گردشگری ایران در سایه

تین نیوز | سال گذشته، با روی كار آمدن دولت تدبیر و امید، نگاه كشورهای دنیا به ایران، نگاه متفاوتی شد. نگاهی كه آمدن حسن روحانی بر منصب ریاست جمهوری، آن را دچار تغییرات و تحولات اساسی كرده بود، این تغییر نگاه جهان نسبت به 8 سال قبل از آن، باعث شد نام ایران به عنوان یكی از چند مقصد گردشگری دنیا مطرح شود، مقصدی كه سال ها بود به خاطر مباحث سیاسی و مشكلاتی كه باعث مخدوش شدن چهره ایران در مجامع بین المللی شده بود، از معرفی مقاصد گردشگری دور بماند و گردشگران دنیا، نام ایران را هیچگاه در لیست مقاصد سفرهای خود نیاورند. اما در آخرین گزارش منتشر شده در رسانه های دنیا و معرفی مقاصد برتر گردشگری، دیگر نامی از ایران به میان نیامد، شهری چون استانبول به عنوان نخستین مقصد گردشگری معرفی شد و در میان 20 مقصد گردشگری، نامی از شهرهای ایران نبود.

 در گزارش های سال گذشته روزنامه های گاردین، فایننشال تایمز و دیلی تلگراف، ایران به انتخاب راهنمایان گردشگری صنعت توریسم، به عنوان یكی از جذاب ترین مقاصد توریستی برای سال جدید ذكر شده بود. این گزارش ها به انتخاب حسن روحانی به عنوان چهره یی میانه رو پرداختند و تاثیر این انتخاب را در افزایش توریست ها در ایران بررسی كردند، ایرانی كه به زعم این گزارش، سال ها گوشه گیری را تجربه كرده بود. اما در كنار این پیش بینی، به امكانات ناقصی هم پرداختند كه از شهری چون تهران، با این وسعت و جمعیت بعید است، شهری با تنها سه هتل 5 ستاره كه با وجود اینكه آمار داده شده درست نبود، اما خیلی هم بیراه نبود. تهران با این وسعت و جمعیت، شاید كمی بیشتر از اندازه انگشتان یك دست هتل 5 ستاره دارد. در این گزارش ها آمده است: «در جذابیت های ایران هیچ شكی نیست. از آسمان آبی تا سواحل زیبا، از معماری خیره كننده اسلامی تا دیدنی های باستانی و غذاهای فوق العاده. اكنون و پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری، برگزاركنندگان تورهای گردشگری امیدوارند كه ذوب شدن یخ روابط با ایران، گردشگران را برای سفری مطمئن به ایران متقاعد كند.»در گزارش روزنامه گاردین نیز ایران در میان 40 مقصد معرفی شده توسط كارشناسان ایران رتبه 11 را داشت. در این گزارش با اشاره به توافق هسته یی و بهبود نسبی رابطه ایران با غرب آمده بود: «این موضوع باعث تمایل بیشتر گردشگران برای دیدن ایران شده است.»
    
رشد پنج درصدی گردشگری در دنیا
 در سال 2013، یك میلیارد و 87 میلیون گردشگر بین المللی از مكان های دیدنی در دنیا بازدید كردند، كه رشد 5 درصدی را در مقایسه با میزان یك میلیارد و 30 میلیون نفر در سال 2012 داشته است.

