پیش بینی بهار و تابستان سخت

آب ، مهم ترین نیاز کشاورزی مازندران محسوب می شود ، اما به رغم اهمیت کشاورزی این استان در تامین امنیت غذایی کشور، اکنون فقط حدود ۱۱ درصد آب سطحی استان ذخیره می شود.

غفلت چند دهه ای در هدر رفت حجم وسیعی از منابع آبی مازندران را به هیچ عنوان نمی توان انکار کرد ، اما دولت های مختلف به ویژه دولت سیزدهم طرح های مرتبط با آب در مازندران را در فهرست طرح های اولویت دار قرار داد به طوری که امید به حفظ اراضی و گسترش کشاورزی در این خطه شمال کشور ، تامین آب شرب از پشت سد ها و کاهش بهره برداری از آب زیر زمینی و چاه های عمیق بوجود آمده است.

طبق گزارش روز سه شنبه روابط عمومی شرکت آب منطقه ای مازندران موسی نامدار در چهارمین جلسه شورای حفاظت منابع آب استان گفت : در شرایط کنونی اهمیت اجرای طرح های ذخیره و انتقال آب در مازندران بیشتر مشهود است و باید اعتبارات لازم برای اجرا و تکمیل این طرح ها تخصیص یابد.

وی اظهار کرد: در استان از نظر تهیه طرح ها مشکلی وجود ندارد و مطالعات نیز به اندازه کافی و مناسب انجام شده است، اما مشکل این است که در بخش مهار آب های سطحی اعتبار مناسب نداریم.

وی ادامه داد: در حال حاضر ۳۰ هزار میلیارد تومان نیاز داریم که طرح های مد نظر را اجرا کنیم ، ولی قدرت جذب بیش از یکهزارو ۵۰۰ میلیارد تومان در سال را نداریم، نتیجه این وضعیت اجرا نشدن طرح های مهم مدیریت منابع آب استان است.

وی با تاکید بر این که سد شهید رجایی ساری هم در بدترین وضعیت ذخیره آبی قرار دارد، گفت: در مخزن سدهای ما مجموعا ۱۲۱ میلیون متر مکعب آب موجود دارد که ۳۷ درصد حجم مخازن سدهای استان است و نسبت به سال گذشته با کاهش ۱۱۴ میلیون متر مکعبی افت ۴۷ درصدی را نشان می دهد.

نامدار وضعیت ذخیره آب در آب بندان های مازنذران را نیز وخیم توصیف کرد و افزود: در حال حاضر ۲۰۶ میلیون متر مکعب آب در آب بندان های استان ذخیره شده که معادل ۵۱ درصد مجموع حجم این مخازن است و نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش ۲۶ درصدی را نشان می دهد.

قائم مقام شرکت آب منطقه ای مازندران با بیان یان که میزان آبدهی رودخانه ها در شرق استان نسبت به دوره بلندمدت ۸۰ درصد کاهش را نشان می دهد ، ادامه داد: در مناطق مرکزی نیز ۵۳ و در غرب استان ۴۲ درصد کاهش آبدهی مشاهده می شود.

وی با اشاره به برخی مخالفت ها با اجرای سازه های مدیریت منابع آب در مازندران، اشاره ای به پیامدهای سوء ساخت سد فینسک و برخی طرح های انتقال آب مازندران به استان های همسایه نیز داشت و تصریح کرد: با ساخت سد فینسک میزان ذخیره آب در سد شهید رجایی تحت تاثیر قرار می گیرد. درحال حاضر که استان با کم آبی مواجه است لازم است برای اجرای طرح های دردست اقدام توسط شرکت آب منطقه ای مازندران اعتبارات لازم تخصیص یابد.

کاهش بارندگی در کوهستان های مازندران

مدیرکل هواشناسی مازندران هم در این جلسه ضمن تشریح آخرین وضعیت بارندگی ها و شرایط جوی استان، نسبت به در پیش بودن بهار و تابستانی خشک و کم آب در مازندران هشدار داد و گفت: عمده تامین آب مازندران از کوهستان است و بارندگی در کوهستان های ما به شدت کاهش یافت ، دما در این مناطق به شکل قابل توجهی بیشتر شده و دمای هوا در ارتفاعات استان گاهی تا ۲۹ درجه افزایش می یابد.

سید محمدرضا رضوی اظهار کرد: وضعیت بارندگی ها بسیار نابسامان شده و در ارتفاعات مشکل زیادی داریم، ما در جلگه مشکلی از نظر بارندگی نداریم، اما در ارتفاعات با کاهش بارندگی و افزایش دما مواجه هستیم، برف اخیر هم عمدتا در مناطق میان بند بود که تاثیر چندانی بر منابع آبی کوهستانی ما ندارد، کل بارش های قابل توجه اخیر فقط ۱۰ درصد روی آمار بارندگی های ما تاثیر مثبت داشت.

