در بندر چابهار کمتر از احداث خطوط ریلی نیست.

به گزارش تین نیوز، در طول دو دهه گذشته طرح های توسعه چابهار در دولت های گوناگون با جدیت فراوان پیگیری شده است.  

نخستین بار مقام معظم رهبری با به کارگیری عبارت «گنج پنهان» در مورد سواحل مکران یاد کردند. این اشاره صریح و بی پرده فرمانده معظم کل قوا به جایگاه ویژه سواحل اقیانوسی جنوب شرق کشور محرکی بود برای اجرای طرح های توسعه بندر چابهار که در اواخر دهه 80  آغاز شد. همچنین افق جمعیتی یک میلیون نفری در منویات فرماندهی معظم کل قوا برای منطقه تعیین گردید. از این رو توسعه جنوب شرق کشور در اواخر دهه هشتاد با جدیت آغاز شد.

احداث اسکله کشتیرانی با ظرفیت 80 میلیون تن در سال، ساخت مجتمع فولاد مکران، احداث نخستین شهر جدید گردشگری کشور (تیس)، ساخت شهر فرودگاهی چابهار با وسعت 6 هزار هکتار و همچنین طرح ملی راه آهن چابهار به مشهد، از جمله پروژه هایی هستند که در طول سالیان اخیر وارد فاز اجرایی شده اند. نگاه ویژه به چابهار لااقل در ادبیات رسانه ای دولتی ها کاملا مشهود بوده است، به طوریکه در یک دهه گذشته توجهات زیادی را به سواحل جنوب شرق کشور جلب کرده است. 

در سال 1396 با حضور رئیس جمهور وقت، فاز نخست اسکله شهید بهشتی چابهار افتتاح شده و از آن زمان، دروازه های چابهار به روی تجارت بین الملل دریایی در ابعاد کلان باز شد. همزمان رئیس دولت تدبیر و امید اعلام کرد که راه آهن تا سال 1400 به چابهار خواهد رسید. در آن زمان بسیاری گمان می کردند که شکوفایی عظیم در سیستان و بلوچستان در راه است و تنها بندر اقیانوسی کشور به معنای واقعی یکی از قطب های تجارت دریایی ایران می شود. 

از طرف دیگر، پروژه شهر فرودگاهی چابهار در فاصله 20 کیلومتری شرق بندر چابهار نیز در سال 1399 با بررسی میدانی رئیس مجلس فعلی پیگیری شد، اما همچنان افق روشنی در مورد زمان افتتاح این فرودگاه وجود ندارد. پروژه ای که تقریبا جزئیات آن بر بسیاری پوشیده بوده و آمار دقیقی از زمان بندی اجرای طرح و چشم انداز نهایی جابجایی مسافر و بار ارائه نشده است. 

اما اکنون در بهار 1402، عملا هیچ کدام از این دو ابر پروژه به بهره برداری نرسیده، به گونه ای که متصدیان پروژه راه آهن چابهار هر سال افتتاح پروژه را به سال آینده موکول می کنند. زمانی سخن از استفاده ریل ملی (ذوب آهن اصفهان) در پروژه به میان می آید، زمانی دیگر می گویند که خط ریلی چابهار همچنان با کمبود اعتبار مواجه است. برخی کارشناسان ریلی معتقدند که با ادامه این روند بعید است دولت بتواند این پروژه را تا سال های نزدیک به بهره برداری برساند و اگر چنین مهمی محقق شود، کاری بس گران و با ارزش به سرانجام رسیده است. 

همچنین فرودگاه جدید چابهار از بدو ساخت با مشکلی بزرگ روبرو شد، آنهم قرار گیری مسیر نشست و برخواست هواپیماها در جهت پرواز جنگنده های نیروی هوایی ارتش. این خود دلیلی بزرگ بوده است برای تاخیر و همچنین عدم تمایل مسئولان امر برای ساخت این مجموعه. 

