عوامل موثر بر ایمنی در تونل های جاده ای

با توجه به گسترش ساخت انواع تونل های زیرزمینی مانند تونل های جاده ای و همچنین وقوع حوادث مرگبار در تونل ها، بحث ایمنی در تونل ها بیش از پیش اهمیت یافته است.

به گزارش تین نیوز به نقل از مرکز مدیریت راه های کشور، عوامل مختلفی در وقوع حوادث در تونل ها نقش دارند که در بین آن ها می توانیم به سیستم های تهویه اضطراری، تجهیزات ایمنی نصب شده در تونل، حمل کالاهای خطرناک، عملکرد گروه نجات و مهمتر از همه رفتارهای انسانی اشاره کنیم. با توجه به تجارب به دست آمده از حوادث پیشین باید ضوابط تامین ایمنی تونل های جاده ای به درستی تدوین و هنگام ساخت اجرا شود.

آمار نشان می دهد که نرخ وقوع تصادفات جاده ای به مراتب بیشتر از نرخ وقوع تصادف در تونل های جاده ای است. این موضوع احتمالاً ناشی از کنترل بیشتر تونل ها، عدم تاثیر عوامل جوی بر تونل ها، نبود تقاطع و پیچ های تند در تونل ها و احتیاط بیشتر افراد در این فضاهاست. اما بدون شک عواقب آتش سوزی در تونل به مراتب جدی تر از آتش سوزی در فضای باز است. این موضوع با ساخت تونل های بیشتر و طولانی تر در آینده و افزایش ترافیک به یک بحران تبدیل خواهد شد.

مهم ترین حوادث آتش سوزی در تونل های جاده ای

از این رو، بحث ایمنی در تونل های جاده ای در سال های اخیر مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است. با توجه به رشد تونل های زیرزمینی کشور، بررسی موضوع ایمنی در تونل های جاده ای و جوانب مختلف آن در کشور ما نیز ضروری است. در این نگارش، نگاهی به مهم ترین حوادث رخ داده در تونل های جاده ای دنیا خواهیم داشت و اصول کلی ایمنی حاکم بر تونل ها را بررسی خواهیم کرد.

1- آتش سوزی در تونل جاده ای مون بلان

یکی از تلخ ترین حوادث رخ داده در تونل های جاده ای جهان، آتش سوزی در تونل 11611 متری مون بلان است که در عمق 3800 متری در رشته کوه های آلپ قرار دارد و پل ارتباطی فرانسه و ایتالیا بشمار می رود. در سال 1999 میلادی در فاصله 6 کیلومتری از ابتدای تونل، خودروی سنگینی در اثر داغ شدن موتور دچار حریق شد و راننده آن با پای پیاده به سمت ایتالیا فرار کرد. چند دقیقه بعد از وقوع حادثه، اپراتورهای تونل متوجه بروز آتش سوزی شدند و از ورود خودروها به داخل تونل جلوگیری کردند.

اما در همین فاصله کم، 29 خودروی سبک و سنگین از سمت فرانسه وارد تونل شده بودند که به غیر از 4 مورد همگی طعمه حریق شدند و هیچکدام از سرنشینان آن ها نجات نیافتند.

استفاده از سیستم های تهویه متفاوت در دو سوی تونل تقریباً تمام دود و گازهای سمی را به سمت فرانسه هدایت می کرد و بدین ترتیب هیچ هوای تازه ای به افراد درگیر نمی رسید. با توجه به وسعت و شرایط حادثه، مهار آتش 53 ساعت طول کشید و تا بعضی از نقاط تونل تا 5 روز درگیر آتش و دمای بالا بود.

2- آتش سوزی در تونل جاده ای گوتهارد

تونل 9/16 کیلومتری گوتهارد به عنوان نهمین تونل جاده ای طویل دنیا در سال 1980 در سوئیس ساخته شد که شامل یک مسیر دو طرفه در راستای شمالی-جنوبی است. در سال 2001، یک خودروی سنگین از سمت جنوب به شمال تونل حرکت می کرد، بعد از برخورد با دیواره های تونل در وسط آن متوقف شد. در همین زمان، خودروی سنگین دیگری که از طرف مقابل می آمد با این خودرو برخورد کرد و آتش سوزی رخ داد. آتشنشان ها حدود 7 دقیقه بعد از وقوع آتش سوزی از سمت جنوب به محل حادثه رسیدند.

وسعت و دمای بالای آتش در این حادثه به آتشنشان ها اجازه نمی داد که فاصله خود با خودروهای درگیر را کمتر از 15 متر کنند. علاوه بر این، سیستم تهویه استفاده شده، دود و گازهای سمی را به سمت شمال هدایت می کرد و مانع از کارایی آتشنشان هایی می شد که از این سمت به محل حادثه اعزام شده بودند. همه این عوامل دست به دست هم داد تا عملیات اطفای حریق در این تونل بیش از 24 ساعت طول بکشد و 11 نفر جان خود را از دست بدهند.

