◄ آشنایی با 10 شبکه ریلی جهان که سفر با قطار را جذاب کرد
در حالی که ظهور سفر با قطار مفاهیم قبلی زمان و مسافت را تغییر داد، بد نیست با ۱۰ شبکه ریلی جهان که سفر با قطار های آنها، مسیر تاریخ را نیز تغییر داد، آشنا شویم.
علی اکبر عادلی: در حالی کــــه ظهــــور ســــفر بــــا قط‌ــــار مفــــاهیم قبلــــی زمــــان و مســــافت را تغییــــر داد، بــــد نیســـت بـــا ١٠ شـــبکه ریلـــی جهـــان کـــه ســـفر بـــا قطار آنها، مســـیر تـــاریخ را نیـــز تغییـــر داد، آشنا شویم.
١- مسیر راه آهن لیورپول و منچستر
افتتــــاج راه آهــــن لیورپــــول - منچســــتر در ١٥ ســــپتامبر ســــال ١٨٣٠، آغــــاز ســــفر بــــا نیــــروی بخـــار بود. قبـــل از ســـاخت راه آهـــن لیورپـــول - منچســـتر از واگـــن هـــای اســـبی بـــرای حمـــل کـــالا هـــایی ماننـــد زغـــال ســـنگ در فواصـــل کوتـــاه و جـــا بـــه جـــایی مســـافر در شـــهر هـــا اســــتفاده مــــی شــــد. راه آهن ٥٠ کیلومتری لیورپول - منچستر یکی از اولین شبکه های ریلی بود که هم مسافر و هم بار را با استفاده از لوکوموتیو های بخار حمل می کرد.
قط‌ارهـــــای لیورپـــــول منچســـــتر بـــــا ســـــرعت حـــــدود ٥٠ کیلـــــومتر در ســـــاعت بـــــیش از ٥٠٠ هــــزار مســــافر را در ســــال اول بهــــره بــــرداری جابجــــا کردنــــد. اســــتقبال مســــافرین از ایــــن مســــیر ســــود سرشــــاری را هــــم نصــــیب ســــرمایه گــــذاران آن کــــرد. حمــــل پنبــــه از بنــــدر لیورپـــول بـــه کارخانـــه هـــای میلـــز منچســـتر و توســـعه تجـــارت از ط‌ریـــق ایـــن مســـیر ریلـــی بـــاعـــث انقـــلاب صـــنعتی انگلســـتان شد.فاصـــله بـــین دو ریـــل و یـــا بـــه عبـــارت دیگـــر گـــیج ریـــل لیورپـــــول - منچســـــتر توســـــط استفنســـــون، ط‌ـــــراح ایـــــن خـــــط ریلـــــی، ١٤٣٥ میلـــــی متـــــر، انتخـــاب شـــده بـــود کـــه بـــه اســـتثنای گـــیج ریلـــی شـــوروی ســـابق کـــه ١٥٢٥ میلـــی متـــر است که هم چنان به عنوان گیج استاندارد در صنعت ریلی باقی مانده است.
٢- راه آهن بالتیمور و اوهایو
موفقیـــت هـــای ســـریع و رونـــق تجـــاری کـــه شـــهر نیویـــورک بـــا ســـاخت کانـــال ایـــری به دســـت آورد، رهبـــران بنـــدر رقیـــب در بـــالتیمور را وسوســـه کـــرد تـــا بـــرای رقابـــت بـــا تجـــارت شـــهر نیویــــورک پیشــــنهاد احــــداث شــــبکه ریلــــی ٦١٠ کیلــــومتری را بدهنــــد کــــه شــــهر بــــالتیمور را به رودخانه اوهایو در ویلینگ ویرجینای غربی متصل می کرد.
