◄ پدافند غیر عامل در راه‌آهن شهری (مترو)
در طراحی، احداث و بهره‌برداری ایستگاه‌های مترو حتی‌الامکان باید به تناسب پیشرفت سلاح‌های دشمن، اقدامات ضروری و مورد نیاز را انجام و با استفاده از آخرین دستاوردهای علمی ودانش فنی روز دنیا، توان دشمن را کاهش و یا خنثی کرد.
در تئوری «واردن» که به حلقه‌های استراتژیک واردن مشهور است، مراکز اصلی یک کشور به پنج حلقه متحد‌المرکز تقسیم شده است، این حلقه‌ها همانند اعضای حیاتی بدن انسان هستند و آسیب‌پذیری هر کدام موجب فلج شدن سیستم حیاتی کشور خواهد شد. این حلقه‌ها عبارتند از: رهبری، محصولات کلیدی، سیستم حمل‌ونقل، اراده ملی، نیروهای عملیاتی. همانطور که مشاهده می‌شود، حمل‌ونقل حلقه سوم از این پنج حلقه است و برای بدنه کشور به مثابه دست و پا است. لذا باید از سیستم اجرای اصول پدافند غیر عامل در پروژه‌های حمل‌ونقلی کشور استفاده کرد.
اکثر کشورهای پیشرفته و کشورهای در حال توسعه، اقدام به توسعه و گسترش انواع سامانه‌های حمل‌ونقل شهری نموده‌اند. استفاده از قطار شهری به‌عنوان یکی از مهمترین زیرساخت‌های صنایع حمل‌ونقل شهری حائز اهمیت بوده و کشورهای مختلف بسته به نوع استراتژی و ساختار سیاسی، اجتماعی واقتصادی خود اهداف گوناگونی را از ساخت و گسترش سامانه مربوطه دنبال می‌نمایند. با توجه به نوع دکترین و نگرش هر کشور به جهان پیرامون خود و از طرفی ساختار و موقعیت جهانی، نقش حفاظت و تأمین امنیت عمومی از سامانه‌های قطار شهری مختلف خواهد بود. به‌دنبال توسعه این صنعت در بعد حمل‌ونقل وخدمات‌رسانی، بسیاری از این کشورها از ایستگاه‌های مترو به عنوان پناهگاه‌های عمومی با هدف حفظ، نگهداری و محافظت از مردم استفاده می‌نمایند به بیان دیگر این ایستگاه‌ها قادر به محافظت از افراد و تأمین مایحتاج ضروری آنها برای مدت زمانی معین درشرایط بحران هستند.
تعریف پدافند غیر عامل
هر اقدام غیر مسلحانه‌ای که موجب کاهش آسیب‌پذیری نیروی انسانی، ساختمان‌ها، تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان‌های کور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن گردد، پدافند غیر عامل خوانده می‌شود. به بیان ساده‌تر پدافند غیر عامل، مجموعه اقداماتی است که انجام می‌شود تا در صورت بروز جنگ، خسارات احتمالی به حداقل میزان خود برسد.
تعاریف پایه
سامانه قطار شهری: به مجموعه‌ای مستقل از خطوط ریلی، اماکن، فضاهای سطحی، زیرسطحی، تأسیسات، تجهیزات و ماشین‌آلات اطلاق می‌گردد که وظیفه حمل ونقل ریلی مسافران را در شهر یا حومه آن برعهده دارد.
پناهگاه: به مکانی اطلاق می‌شود که در مقابل اصابت بمب، موشک، راکت، و... مقاومت نموده ومانع صدمه رسیدن به نفرات تجهیزات و تأسیسات گردیده و اثرات ترکش و موج انفجار را به‌طور نسبی خنثی نماید.
ایستگاه مترو: یکی از اجزای مهم سامانه قطار شهری است که به صورت سطحی و زیر سطحی (زیر زمینی) طراحی و ساخته می‌شود و محل ارتباط میان سطح زمین و خطوط مترو است.
یکی از کاربردهای مهم مترو به خصوص ایستگاه‌ها که تا کنون درکشورمان کمتر به آنها توجه شده، کاربری پناهگاهی است. چراکه افراد غیرنظامی در شرایط بحران به‌صورت ناخودآگاه به مترو پناه می‌برند.در این راستا بسیاری از کشورهای جهان به این موضوع واقف بوده و به نحو چشمگیری از آن بهره‌مند شده‌اند. شرکت مترو به عنوان بهره‌بردار و متولی چنین فضاهایی پس از شناخت نقاط ضعف و قوت این سامانه، با هدف حفظ امکانات و افزایش توان خدمات‌رسانی، بهره‌برداری درشرایط بحران را مد نظر قرار داده و به‌دنبال بومی کردن این مهم باشد. دراین راستا سعی شود مطابق ایستگاه‌های احداث شده در جهان که به صورت چند منظوره کاربری دارند حتی‌الامکان از امکانات و تجهیزات ایستگاه‌ها برای استفاده از پناهگاه منظور گردد. این امر علاوه بر کاهش قابل توجه هزینه‌های ساخت پناهگاه، موجب بالا بردن ضریب اطمینان از عملکرد تجهیزات مترو در شرایط بحرانی می‌گردد.
مدیریت بحران درمترو
با توجه به این‌که مترو مکانی است که دشمنان به‌دلیل حجم زیاد جمعیت، به راحتی می‌توانند به آن آسیب برساند و نارضایتی ایجاد نمایند لذا باتوجه به چند منظوره بودن این‌گونه پروژه‌ها، نیاز است در زمان‌های بحران خصوصاً بحران‌های نظامی و شرایط جنگ، مدیریت، خوب و قوی و از پیش برنامه‌ریزی شده و فعالانه اقدام نماید و نیز بهره‌برداران به‌طور خود اتکا بتوانند امور خود را اداره کنند.
