◄ آیا نظارت بر رفتار موتورسواران در شهر تهران وظیفه خانواده های آنهاست؟

عباس محمودآبادی:   اخیرا جانشین رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ در مصاحبه ای اعلام نموده اند که تعداد تصادفات فوتی موتورسواران در هشت ماهه فروردین تا آبان سال 1404 نسبت به مدت مشابه سال قبل 50 درصد افزایش یافته است. در توضیح دلایل بروز حوادث فوق اشاره شده است که "متأسفانه بسیاری از رانندگان موتورسیکلت درک درستی از خطرات ندارند و به همین دلیل گاهی بی محابا در سطح شهر تردد می کنند." علاوه بر این توصیه شده است "از خانواده های عزیز انتظار داریم نظارت کافی بر رفتارهای جوانان خود داشته باشند تا مانع از قربانی شدن آنان در حوادث رانندگی شوند." 

هنوز فراموش نکردم در دوره آموزشی ایمنی ترافیک که بیست و هفت سال پیش با حمایت بانک توسعه آسیایی در لابراتوار مطالعاتی حمل ‎ونقل (Transport Research Laboratory) در حومه لندن برگزار شده بود و اینجانب نیز به عنوان فراگیر در آن دوره شرکت داشتم، اساتید دوره همواره بر این نکته تاکید داشتند که سیاست گذاران و مقامات اجرایی ایمنی ترافیک باید از دانش و تخصص کافی در حوزه فعالیتهای خود بهره مند باشند، در غیر این صورت اجرای فعالیت های ایمنی به کاهش تلفات منجر نشده و به نتیجه مطلوب نمی رسد.

با مشاهده مطلب منتشر شده در رسانه ها در خصوص افزایش 50 درصدی تصادفات فوتی موتورسواران و یادآوری مطالب دوره آموزشی موصوف چنین نتیجه ای دور از انتظار نیست که احتمالاً اگر مسئول محترمی که در مصاحبه شرکت نموده است، فقط یک بار مفاد ماده 23 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب سال 1389 مجلس شورای اسلامی و اصلاحیه آن مصوب 14 اسفند 1395 را مطالعه و به مفاد آن دقت می نمود، به محتوای دو بند (ب) و (د) ماده قانونی فوق تامل بیشتری می کرد. بندهای (ب) و (د) به شرح زیر است:

ب - پانزده درصد (15%) از کل وجوه (منظور وجوه حاصل از دریافت جرایم تخلفات رانندگی است.) به پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی اختصاص می یابد تا به منظور کاهش تصادفات رانندگی و خسارتهای جانی و مالی ناشی از آن برای تامین تجهیزات تخصصی پلیس به کارگیری فن آوری های جدید در مدیریت نظارت و کنترل بر عبور و مرور، ارتقای  کمّی و کیفی حضور و کارایی پلیس، اجرای طرح های انتظامی ترافیکی فوق برنامه و ایمنی رانندگی در شهرها و جاده های کشور و همچنین هزینه های اجرائی این قانون مصرف نماید.

د- پنج درصد (5%) از کل وجوه باقیمانده جهت تبلیغ در راستای ارتقای فرهنگ رانندگی و رعایت مقررات آن در اختیار پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی قرار می گیرد تا از طریق دستگاه ها و نهادهای مرتبط هزینه نمایند.

دو بند قانونی فوق در پیش بینی وظیفه ارتقای فرهنگ ترافیکی و نیز نظارت بر نحوه رفتار رانندگان اعم از موتورسیکلت سواران در حیطه وظایف پلیس راهنمایی و رانندگی  تصریح دارد و این که موتورسیکلت سواران مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نمی کنند و بدون کلاه ایمنی و در شرایط ناایمن در معابر عمومی حرکت می کنند، نشان دهنده آن است که بند (ب) ماده 23 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی به درستی به مورد اجرا گذارده نشده است. زمانی که قانون گذار 15 درصد از درآمدهای حاصله از دریافت جرایم رانندگی را به یک دستگاه اجرایی تخصیص می دهد، علی الاصول انتظار دارد که کارگزاران و مسئولان آن دستگاه اجرایی از وظیفه قانونی خود مطلع باشند. این که چنین موضوعاتی در رسانه ها مطرح شوند، نه از تخلفات موتور سواران کم می شود و نه قانونگذار از انتظار خود مبنی بر ارتقای ایمنی ترافیک منصرف می شود. ممکن است آنان و حتی خوانندگان به این نکته نیز بیندیشند مگر گواهینامه رانندگی برابر تبصره ماده (1) و ماده (2) آیین نامه صدور انواع گواهینامه های رانندگی موضوع مصوبه شماره 239896ت/41794هـ مورخ ششم اسفند 1390 توسط پلیس راهنمایی و رانندگی صادر نمی شود؟ این که رانندگان موتورسیکلت توان درک خطرات را ندارد، چرا گواهینامه رانندگی دریافت نموده و در معابر عمومی جولان می دهد؟ چه نهادی مسئول آموزش و آزمون چنین کاربرانی است که به نقل از جانشین پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، بی محابا در سطح شهر تردد می کنند؟ علاوه بر این، مگر می توان وظایف مصرح در بند (د) همان ماده در خصوص فعالیت های ارتقای فرهنگ ترافیکی را به خانواده های موتورسواران واگذار نمود؟ مگر محل مصرف درآمدهای موضوع بند (د) خانواده های موتورسواران هستند و آیا چنین مجوزی در قانون پیش بینی شده است؟ به عنوان تذکر باید یادآوری گردد که مجوز هزینه به دستگاه ها و نهادهای مرتبط واگذار شده و حتی پلیس هم امکان هزینه کرد درآمدهای موضوع این بند از قانون موصوف را ندارد.

برای خلاصه بحث باید اذعان داشت، مقصر دانستن کاربران راه در خصوص عدم رعایت مقررات و همچنین توصیه به والدین و خانواده ها در انجام امور نظارتی به جای مأموران پلیس راهنمایی و رانندگی نه به کاهش حوادث رانندگی موتورسواران می انجامد و نه باعث ارتقای آموزش عمومی و آگاهی کاربران می شود. بر این اساس توصیه می شود اولاً مسئولان امر ایمنی ترافیک در حوزه وظایف و مسئولیت های خود آگاهی و دانش بیشتری کسب نمایند و ثانیا از روش های تجربه شده در کشورهای موفق در زمینه ایمنی ترافیک برای ارتقای ایمنی استفاده نموده و از انجام و توصیه اقداماتی که مبانی علمی تایید شده ای در ادبیات موضوع ندارند، اکیداً خودداری نمایند.

* متخصص حمل و نقل و ترافیک