در ٢٨ فوریـــــه ســـــال ١٨٢٧، راه آهـــــن بـــــالتیمور و اوهـــــایو، بـــــه عنـــــوان اولـــــین راه آهـــــن آمریکـــا افتتـــاح شـــد و امتیـــاز حمـــل و نقـــل بـــار و مســـافر را در ایـــن مســـیر ریلـــی گرفـــت و اولـــین شـــبکه ریلـــی آمریکـــایی بـــود کـــه از لوکوموتیـــو هـــای بخـــار بـــرای جابجایی مســـافر و بـــار در یـــک برنامـــه مـــنظ‌م اســـتفاده کـــرد. انـــدرو جکســـون هفتمـــین رئیس جمهـــور آمریکـــا هـــم بــــه عنــــوان اولــــین فرمانـــده کــــل قــــوا در ٦ ژوئــــن ســـال ١٨٣٣ ســــوار قط‌ــــار بــــالتیمور - اوهایو شد که از میلز الیکات به بالتیمور می رفت.
٣- راه آهن پاناما
راه آهــــن آتلانتیــــک و اقیــــانوس آرام یــــک شــــبکه ریلــــی آمریکــــایی بــــود کــــه از دو بخــــش مجـــزا تشـــکیل شـــده بود. بـــا تکمیـــل شـــدن راه آهـــن پانامـــا در ســـال ١٨٥٥، خط‌ـــوط ریلـــی اقیـــانوس اطلـس و آرام به هــم وصـــل شـــد. ایـــن شـــبکه ریلـــی ٨٠ کیلـــومتری، ســـفر ط‌اقـــت فرســــای عبــــور از تنگــــه پانامــــا را بــــرای مسـافرانی کــــه از ط‌ریــــق دریــــا بــــین ســــواحل شـــرقی و غربـــی ایـــالات متحـــده آمریکـــا ســـفر مـــی کردنـــد، آســـان کـــرد. راه آهـــن بـــین قـــاره ای پانامــــا وقتــــی شــــهرت یافــــت کــــه در ســــال هــــای قبــــل از تکمیــــل آن، ده هــــا هــــزار جوینـــده ط‌ـــلا بـــرای ثـــروت منـــد شـــدن بـــه دنبـــال ط‌وفـــان ط‌ـــلای ایالـــت کالیفرنیـــا بودنـــد. راه آهن پاناما کـــــه محمولـــــه های شـــــرکت های کشـــــتیرانی و همچنـــــین محمولـــــه هـــــای پســــتی ایــــالات متحــــده را حمــــل می کــــرد، تــــا زمــــان افتتــــاح کانــــال پانامــــا در ســــال ١٩١٤، پرمصــــرفترین خــــط ریلــــی بــــاری بــــود. ایــــن مســــیر در ســــال ١٨٦٦ بــــا تصــــویب کنگــــره ایــــالات متحــــده بـــــه عنــــوان راه آهـــــن بــــین قــــاره ای کـــــه اســــپرینگفیلد، میســـــوری و وان بـــورن، آرکـــانزاس را بـــه کالیفرنیـــا متصـــل مـــی کنـــد، ادغـــام شـــد. بخـــش مرکـــزی آن هرگـــز ســــاخته نشــــد و دو نیمــــه بعــــدا بخشــــی از راه آهــــن ســــنت لــــوئیس سانفرانسیســــکو و ســــامانه هــــای راه آهــــن آچیســــون، توپکــــا و ســــانتافه شــــدند کــــه اکنــــون هــــر دو در راه آهــــن برلینگتون شمالی سانتافه( BNSF F ادغام شده است.