وی افزود: ارتفاع یخچال های طبیعی که جریان دائمی رودخانه های ما را تغذیه می کند از دو هزارو ۹۰۰ به سه هزارو ۸۰۰ رسیده است. این ارتفاع در سال ۲۰۴۰ به چهار هزارو ۲۰۰ می رسد. یعنی حتی رودخانه های هراز و بلده هم می تواند به رودخانه فصلی تبدیل شوند. اگر این آب های سطحی را نتوانیم در آب بندان ها یا سدهای کوچک جمع آوری کنیم کشاورزی و شرب ما دچار مشکل می شود.

این مسوول با بیان این که مازندران امسال رتبه ششم کاهش بارندگی ها را دارد، تصریح کرد: بیشترین نگرانی ما این است که در ارتفاعات و جایی که باید یخچال طبیعی ایجاد شود برف نداریم، چون جبهه های مدیترانه ای که باید وارد کشور می شدند کم شده و عمدتا جبهه سودانی وارد می شود، این ها پیامدهای تغییر اقلیم است، قبلا دو سال خشکسالی داشتیم و یک سال ترسالی؛ الان چهار سال خشکسالی است و یک سال ترسالی، یعنی دوره های خشکسالی طولانی تر شده است.

مدیرکل هواشناسی مازندران درباره پیش بینی شرایط بارشی استان در ماه های آتی اظهار کرد: اسفند ماه خشک مازندران است ، معمولا اسفند ماه بادهای گرم است، تعداد روزهای بارانی شاید بیشتر باشد، اما بارش مؤثر نداریم ، در مجموع بهار و تابستان سختی در پیش داریم.

ضرورت اجرای طرح سازگاری با کم آبی

مدیر حفاظت و بهره برداری از منابع آب شرکت آب منطقه ای مازندران نیز در چهارمین جلسه شورای حفاظت منابع آب استان بر لزوم توجه به طرح سازگاری با کم آبی تاکید کرد و گفت: برنامه سازگاری با کم آبی به طور کامل تدوین شده و در آن مشخص است که در افق ۱۴۲۵ و ۱۴۴۰ به چه نقطه ای باید برسیم، این گزارش بر اساس منابع جمعیتی، کشاورزی، شرب و تنگناهای شرایط فعلی نهایی شده است.

سید مهدی عمادی افزود: تقریبا در مازندران در بخش آب سطحی حدود ۴.۵ میلیارد متر مکعب آب داریم که ۷۶ درصد از منابع آبی استان است، نکته قابل توجه این است که ۷۰ درصد این منبع آبی ما در فصل غیرزراعی و ۳۰ درصد در فصل زراعی در دسترس است، بنابراین ایجاد سد برای ذخیره آب در استان کاملا توجیه پذیر است.

به گفته وی در بخش آب زیرزمینی تقریبا ۱.۵ میلیارد متر مکعب دخیره آب تجدیدپذیر وجود دارد و به همین میزان هم از سفره های زیرزمینی استفاده می کنیم.

وی اظهار کرد: در شرق استان شرایط نامناسبی از نظر منابع آبی دیده می شود و در غرب استان منابع آب سطحی بیشتری داریم، مهم ترین چالش استان این است که در شرق استان تقاضا بیش از منابع آب است، در مناطق مرکزی تعادل تقاضا و منابع وجود دارد، در غرب استان هم منابع بیشتر از تقاضا است، لذا اجرای طرح های آبی و خاکی ما بر اساس این وضعیت تنظیم شده است.

مدیر حفاظت و بهره برداری از منابع آب شرکت آب منطقه ای مازندران گفت: در بخش آب سطحی مهار بسیار پایینی داریم و زیرساخت های کافی و مناسب در بخش توزیع آب آشامیدنی و همچنین انتقال آب بین حوضه ای در استان وجود ندارد ، تهدید کیفی منابع آب با فاضلاب و سموم و همچنین تغییر کاربری از جمله چالش های استان است ، ما در استان حدود یک میلیارد متر مکعب کسری تامین آب در شرایط نرمال داریم ، بر همین اساس ایجاد سد در دستور کار قرار گرفته است

لزوم تغییر نگاه مسئولان ملی به منابع آبی مازندران

نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس یازدهم هم که در این نشست حضور داشت، با تاکید بر لزوم تغییر نگاه مسوولان ملی و استان های همسایه به شرایط آبی مازندران اظهار کرد: وجود این نگاه به شمال کشور که این مناطق مشکل آب ندارند سبب شده فشار برای انتقال آب بین حوضه ای از مازندران بیشتر شود، نتیجه این نگاه هم آسیب به منابع آبی مازندران بود.

منصورعلی زارعی افزود: استانی مانند سمنان که میانگین مصرف آب در آن بیشتر از مازندران است از سال ها پیش برای انتقال آب بین حوضه ای اقدام کرد ، نتیجه این اقدامات شرایط بغرنجی است که برای چشمه روزیه ایجاد شد ، در حال حاضر هم با پیگیری برای ساخت سد فینسک یکی از منابع آبی مهم استان تهدید می شود.