3- آتش سوزی در تونل جاده ای تائرن

تونل چهار بانده تائرن با 6546 متر طول و ظرفیت عبور روزانه 18 هزار خودرو در سال 1975 در اتریش ساخته شد. در سال 1999، یک خودروی سنگین با برخورد به صف خودروهای متوقف شده در ترافیک منجر به مرگ آنی 8 نفر در اثر ضربه اولیه و وقوع آتش سوزی شد. ابتدا خودروی سنگین اول به همراه یک خودروی سنگین دیگر حامل رنگ و چهار خودروی سواری طعمه حریق شدند.

با گسترش آتش در نهایت 16 خودروی سنگین و 24 خودروی سواری از بین رفت و 4 نفر نیز جان خود را در اثر آتش سوزی از دست دادند. یک نفر از متوفی، راننده خودروی سنگینی بود که در دود گرفتار شده بود، دو نفر سرنشین خودروی سواری بودند که خودروی خود را ترک نکردند و یک نفر هم فردی بود که ابتدا فرار کرده بود اما دوباره برای برداشتن مدارک خود به محل حادثه برگشته بود.

درس آموخته های حوادث پیشین آتش سوزی در تونل های جاده ای

با توجه به حوادث مذکور، رعایت نکات زیر حین و بعد از ساخت تونل منجر به افزایش ایمنی در تونل های جاده ای می شود:

اصلاح تعریف بار خطرناک در تونل های جاده ای با توجه به امکان آتش سوزی شدید خودروهای سنگین حتی بدون بار خطرناک

تجهیز سیستم شناسایی حریق به حسگرهای دما و دود

اتصال پناهگاه های تحت فشار به یک خروجی مطمئن

استفاده از تجهیزات حساس به دما در داکت های هوارسان

استفاده از سیستم های جمع آوری مایعات با نصب سیفون

اطلاع رسانی به موقع به آتشنشان ها در مورد پیشروی دود

آموزش آتشنشان ها و اپراتورهای تونل

ترک سریع تونل توسط کاربران هنگام وقوع حادثه

آموزش افراد برای شرایط مواجه با حادثه

استفاده از تنها یک مرکز کنترل برای هر تونل

کاهش دمش هوا به سمت حادثه در صورت عدم کنترل سرعت طولی جریان هوا

استفاده از سیستم تهویه مناسب

استفاده از موانع در تونل های بلند برای جلوگیری از تجمع خودروها در محل حادثه

رعایت فاصله ایمن تا منطقه خطر

استفاده از موانع برای بستن ورودی تونل به جای آژیر و چراغ قرمز

اصول کلی ایمنی در تونل های جاده ای

به طور کلی، اقدامات لازم برای کاهش خطر در تونل ها به دسته های زیر تقسیم بندی می شوند:

1- رفتار کاربران تونل

آموزش رانندگان در مورد نحوه رفتار مناسب در تونل

عدم نصب علائم رانندگی زیاد در فواصل 150 تا 200 متری از ورودی های تونل

امکان شناسایی تجهیزات ایمنی تونل حتی در شرایط عادی

لحاظ کردن فاکتورهای انسانی در طراحی تونل ها

همکاری و مشورت با اپراتورهای تونل و گروه امداد و نجات در طول فرآیند طراحی تونل

پیاده سازی و به روزرسانی عملیات آتشنشانی

کاهش زمان ارائه خدمات اضطراری

2- اقدامات مدیریتی و عملیاتی

مدیریت روزانه

آموزش کارمندان

بهبود مستمر ایمنی

3- هندسه تونل

تناسب بین روش ساخت تونل با شکل سطح مقطع آن

تناسب بین ظرفیت تونل با حجم ترافیک

توجه به تراز تونل با سطح جاده، شیب بیشینه، خطوط جاده، توقفگاه های بین راهی و…

مشخصات هندسی خروجی های اضطراری و کنارگذرها

توجه به مشخصات هندسی تونل در جهت ارتقای ایمنی

4- امکانات سازه ای تونل

وجود خروجی های اضطراری

طراحی توقفگاه در کنار تونل

تورفتگی های ایمن

زهکشی تونل

5- تجهیزات تونل

منبع تغذیه برق

سیستم پایش وضعیت تجهیزات نصب شده در تونل

سیستم های ارتباطی و هشدار

سیستم های نظارت و کنترل ترافیک

سیستم های روشنایی

سیستم تهویه

6- تجهیزات آتشنشانی

سیستم تامین و توزیع آب

بلندگو و تلویزیون مداربسته

ارتباط رادیویی و تلفن اضطراری

سیستم تشخیص و هشدار حریق

سیستم اطفای حریق ثابت

کپسول های آتشنشانی قابل حمل

7- تابلوهای راهنما

8- موانع (جهت بستن ورودی های تونل هنگام وقوع حادثه)

اگرچه نرخ وقوع تصادف در جاده بیشتر از تونل است اما عواقب آتش سوزی در تونل ها به مراتب بیشتر و جدی تر از آتش سوزی در جاده می باشد. از این رو توجه به استانداردهای لازم به منظور بهبود ایمنی در تونل های جاده ای الزامی است که با رعایت اصول کلی ایمنی مذکور محقق می شود.

منابع:

https://www.researchgate.net/publication/268679888_Full-scale_fire_tests_with_a_commuter_train_in_a_tunnel

https://mail.google.com/mail/u/0/#inbox

https://www.sid.ir/fa/plan/ViewPaper.aspx?ID=97740