٤- قطار تشییع جنازه ابراهام لینکلن
قط‌ــــار ســــیاه پوشــــی کــــه تــــابوت آبراهــــام لیــــنکن را حمل مــــی کــــرد پــــس از خــــروج از واشـــــنگتن دی ســـــی در ٢١ آوریـــــل ســـــال ١٨٦٥، بـــــه کمـــــک صـــــنعت مومیـــــایی و کوپـــــه قط‌ــــار، نزدیــــک بــــه دو هفتــــه در ١٨٠ شــــهر و هفــــت ایالــــت آمریکــــا گشــــت زد تــــا بــــه محــــل دفـــن رئـــیس جمهـــور تـــرور شـــده واقـــع در زادگـــاهش اســـپرینگفیلد، ایلینـــویز برســـد. حفـــظ جســـد در ١٣ روز درحـــالی کـــه صـــد هـــا هـــزار نفـــر در ایـــن مـــدت بـــه رئـــیس جمهـــور خـــود ادای احتــــرام کردنــــد، بــــه شناســــایی صــــنعت نــــو پــــای مراســــم تشــــیع جنــــازه مومیــــایی کمـــک زیـــادی کـــرد. ایـــن مراســـم بـــرای جـــورچ پـــولمن ط‌ـــراح واگـــن هـــای جدیـــد و مجلـــل تختخـــواب دار هــــم یــــک موهبـــت تبلیغــــاتی بــــه شـــمار مــــی رفــــت چـــون واگــــن هــــا بــــرای راحتــــی مســــافرانی کــــه از شــــیکاگو بــــه اســــپرینگفیلد ســــفر مــــی کردنــــد مجهــــز بــــه تختخـــواب بـــود. پـــس از مراســـم تـــدفین لیـــنکلن، ســـفارش هـــا بـــرای واگـــن هـــای تختخـــواب دار پـــــولمن آغـــــاز شـــــد. واگـــــن هـــــایی کـــــه دارای فضـــــای داخلـــــی گردویـــــی، لوســـــتر ها و دستشوهای مرمری بودند و سفر شبانه را برای مسافران جذاب می کرد.
٥- قطار زیر زمینی کلان شهر لندن
عصــــر راه آهــــن زمــــانی بــــه اوج خــــود رســــید کــــه در ١٠ ژانویــــه ١٨٦٣ قط‌ارهــــا در اعمــــاق خیابان هـای شــــهر لنــــدن شــــروع بــــه کــــار کردنــــد. اولــــین متــــروی جهــــان بــــه ط‌ــــول ۶.۵ کیلــــومتر، ایســــتگاه پــــدینگتون را بــــه مراکــــز مــــالی و تجــــاری شــــهر لنــــدن متصــــل کــــرد و در اولــــین روز افتتــــاح خــــود بــــا اســــتقبال فــــراوان مواجــــه شــــد و بــــیش از ۳۰ هزار مســــافر را بــــا واگـــن هـــای مجهـــز بـــه ســـامانه روشـــنایی گـــازی و لوکوموتیـــو هـــای بخـــار جابجا کرد.بـــا ایـــن ترتیـــب، قط‌ـــار زیـــر زمینـــی یـــا متـــروی شـــهر لنـــدن کارآمـــدی وســـایل حمـــل و نقـــل جمعــــی را اثبــــات کــــرد و ترافیــــک ســــنگین کالســــکه هــــای اســــبی را کــــه در اکثــــر ســــاعت روز خیابــــان هــــای پایتخــــت بریتانیــــا را مســــدود مــــی کردنــــد کــــاهش داده و بــــازار آنهــــا را کساد کرد.
٦- راه آهن بین قاره ای
ایـــالات متحـــده زمـــانی متحـــد واقعـــی شـــد کـــه در ١٠ مـــی ســـال ١٨٦٩ مـــیخ ط‌لایـــی را بـــه زمــــین پرومونتــــوری، یوتــــا کوبیــــد تــــا اولــــین راه آهــــن بــــین قــــاره ای ایــــالات متحــــده آمریکــــا تکمیل شود.