اقداماتی که در حوزه مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در زمینه دفاعی در ایستگاه‌ها و خطوط مترو ضروری است صورت پذیرد شامل موارد زیر م باشد:
- پیش‌بینی فضای استقرار مدیریت بحران.
- پیش‌بینی شبکه ارتباطی (اطلاع رسانی) امن داخلی و ارتباط با خارج مترو.
- پیش‌بینی فضاهای امدادرسانی.
- تهیه برنامه‌های آموزشی ویژه شرایط بحران جهت پناهجویان.
- پیش‌بینی برنامه ای مقابله با شرایط بحران.
-انجام رزمایش دوره ای به منظور کسب ارتقا و آمادگی لازم.
و...
تهدیدات جدی سیستم‌های راه‌آهن شهری (مترو)
زیرساخت‌ها، ناوگان، ارتباطات، بهره‌برداری و سیر و حرکت از جمله مواردی هستند که می‌توانند مورد تهدیدات و آسیب‌های جبران ناپذیری به بخش عمده‌ای از حلقه سوم استراتژیک یعنی حمل‌ونقل ریلی شوند.
پیشنهادها برای پدآفند غیر عامل در رابطه با تهدیدات سیستم‌های راه‌آهن درون شهری (مترو)
زیر ساخت‌ها
الزامات معماری در پدآفند غیر عامل در قالب جدول «الزامات معماری و تهاجمات» بیان می‌شود. با توجه به مراحل تهاجم دشمن که شامل شناسایی، حضور‘، بازشناسی، نشانه روی، ایجاد خسارت وفرار است، به‌کارگیری هر یک از این الزامات و عوامل درطراحی پدآفند غیرعامل به نوبه خود در یک یا چند مرحله از مراحل تهاجم دشمن خلل ایجاد کرده و دشمن را از دستیابی به هدف ناکام خواهد گذاشت.
«الزامات معماری» در جدول به گروه‌های خاصی طبقه‌بندی شده است. این گروه‌ها عبارتند از:
1- برنامه‌ریزی: شامل مکان‌یابی و آرایش استقرار، موانع، پراکندگی و مدیریت ساخت و بهره‌برداری
2- اغتشاش در دید دشمن: شامل ضد مراقبت
3- دید دشمن: شامل استتار، اختفا و عوامل فریب
4- طراحی شامل معماری داخلی، فضاهای چند عملکردی، ورودی و خروجی‌های معمولی و اضطراری، مرمت‌پذیری، نمای داخلی و خارجی ساختمان
5- ساخت: شامل شبکه‌های زیر ساخت، تاسیسات و استحکامات.
ناوگان
دپو لکوموتیوها در محل‌های امن از نظر دید دشمن، ساخت مکان، دپو قطعات لکوموتیو و واگن در محل‌های امن و استتار شده، بازرسی‌های مکانیزه از مسافران و توشه ایشان، دپو تعدادی لکوموتیو جایگزین، برنامه‌ریزی برای جایگزینی سریع لکوموتیو و واگن از خطوط به همدیگر
ارتباطات
بالا بردن سطح ایمنی شبکه از طریق طراحی سیستم ایمنی بومی، جذب نیروهای متخصص هک و ضد هک، طراحی شبکه‌های جایگزین مخفی و آشکار
بهره‌برداری و سیر وحرکت
طراحی خطوط ریلی تا حد امکان نزدیک به جاده، احداث خطوط جایگزین، طراحی و ساخت قطعات در داخل کشور، استفاده از واگن‌ها و لکوموتیوهای مختلف در صورت خریدهای خارجی، آموزش مسافران قطار و مترو در مقابله با حملات میکروبی، شیمیایی (از طریق بخش بروشور، فیلم در داخل واگن ها ومتروها، به خصوص آمادگی از طریق رسانه ملی) این اقدامات باید با فرهنگ‌سازی‌های قبلی به انجام رسد که موجب بروز شایعه و ترس مردم نشود.
نتیجه‌گیری:
ایستگاه‌های متــــرو ازجمله سازه‌های زیرزمینی است که دارای ماندگاری طولانی (عمرمفید زیاد) و بهره‌برداری پیوسته و کثرت استفاده کننده (عموم مردم) است. بنابراین در طراحی، احداث و بهره‌برداری ایستگاه‌های مترو حتی‌الامکان باید به تناسب پیشرفت سلاح‌های دشمن، اقدامات ضروری و مورد نیاز را انجام و با استفاده از آخرین دستاوردهای علمی ودانش فنی روز دنیا، توان دشمن را کاهش و یا خنثی کرد.
این مهم با استفاده از به‌کارگیری شیوه‌ها و شاخص‌های مؤثر در پدافند غیرعامل برای مقابله با توانایی‌های دشمن قابل انجام خواهد بود. بدین منظور ضروری است در هنگام مطالعه و طراحی شبکه خطوط مترو و ایستگاه‌ها وسایر بخش‌های مترو، ملاحظات دفاع غیرعامل درآن اعمال گردد، به‌گونه‌ای که نقشه‌های تولیدی مشاور واجد مشخصات و ملاحظات دفاع غیرعامل بوده و کلیه احداثات مترو پاسخگوی نیازهای شرایط بحران باشد.
* کارشناس مرکز کنترل و فرمان متروی تهران
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.