◄ چند تفاوت مهم دو نوع لوکوموتیو چینی بخش خصوصی ریلی/خرید لوکوموتیو های ناموفق نوآوری نبود و خطا بود

عباس قربانعلی بیک: اخیرا در یکی از گروه های تخصصی حمل و نقل در مورد لوکوموتیوهای چینی بخش خصوصی نظراتی دو پهلو و با اختلاط صحیح و غلط از سوی یکی از مدیران اسبق مطرح و با توجه به ابهامات ایجاد شده برای برخی مدیران ارشد، پاسخی به شرح زیر داده شد: 

خرید لوکوموتیوهای چینی در زمان مرحوم دکتر دادمان و پس از شروع مذاکرات با آلستوم برای جلوگیری از انحصار پیشنهاد شد. پیشنهاد اولیه 19990722 برای فروش ۲۰ لوکوموتیو ۴۰۰۰ اسب AC بود با توان مشابه لوکوموتیوهای آلستوم با بارمحوری 23 تن، ترکشن موتور زیمنس و کشش مداوم 471 کیلونیوتن (کشش آلستوم با بار محوری 25 تن در مشخصات 19971127 برابر 515 کیلونیوتن بود) که مرحوم دکتر دادمان پذیرفت ولی با نگاه منفی به محصولات چینی، مورد پذیرش مدیران مربوطه قرار نگرفت. 

در نیمه دوم دهه هفتاد در سفری با مرحوم دکتر بهبهانی از کارخانه دالیان بازدید و مشاهده شد در حال تولید لوکوموتیوهای ۶ محوره ۴۰۰۰ اسب DC برای مانور در راه آهن چین بودند که با قیمت ۹۰۰ هزار دلار اعلامی ایشان، برای خرید آنها برای خط اصلی اظهار تمایل شد. برای لوکوموتیوهای ۵۰۰۰ اسب کیشویان DF8 هیچ بازدیدی از سوی راه آهن نشد و با راهبرد اوایل دهه هفتاد مذاکره انجام و نمونه اول بدون پرداخت وجه به صورت آزمایشی ظرف ۱۰ ماه از شروع مذاکرات فنی وارد بندرعباس شد.

سهم لوکوموتیوهای چینی CDN10 که سالهاست برای خط اصلی چین تولید نمی شوند در ناوگان بخش خصوصی ۶ دستگاه از ۲۲۶ دستگاه و کمتر از 3% است (تین 267290) و سهم لوکوموتیوهای DF8 کمتر از 14% و آماده به کاری لوکوموتیوهای CDN10 در نیمه آبان امسال کمتر از 17% بوده و لوکوموتیوهای DF8 بیش از 67%، برای جلوگیری از خطای محاسباتی دو نوع لوکوموتیو مذکور باید تفکیک و جداگانه بررسی شوند (تین 265648). بر خلاف برخی ادعاها، لوکوموتیو ۵۰۰۰ اسب چینی با وجود پشتیبانی ضعیف از لوکوموتیوهای غربی و اروپایی به ویژه آلستوم و حتی از لوکوموتیوهای قرارداد بازسازی ROO هم برتر است (تین 287650).

با توضیحات قبلی، نوع ۵۰۰۰ اسب یکی از بهترین ها و دیگری بدترین لوکوموتیو ایران بوده و سهم بالای لوکوموتیوهای چینی در جهان به دلیل موفقیت لوکوموتیوهای خوب بوده نه لوکوموتیوهای ناموفق. لوکوموتیوهای دیزل باری خوب چینی از انواع اروپایی که غالباً ناکارآمد هستند بسیار برترند ولی نسبت به انواع آمریکایی ضعیفتر هستند. لوکوموتیوهای دیزل مسافری چین از نوع ۵۰۰۰ اسب ۶ محوره هم بنظر می رسد می تواند از زیمنس برتر باشد. برخلاف لوکوموتیوهای برقی ۴ محوره اروپایی، لوکوموتیوهای دیزلی ۴ محوره اروپا در موقعیت خوبی قرار ندارند. به تجربه دو نوع لوکوموتیو GE در اول دهه هفتاد باید توجه داشت (تین 248023). 

نباید از بی توجهی مدیران وقت به تذکرات اوایل دهه هشتاد در هیئت مدیره غفلت نمود که برخلاف تجربه GE، با مماشات نسبت به آلستوم، مشکلات را پوشاندند که حتی در قرارداد با مپنا هم موفق به شناسایی و اصلاح آن نشدند. مشابه این مشکلات در زیمنس هم رخ داد و همان اشتباهات تکرار شد، از انتخاب غلط، طراحی غلط، آزمایشات ساده ... ، برخلاف لوکوموتیوهای GE سنگین که با وجود عمر بیش از ۳۰ سال، تعداد محدود و نگهداری ضعیف، بهترین عملکرد را داشتند. از ۴۱ دستگاه سنگین ۲۸ دستگاه یعنی ۶۸% آماده بکاری که در مقایسه با کشش بالا نسبت به ۴۰۰ لوکوموتیو GT26 بسیار بهتر بوده است (تین 266436).

 توجیه اقتصادی قطعا مورد نظر بخش خصوصی بوده ولی برخی شرکت ها وجه دیگری را هم مورد نظر دارند و آن هم سود وساطت برای فروش این لوکوموتیوها به راه آهن و دیگر شرکت های ریلی است. آماده به کاری بالاتر لوکوموتیوهای بخش خصوصی را باید در کنار تعرفه بالای تحمیلی به راه آهن تحلیل نمود. قابل توجه اینکه آماده به کاری لوکوموتیوهای GT26 راه آهن و بخش خصوصی به ترتیب، در نیمه آبان ۷۱ و ۷۶% بوده که تفاوت آنها 15% نیست. خرید لوکوموتیوهای ناموفق نوآوری نبوده و خطا بوده است. 

در پایان نباید از خسارات سنگین برخی مالکان بخش خصوصی در راهنمایی غلط و عدم اتخاذ رویکرد راه آهن برای افزایش توان لوکوموتیوهای دیزلی یا برقی کردن شبکه غفلت نمود. البته این شرکت ها اگر به منافع میان مدت و منصفانه خویش قانع باشند می توانند در پروژه های برقی کردن خطوط باری پرترافیک به صورت BOT با تامین لوکوموتیو برقی مشارکت نمایند (تین 164760). با همسوسازی منافع بخش خصوصی مالک لوکوموتیو با منافع پایدار راه آهن می توان قراردادهای برد-برد منعقد نمود (تین 229387).