اما در آخرین گزارشاتی كه در خصوص مقاصد گردشگری در شبكه های مختلف جهان آمده و پیشنهاد شده گردشگران این شهرها و مكان ها را از دست ندهند، از شهری در نزدیكی گوشه شمال غربی ایران شروع می شود تا شهرهای اروپایی، امریكایی. استانبول، نخستین مقصد گردشگری است كه گزارش tripadvisor به آن می پردازد، شهری با تركیبی از فرهنگ شگفت انگیز و معماری منحصر به فرد و البته مراكز خرید بزرگ. رم ولندن، دو شهر بزرگ دیگرند كه در میان مقاصد گردشگری برتر دنیا به چشم می خورند. شش شهر از 25 شهر برتر دنیا از میان شهرهای آسیایی اند، پكن، پراگ، مراكش، پاریس، هانوی، سیام ریپ كامبوج، شانگهای 10 شهر اول هستند. برلین، نیویورك، فلورانس، بوئنس آیرس، بارسلونا، سن پترزبورگ، دوبی، شیكاگو، كیپ تاون، بانكوك، بوداپست، سیدنی، لیسبون، چیانگ مای و سان فرانسیسكو بقیه شهرهای برتر دنیا برای گردشگران معرفی شده اند.

بررسی عوامل تاثیرگذار در میزان انتخاب مقاصد گردشگری در دنیا نشان داده میزان ثبات، آرامش و امنیت كشورها، مهم ترین عامل برای انتخاب شدن توسط گردشگران است، عاملی كه سال هایی در ایران ابهام داشته یا عوامل سیاسی در دیده نشدن آن موثر بودند. سال های سال گردشگران دنیا تصویری كه از ایران داشتند، تصویری مخدوش بود، تصویری كه شاید در یك سال اخیر از میزان تیرگی آن كاسته شده باشد و میزان اشغال هتل ها و رزرو آنها نشان دهنده تغییر رویكرد مردم دنیا نسبت به یكی از كهن ترین كشورهای دنیا باشد.
    
 شیراز، شهر عشاق
وقتی در معرفی شهرها و مقاصد گردشگری دنیا جست وجو می كنیم، به عناوین مختلف می رسیم، عناوینی چون بهترین شهرها برای سفرهای رودخانه یی، بهترین شهرهای دارای زندگی شبانه، شلوغ ترین فرودگاه های جهان، شهرهای دارای بهترین پارك های آبی، شهرهای دارای بهترین دستاوردهای بشری، بهترین مكان ها برای ماجراجویی و...

اما ایران در میان برخی از این «ترین» ها جا گرفته است، ترین هایی كه نشان دهنده پتانسیل ایران برای جذب گردشگر نیستند. جایی در میان شهرهایی با دیدنی ترین پل ها جا گرفته و از پل خواجوی اصفهان یادی شده است، یا در جایی دیگر از شیراز به عنوان یكی از شهرهایی كه عشاق باید در روز عشق (ولنتاین) آنجا باشند، شهری رمانتیك كه روزی محل آمد و شد شاعران و نازك دلان بوده است. در معرفی این شهر آمده است: «شهر شیراز، محل زندگی شاعر بزرگ قرن 14، حافظ بوده است. عرفان و عشق، مفاهیم اصلی شعرهای این شاعر بزرگ بوده است، دیوانش را بگشایید و از غیبگویی اش برای زندگی تان لذت ببرید.

بهترین جایی كه می توانید به آرامش برسید، مزار این شاعر بزرگ است در غروب آفتاب، جایی در میان باغ گلی زیبا.» این مقصد، یكی از 10 مقصدی روح نوازی است كه سی ان ان معرفی كرده است، شهری كه از آن به عنوان پایتخت عشق ایران معرفی شده است، مقصدی كه از قرن 13، به عنوان شهر عشق و گل و شراب معرفی شده است.

در جایی دیگر، وقتی می خواهند 50 غذای منحصر به فرد دنیا را معرفی كنند، نام كباب از ایران به عنوان پیشنهاد هجدهم به چشم می خورد. در این معرفی می گوید : «بعضی اوقات غذاهایی را می خوریم كه فقط زنده بمانیم، اما در اینجا غذاهایی را معرفی می كنیم كه برای خوردن شان باید راهی این شهرها و كشورها شوید.»