وی اظهار کرد: ما این روزها سخت درگیر مساله سد فینسک هستیم و از همه مسوولان استان می خواهیم در این زمینه همراه ما باشند تا جلوی اجرای این پروژه تهدیدآمیز برای منابع آبی منطقه گرفته شود.

نماینده مردم ساری و میاندورود با تاکید بر ضرورت بهره گیری مناسب از آب بندان ها برای تامین آب کشاورزی خاطرنشان کرد: مساحت آب بندان های ما در استان مجموعا حدود ۱۸ هزار هکتار است که اگر بر اساس تکنولوژی روز آن ها را بهسازی کنیم حجم ذخیره آن ها افزایش خواهد یافت، اما اکنون حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب در این سازه ها ذخیره شده است.

زارعی با بیان این که آبِ آب بندان ارزان ترین آب کشور است، خاطرنشان کرد: آب بندانی در ساری داریم که ۹ متر عمق دارد. این سازه ها یکی از مزیت های اصلی ما در بخش آب هستند. بسیاری از آب بندان ها را می توان با تامین برخی تجهیزات مانند پمپ و لوله انتقال با آب رودخانه ها پر کرد.اگر از حدود ۸۰۰ آب بندان فقط ۲۰۰ آب بندان را پر کنیم خیلی از مشکلات حل خواهد شد ، باید از همه امکانات مهندسی دولتی در این زمینه استفاده کنیم تا این سازه ها بهتر مورد استفاده قرار گیرند.

مازندران به نسخه جامعی برای مدیریت منابع آب نیاز دارد

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران گفت: در حوزه مدیریت منابع آب استان نگاه مقطعی و جزیره ای و کوتاه مدت نباید داشته باشیم و نگاه مان باید صد ساله باشد که مستلزم تدوین یک برنامه جامع و راهبردی است.

رضا علیخانی افزود: برای بهبود شرایط تامین آب در استان و بهره گیری مناسب از منابع آبی موجود در مازندران، لازم است چند موضوع همزمان با هم دیده شود.

وی ادامه داد: در درجه نخست مصرف آب در بخش های مختلف باید مورد توجه قرار گیرد ،موضوع بعدی مدیریت هدر رفت است که به تصفیه فاضلاب و همچنین فرسودگی شبکه های آبرسانی استان ارتباط دارد ، بازچرخانی آب و همچنین طرح سازگاری با تنش آبی هم از مسائلی است که باید با استفاده از روش های دانش بنیان در این زمینه نیز گام های مهمی برداریم.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران خاطرنشان کرد: نگاه من به مساله آب نگاه شبکه ای و دینامیکی است ، لازم است که شرکت آب منطقه ای استان با یک دانشگاه بر اساس یک نمودار دینامیکی به بررسی منابع، مصارف و راهکارها بپردازد.

علیخانی اظهار کرد: لازم است با توجه به تنش آبی و نمودار کاهش نزولات جوی و ذخایر آبی، پژوهشکده ای نسخه جامعی از طرح مدیریت منابع آب را برای ما تهیه کند که در آن مشخص شود دقیقا چند سد، آب بندان، سد انحرافی و کانال انتقال آب نیاز داریم. معتقدم طی یک ماه طرح جامعی برای حوزه آب استان تهیه شود.

این مسوول تصریح کرد: از پارک علم و فناوری استان انتظار می رود درباره این که چطور مصرف کاهش یابد، از هدررفت جلوگیری شود و چگونه سازگاری با کم آبی اجرایی شود برنامه ای را تهیه و تدوین کند ، در صورتی که طرح جامع و مشخصی نداشته باشیم با تنش و بحران شدید آبی مواجه می شویم ، این موارد باید در سه دسته طرح های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت اجرایی، طراحی و تدوین شود.

وی با اشاره به طرح سازگاری با کم آبی افزود: سازگاری با کم آبی یعنی از منابع آبی حداکثر بهره برداری را داشته باشیم ، اما بحث مدیریت منابع و انتقال آب چیزی نیست که از آن غافل شویم. سد آب های بالادستی ما را ذخیره می کند. طرح مهار آب در حوزه کشاورزی و آشامیدنی تاثیر زیادی در تقویت سفره های زیرزمینی هم دارد.

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مازندران با اشاره به اهمیت مصوبات شورای حفاظت منابع آب استان اظهار کرد: نیازمندی هایی که در استان باید مورد توجه باشد تا کنون در این شورا مطرح شده است.

طبق آمارهای رسمی در حال حاضر ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب در بخش کشاورزی مازندران مصرف می شود.مازندران ۴۶۰ هزار هکتار زمین های کشاورزی دارد که سالانه بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی در آنها تولید می شود.

بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ‎ ۶۰۰میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ‎ ۹۰۰میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است .

به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ‎ ۵۵۰میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ‎ ۳۵۰میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.