احــــداث ایــــن خــــط آهــــن بــــین قــــاره ای بــــا ســــاختمان راه آهــــن مرکــــزی اقیــــانوس آرام در شـــــرق ســـــاکرامنتو، کالیفرنیـــــا، و ســـــاختمان اتحادیـــــه اقیـــــانوس آرام در غـــــرب از اوماهـــــا، نبراســـکا هفـــت ســـال ط‌ـــول کشـــید. بـــا ســـاخت راه آهـــن بـــین قـــاره ای زمـــان ســـفر ٤٨٠٠ کیلـــومتری بـــرون مـــرزی از مـــاه هـــا بـــه کمتـــر از یـــک هفتـــه کـــاهش یافـــت. راه آهـــن بـــین قـــاره ای بـــه گســـترش ســـریع ایـــالات متحـــده بـــه ســـمت غـــرب کمـــک کـــرد و بـــا خـــود ظهـــور غــــرب وحشــــی و جنــــگ بــــا قبایــــل بــــومی آمریکــــا را کــــه در آن ســــرزمین هــــا زنــــدگی مــــی کردنـــــد بـــــه همـــــراه آورد. همچنـــــین از نظ‌ـــــر اقتصـــــادی، اســـــتخراج منـــــابع فـــــراوان غـــــرب و انتقال آنها به بازارهای شرق، میسر گردید.
٧- راه آهن ترانس سیبری
راه آهن تـــــرانس ســـــیبری کـــــه هشـــــت منط‌قـــــه زمـــــانی و ٤٨٠٠٠ کیلـــــومتر از زمین هـــــای قط‌بــــی را در بــــر می گیــــرد، ط‌ــــولانی ترین و گرانتــــرین راه آهــــن ســــاخته شــــده اســــت کــــه در ســــال ١٩١٦ تکمیــــل شــــد. بــــا ســــاخت ایــــن راه آهــــن زمــــان ســــفر از مســــکو تــــا ولادی وســــتوک از ماه هــــا بــــه هشــــت روز کــــاهش یافــــت. تــــرانس ســــیبری امکــــان کنتــــرل بیشــــتر دولت بر بزرگترین کشور جهان را فراهم کرد.
ایـــن پـــروژه بـــه پـــول زیـــادی نیـــاز داشـــت و کمبـــود بودجـــه باعـــث شـــد کـــه ارتـــش روســـیه در جنـــگ جهـــانی اول از نظ‌ـــر اقتصـــادی و تســـلیحاتی بـــا نارســـایی هـــایی مواجـــه شـــود. ایـــن تنگنــــا هــــا بــــه انقــــلاب کمونیســــتی روســــیه در ســــال ١٩١٧ کمــــک کــــرد. کمونیســــت ها پـــس از انقــــلاب روســــیه از راه آهــــن بــــرای تحکــــیم قــــدرت در ط‌ــــول جنــــگ داخلــــی اســــتفاده کردنــــد و در جنــــگ جهــــانی دوم هــــم از ط‌ریــــق ایــــن راه آهــــن ســــربازان تــــازه نفــــس را بــــه جبهــــه هــــای جنــــگ جهــــانی دوم اعــــزام مــــی کردنــــد. راه آهــــن ســــیبری باعــــث مهــــاجرت مـــردم بـــه ســـمت شـــرق شـــد و همچنـــین امکـــان انتقـــال زغال ســـنگ، الـــوار و ســـایر مـــواد خام را از سیبری به شهرهای بزرگ روسیه فراهم کرد.