35 سال پس از دوری از نقشه گردشگری، ایران دوباره به لیست «كشورهایی كه باید دید» در سال 2014 بازگشت. در معرفی ایران به عنوان یكی از 20 كشور جذاب می گویند: «هرگز در جذابیت های ایران شكی نبوده و نیست، از پیست های اسكی اش تا سواحل آفتابی اش، از معماری اسلامی خیره كننده اش تا سایت های كهن باستان شناسی اش. اما پس از انقلاب و جنگ 8 ساله با عراق این كشور از جایگاه گردشگری پیشین خود دور شد، جایگاهی كه امروز، با انتخاب روحانی به كسوت ریاست جمهوری و بهبود ارتباط با كشورهای غربی، با نگاهی امیدوارانه از سوی تورلیدرها و برنامه ریزان سفر به ایران، ترمیم می شود.»
    

لغو روادید در جذب گردشگر تاثیر ندارد
سهولت در صدور ویزا برای سفر به ایران، یكی دیگر از امیدهای برنامه ریزان سفر به ایران است. لغو روادید با 60 كشور دنیا، راهی كه از نگاه منتقد سیستم گردشگری ایران راه موثری برای جذب گردشگری نبوده و نخواهد بود. اردشیر اروجی، كارشناس این حوزه معتقد است: «لغو روادید برای ما ایرانی ها كه تصمیم می گیریم هفته بعد به مالزی سفر كنیم، در سفر ایجاد سهولت می كند نه برای گردشگری اروپایی كه در طول سال می داند چه زمانی به كدام كشور می خواهد برود. او قطعا از ماه ها قبل برای سفرش برنامه می ریزد و برای گرفتن ویزا اقدام می كند.

آنچه در جذب گردشگر موثر است، درست كردن زیرساخت هاست، زیرساخت هایی كه به شدت دچار نقصان هستند.»تعامل با دنیا، مشكل اصلی و اساسی ما از نگاه این كارشناس گردشگری است، بحثی كه در یك سال اخیر بهبود نسبی پیدا كرده و با انتخاب رییس جمهور روحانی، نگاه مردم دنیا به سمت ایران جلب شده، اما همچنان نام ایران در میان لیست سیاه برخی كشورها وجود دارد، كشورهایی كه هنوز ایران را برای سفر امن نمی دانند و به گردشگران شان هم توصیه نمی كنند.»او در پاسخ به «اعتماد»، نگاه همه متولیان سفر این كشورها را سیاسی نمی داند و می گوید: «همیشه هم مباحث سیاسی نیست كه افراد را از سفر به ایران منع می كند، مباحث تخصصی پروازها و سیستم هواپیمایی، حمل و نقل و بحث بیمه در ایران از مباحثی است كه لیدرها را از سفر به ایران منصرف می كند. یك واقعیت هایی وجود دارد، ما خودمان هم می دانیم سیستم هوایی مان امن نیست، سازمان های تخصصی هم این را می دانند، شركت های بیمه یی به دلیل سیستم حمل و نقل و امنیت داخلی، هزینه بیمه را بالامی برند، این هزینه یا آنقدر بالاست كه برای شان نمی صرفد یا اینكه به افراد اعلام می كنند امنیت را تضمین نمی كنند و خودشان با هزینه و مسوولیت خودشان بروند.»

اما اروجی هم با نگاه منتقدانه خود، اوضاع گردشگری را در ایران نسبت به سال های گذشته، دارای بهبود 50 تا 60 درصدی می بیند، او بهبود در سیستم ناوگان هوایی كشور را اما تنها 10 درصد می داند.سیستم جاده یی از نگاه این منتقد تغییری نداشته، مشكلات خدمات بین راهی همچنان بر سر جای خود باقی است و در این میان تنها سیستم ریلی است كه آن هم از پیشرفت 10 درصدی برخوردار شده است. تعامل با جهان خارج، استانداردكردن زیرساخت های حمل و نقل، هتلینگ و رزرواسیون اصلی ترین كلیدهای پیشرفت در گردشگری از نگاه اروجی هستند.
    
