◄ اهمیت ترانزیتی تنگه هرمز

از مجموعه ۱۰۰ میلیون بشکه تولید روزانه نفت در جهان، ۱۷.۴ میلیون بشکه آن از تنگه هرمز صادر می‌شود، یعنی چیزی حدود یک پنجم که شامل صادرات کشور‌های ایران، عربستان، امارات، عراق، کویت می‌شود که همگی عضو سازمان اوپک هستند. همچنین قطر تمامی گاز خود که بزرگترین صادرکننده گاز در جهان است را از این تنگه صادر می‌کند.

به گزارش تین نیوز، اخیرا از نتایج یک پژوهش که موسسه لوید به دست آورده، میزان صادرات نفت خام در جهان را در تنگه‌های مختلف نشان می‌دهد.

بر اساس داده‌های این پژوهش مربوط به بررسی سال ۲۰۱۷ ، حدود یک پنجم از نفت مصرفی جهان یعنی ۱۷.۲ میلیون بشکه در روز از این تنگه عبور کرده است. کشورهای حوزه خلیج‌فارس همه یا بخش اعظم نفت تولیدی خود را برای عرضه به بازار جهانی نفت از تنگه هرمز عبور می‌دهند، به طوری که بر اساس آخرین آمار توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا در سال 2018 روزانه 21 میلیون بشکه نفت خام و مشتقات آن از این تنگه عبور کرده است.

گفتنی است که کل مصرف نفت جهان در روز حدود ۱۰۰ میلیون بشکه در روز است و دومین گذارگاه نفت، پس از هرمز، ملاکا است که بین مالزی و اندونزی قرار داد و در سال گذشته میلادی عبور چیزی نزدیک به 15.7 میلیون بشکه نفت خام را میزبانی کرده. باب المندب و کانال سوئز نیز در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.

اما در باب اهمیت این تنگه، مناقشات سیاسی سال های اخیر و عبور روزانه نفت صادراتی از کشورهای فوق به اروپا و امریکا به عنوان دو ابرقدرتی که هردو با شدت و ضعف متفاوت همواره خواهان تحریم ایران هستند، به عنوان شاهد مثال کافی است.

این در حالی است که سند توسعه سواحل مکران که اخیرا تصویب شده و در کنار ایجاد خط لوله گوره به جاسک که اخیرا تصویب و عملیاتی شده اند، مهمترین تاثیر را بر عملکرد شرکت های کشتیرانی و حمل بار در زمینه کالاهای نفتی و غیرنفتی را در این منطقه دارند. چراکه با رونق کلی منطقه از طریق ارتباط دریای عمان یا سواحل مکران با خلیج فارس از طریق تنگه هرمز، افزایش حمل ونقل کالا و مسافر نیز صورت می گیرد و این موجب رونق کلی منطقه خواهد شد.

مدیرعامل سازمان بنادر نیز در همین ارتباط در روزهای اخیر از توافق ستاد ملی توسعه سواحل مکران با احداث یک بندر جدید در شرق تنگه هرمز با ظرفیت نهایی سالانه ۱۵۰ میلیون تن تخلیه و بارگیری کالا خبر داده است.

محمد راستاد با بیان اینکه این بندر باید تا ۲۵ سال آینده به طور کامل عملیاتی شود، افزود: ظرفیت تخلیه و بارگیری بنادر کشور در حال حاضر ۲۴۶ میلیون تن است که بر اساس مطالعات دقیق اقتصاد سنجی، در سال ۱۴۲۴ به حداقل ۶۳۰ میلیون تن کالا خواهد رسید. بنابر چنین اقداماتی و همچنین در صورتی که تحریم ها برداشته شوند، رونق بیشتر تنگگه هرمز دور از انتظار نخواهد بود.

تنگه هرمز باریکه دریایی است که در منتهی‌الیه شرقی خلیج‌فارس واقع شده و فلات ایران را از شبه‌جزیره عربستان جدا می‌کند و به‌لحاظ موقعیت، میان کشور ایران و عمان قرار دارد که آب‌های آزاد اقیانوس هند و دریای عمان را به منطقه انحصاری خلیج‌فارس متصل می‌کند.

طول این تنگه 167 کیلومتر (104 مایل) بوده و باریک‌ترین نقطه این تنگه عرضی حدود 38 کیلومتر(21 مایل) و وسیع‌ترین نقطه آن 96 کیلومتر(52.5 مایل) عرض دارد. از این میان عرض مسیر کشتیرانی در هر جهت تنها در حدود سه کیلومتر است و تمام کشتی‌های عبوری باید از آب‌های سرزمینی ایران یا عمان عبور کنند، بنابراین امکان کنترل تنگه برای نیروهای نظامی به راحتی میسر می‌شود.