٨- قطار های هولو کاست
در ط‌ــــول جنــــگ جهــــانی دوم، راه آهــــن ملــــی آلمــــان بــــر اخــــراج اجبــــاری یهودیــــان و ســــایر قربانیــــان هولوکاســــت از محلــــه کلیمــــی هــــای نــــازی بــــه اردوگاه هــــای کــــار اجبــــاری ماننــــد تربلینکـــا و آشـــویتس نظ‌ـــارت داشـــت. یهودیـــان تبعیـــد شـــده بـــه قـــدری در واگـــن هـــای بـــاری و ویــــژه حمــــل احشــــام بــــدون غــــذا و آب جمــــع شــــده بودنــــد کــــه بســــیاری حتــــی قبــــل از رســــیدن بـــــه اردوگـــــاه هـــــای کــــار اجبـــــاری جـــــان مـــــی باختنــــد. همـــــانط‌ور کـــــه معمـــــار هولوکاســــت، هــــاینریش هیملــــر در ژانویــــه ١٩٤٣ در نامــــه ای بــــه وزیــــر حمــــل و نقــــل نــــازی اشـــاره کـــرده، نـــازی هـــا نمـــی توانســـتند بـــدون اســـتفاده از راه آهـــن ایـــن نســـل کشـــی را در چنــــین مقیــــاس وحشــــتناکی انجــــام دهنــــد: »هیملــــر در نامــــه نوشــــته بــــود اگــــر بخــــواهم همـــه چیـــز را بـــه ســـرعت بـــه پایـــان برســـانم، بایـــد قط‌ارهـــای بیشـــتری بـــرای حمـــل و نقـــل داشته باشیم.«
٩- قطار سریع السیر توکایدو سانیو شینکانسن
بـــا تکمیـــل خـــط ریلـــی ســـرعت بـــالا یـــا ســـریع الســـیر بـــین توکیـــو و اوزاکـــا کـــه بـــه نصـــف زمــــان ســــفر بــــین دو شــــهر کــــاهش یافــــت، ســــفر بــــا قط‌ــــار وارد عصــــر جدیــــدی شــــد. شینکانســــن (ژاپنــــی بــــه معنــــای »خــــط اصــــلی جدیــــد(« درســــت قبــــل از بازی هــــای المپیــــک تابســــتانی ١٩٦٤ در توکیـــو افتتـــاح شـــد و ســـرعت قط‌ـــار در ایـــن مســـیر بـــه ٢٠٠ کیلـــومتر در ســـاعت رســـید. ایـــن پـــروژه بـــه نمـــادی از قـــدرت صـــنعتی پـــس از جنـــگ ژاپـــن در بازســـازی تبـــدیل شـــد و بـــا حمـــل ١٠٠ میلیـــون مســــافر در ســــه ســــال اول، نشــــان داد کــــه راه آهــــن ســــریع الســــیر می توانــــد یــــک موفقیــــت بــــزرگ تجــــاری باشــــد. مهندســــی توکایــــدو شینکانســــن کــــه شــــامل مســــیرهای اختصاصــــی، بــــدون گــــذرگاه هـــا و بـــدون قـــوس هـــای تیـــز بـــود ـ بـــه عنـــوان الگـــو در پـــروژه هـــای راه آهنـــی ســـریع الســـیر آینـــده در سراسر جهان عمل کرد.
١٠- یورو استار
هنگــــامی کــــه در ســــال ١٩٩٤ یــــک تونــــل ریلــــی زیــــر کانــــال انگلیســــی افتتــــاح شــــد، بریتانیــــای کبیــــر بـــرای اولـــین بـــار از عصـــر یخبنـــدان بـــه ســـرزمین اصـــلی اروپـــا متصـــل شـــد. تونـــل ٥٠ کیلـــومتری بـــین فولکســــتون انگلســــتان و کــــوکلز فرانســــه کــــه بــــا هزینــــه ١٦ میلیــــارد دلاری ســــاخته شــــده اســــت، بـــه مســـافران یورواســـتار اجـــازه مـــی دهـــد تنهـــا در دو ســـاعت و نـــیم و بـــدون نیـــاز بـــه حمـــل و نقـــل دریــــایی، بــــین لنــــدن و پــــاریس ســــفر کننــــد. ط‌ــــولانی ترین تونــــل زیردریــــایی جهــــان بــــا نــــام مســــتعار »کانــــال« توســــط انجمــــن مهندســــین عمــــران آمریکــــا بــــه عنــــوان یکــــی از عجایــــب هفتگانــــه دنیــــای مدرن معرفی شد.
* ترجمه و تنظیم : علی اکبر عادلی