پول تبلیغات را صرف تقویت زیرساخت كنیم
فقدان برخورد مناسب و در شان گردشگر خارجی در هتل های شهرهای بزرگ كه جاذبه دیدنی برای گردشگران دارند، كمبود راهنمایان انگلیسی زبان در جاذبه های دیدنی، كمبود سرویس های بهداشتی فرنگی در مكان های مورد بازدید، دور از شان بودن خدمات در هتل های 4 و 5 ستاره و متناسب نبودن آنها با رتبه بندی شان، كمبود هتل های مجهز در این شهرها از مشكلاتی است كه گردشگران با آنها مواجه می شوند و موجی كه در ماه های اول سال گذشته بعد از انتخابات به راه افتاده بود را به راحتی می خواباند. اروجی می گوید: «باید به شكل مینیاتوری با این مشكلات برخورد كنیم، باید برنامه راهبردی 5 ساله یی برای گردشگری تدوین كنیم و از آمار من در آوردی و حرف های ضد و نقیض بپرهیزیم و این برنامه ها را مدیریت كنیم تا شاهد بهبود صنعت گردشگری در كشور باشیم. فرصت های خوبی برای توجه جهان به ایران پیش آمده، نباید این فرصت ها را بسوزانیم، راضی نبودن گردشگران از این خدمات، خودش ضد تبلیغی است كه باعث می شود چهره ایران در میان مقاصد گردشگری خراب شود و اینها با تبلیغاتی كه از ایران در دنیا شود، كار را درست نخواهد كرد.»

از نگاه او، برای گردشگران اروپایی، ایران قدیم، ایرانی بود كه باستان شناسان برای دیدنش سراز پا نمی شناختند و تحقیقات شان از ایران در ژورنال های معتبر چاپ می شد، ایرانی كه دیوان شعرایش را در كتابخانه های اروپایی می توان به زبان های زنده دنیا ترجمه شده دید و كرسی های ایران شناسی اش در دانشگاه های معتبر دنیا وجود داشت، كرسی هایی كه در این سال ها رها شد و جایش را به كرسی های عرب شناسی داد. اروجی می گوید: «گردشگر اروپایی كه از نگاه ما گردشگر موثری است كه برای سفرش پول خرج می كند، با دیدن ایران بعد از این سال ها، وقتی قطع ارتباط با دنیا باعث شد همه اینها تغییر كند، دلسرد می شوند و از حرارت شان برای سفر به این كشور كم می شود.

اگر این روند تكرار شود، قطعا این سفرها متوقف خواهد شد. آن وقت، تبلیغات نیستند كه ایران را برای سفر كردن تهییج می كند، این ضد تبلیغ ها باعث رو گرداندن از كشور خواهد شد.» اروجی معتقد است پولی كه برای تبلیغات می خواهیم صرف كنیم را بهتر است صرف تقویت زیرساخت ها كنیم، در اصفهان و شیراز هتل كم داریم، اینكه می گویند همه هتل ها در این شهرها برای كل سال رزرو شده، حرف درستی است اما در این هم شكی نیست كه تعداد هتل های مان در این شهرها اینقدر كم است كه به راحتی پر می شوند و این نكته مثبتی برای گردشگری ما نیست. اما در میان كشورهای خاورمیانه، ایران مقام پنجم در میان 10 كشور را دارد، 10 كشوری كه عربستان سعودی مقام اول، امارات دوم، مصر سوم و اردن چهارم است.

کارشناسان معتقدند مسائل سیاسی پیش آمده در سوریه باعث شده این كشور جایگاه گردشگری اش را از دست بدهد و ایران به مقام پنجم برسد. متولیان این حوزه دایم از پتانسیل های گردشگری می گویند، اما یك سال گذشته است و هنوز اندرخم یك كوچه ییم.