به گزارش تین نیوز، کانال سوئز، باب المندب، تنگه بسفر، تنگه هلند، دماغه آفریقای جنوبی و تنگه مالاکا از مهم‌ترین شاهراه‌های دریایی ترانزیت جهانی نفت خام هستند اما هیچ‌کدام از نظر حجم ترانزیت و استراتژیک بودن به پای اهمیت تنگه هرمز نمی‌رسند.

تاریخ سیاسی تنگه هرمز

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، آمریکا با برقراری شدیدترین تحریم‌های نفتی سعی در به زانو درآوردن اقتصاد کشور را داشته و دارد. این تحریم ها در دو سال گذشته ابعاد بیشتر و جدی تری به خود گرفته و توانسته اقتصاد کشور را در سایه شیوع کرونا، ضعیف کند اما بویژه مجموعه های صنعتی در حوزه های (به ترتیب) حمل ونقل ریلی، جاده ای، دریایی و هوایی در این مدت رشد و پیشرفت قابل ملاحظه ای را به مدد ارتباط بیشتر بخش خصوصی و دولتی رقم زده اند.

از نظر تاریخی اما حضور بی ثبات کننده آمریکا در منطقه خلیج فارس بار‌ها به تنش‌هایی در منطقه خلیج فارس شده است، در تیرماه ۱۳۶۷ ناو ویسنسس آمریکایی یک فروند هواپیمای مسافربری ایرانی را بر فراز خلیج فارس هدف قرار داد که منجر به شهادت ۲۹۰ مسافر آن شد.

در سال ۲۰۱۰ کشتی ژاپنی ام ستار در تنگه هرمز توسط گروهی مرتبط به القاعده موسوم به گردان‌های عبدالله عزام هدف قرار گرفت، پرواضح است که گروه‌های تروریستی همچون القاعده سلاح و تجهیزات نظامی خود را از غرب در رأس آن آمریکا و رژیم صهیونیستی دریافت می‌کنند.

ماه میلادی گذشته ۴ کشتی سعودی و اماراتی در بندر الفجیره خارج از تنگه هرمز هدف قرار گرفته شدند.

در روز (پنجشنبه ۲۳ خرداد سال جاری) نیز دو نفت کش در دریای عمان مورد هجوم ناشناس قرار گرفتند که بلافاصله ۴۴ ملوان این دو نفت کش به بندر جاسک در ایران منتقل شدند.

آمریکا به سرعت مسئولیت حملات به نفتکش‌ها در دریای عمان را متوجه جمهوری اسلامی ایران کرد که با پاسخ وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران مواجه شد. وزارت خارجه با اشاره به سفر تاریخی نخست وزیر ژاپن و دیدار آن با رهبر معظم رهبری، تاکید کرد کرد که کسانی که برای ناکام گذاشتن تلاش‌های نخست وزیر ژاپن برای کاستن از تنش‌ها تلاش می‌کردند از این حمله سود می‌برند.

عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه در پایان صحبت‌های خود مسئولیت تامین امنیت تنگه هرمز را بر عهده ایران عنوان کرد.

وزیر خارجه ایران نیز در اینباره، «تروریسم اقتصادی» دولت آمریکا علیه ایران را تنها عامل ناامنی در منطقه توصیف کرد. ظریف در توئیتی در ماه های اخیر، به تنش‌های اخیر در منطقه واکنش نشان داد و نوشت: «صرفاً اقدامات یکجانبه آمریکا از جمله تروریسم اقتصادی این کشور علیه ایران عامل ناامنی و تنش‌های جدید در منطقه ما هستند.»

درواقع پس از اعمال تحریم ها و سنگ اندازی های امریکا، در اوایل سال گذشته بر سر بستن این تنگه بین مسئولان کشور اتفاق‌نظر نسبی بوجود آمد اما اهمیت تجاری این تنگه در این شرایط اقتصادی و پرهیز از حاشیه سازی بیشتر برای کشور موجب شد تا این تصمیم موکول شود.

ضمن اینکه شایان ذکر است که در خوشبینانه‌ترین حالت، بازگشایی تنگه چند روز طول می کشد و در بدبینانه‌ترین حالت سه ماه برای باز گرداندن حمل و نقل دریایی به تنگه نیاز است و این موضوع قیمت نفت را اگرچه بالا می برد اما به ارتباطات تجاری با کشورهای دوست نیز لطمه وارد می کند.