حال سوال مهمی مطرح می شود، آیا احداث فرودگاه در منطقه آزاد چابهار هم تراز احداث خطوط ریلی اهمیت دارد یا خیر؟ 

در وهله اول می بایست اشاره کرد، در صورتی می توان چابهار را چشمه بار تلقی کرد که این مجموعه علاوه بر دارا بودن ظرفیت های بندری برای پهلوگیری کشتی های اقیانوس پیما، به شبکه ریلی نیز متصل شده تا انتقال کالا از مبدا چابهار به دیگر نقاط (داخلی و بین المللی) تسهیل گردد. اما جایگاه فرودگاه در این شبکه حمل و نقلی کجاست؟ 

باید توجه داشت که یکی از لازمه های جذب سرمایه گذار برای مناطق محرومی همچون سواحل جنوب شرق کشور، ایجاد زیرساخت های حمل و نقلی مناسب برای دسترسی سریع به مراکز پرجمعیت کشور و همچنین مقاصد بین المللی است، به گونه ای که شرایط سفر به چابهار برای افراد شاغل در آنجا و همچنین سرمایه گذاران به خوبی در در اسرع وقت فراهم گردد. نظر به فاصله بسیار زیاد چابهار با تمامی مراکز جمعیتی و صنعتی ایران، گزینه راه آهن برای جابجایی توریست، نیروی کار و سرمایه گذاران عملا زمان بر بوده و نمی تواند جاذبه مناسبی برای جابجایی جمعیت از سایر نقاط کشور به چابهار باشد. شهرهای بزرگ کشور همچون تهران، مشهد، اصفهان، تبریز و شیراز عملا فاصله بیش از 1000 کیلومتر با چابهار داشته و فرودگاهی مجهز با پروازهای منظم روزانه می تواند جایگاه این منطقه دور افتاده کشور را در اذهان ارتقاء دهد. 

صرف نظر از افق در نظر گرفته شده برای فرودگاه جدید چابهار، بندر اقیانوسی چابهار برای جهانی شدن و ایفای نقش بین المللی می بایست به زیرساخت های حمل و نقل ترکیبی مجهز شود. عنوان پروژه ای که در طول سالیان اخیر همگان از آن یاد کرده اند طرح توسعه بندر چابهار است، یعنی توسعه اسکله کشتیرانی شهید بهشتی و ایجاد زیرساخت های مناسب ریلی و جاده ای انتقال بار به دیگر مناطق کشور و همچنین خشکی های همسایه ایران همچون افغانستان و ترکمنستان.

اما نباید فراموش کرد که مجهز ترین و بزرگترین بنادر جهان نیز به فرودگاهی بین المللی مجهز هستند که بتواند از طرفی زمینه جابجایی سریع مسافران (توریستی، تجاری و . . .) را به مقصد مورد نظر فراهم کرده و از طرف دیگر مدل حمل و نقل ترکیبی را به معنای واقعی کلمه محقق کند. چنین قضیه ای صرفا در شهرهای بزرگ بندری جهان مانند شانگهای، دبی، نیویورک و سنگاپور وجود نداشته و بنادری با جمعیت متوسط و حتی بنادر تازه تاسیس مانند بندر دقم در عمان نیز همگام با توسعه زیرساخت های حمل و نقل دریایی و ریلی، به فرودگاهی مدرن (مسافری و باری) هر چند با ظرفیت جابجایی پایین مجهز می شوند. 

در یک کلام، توسعه متوازن گونه های حمل و نقلی (ریلی، هوایی و جاده ای) در طرح توسعه بندر چابهار می بایست مد نظر قرار گیرد. یعنی اگر اهمیت ایجاد زیرساخت حمل و نقل هوایی در چابهار بیشتر از راه آهن نباشد، کمتر نیز نیست و می بایست با جدیت توسط دولت و متصدیان امر پیگیری شود.