داستان جالب سرعت گیرها ؛ وقتی ساندویچی کف خیابان باعث ترک خوردن دیوار خانه ها شد!

نخستین سرعت گیر را کدام کشور ساخت؟

سابقه ثبت شده از ساخت سرعت گیر نزدیک ۱۰۰ سال است. نخستین سرعت گیر ثبت شده، سال ۱۹۰۶ در نیوجرسی آمریکا ساخته شده بود که ۱۳ سانتی متر ارتفاع داشت. در آن زمان سرعت خودروها کم بود؛ زیرا موتورها توان امروزی برای سرعت گرفتن را نداشتند، اما به همین نسبت قدرت سامانه ترمز هم کمتر بود. سرعت گیرها به صورت پراکنده و براساس وضعیت محلی ساخته می شدند و موضوع مهمی در شبکه ترافیک شهری محسوب نمی شدند، اما از نیمه قرن بیستم مطالعات علمی درباره سرعت گیرها شروع شد که در آن با محاسبات فیزیک و مکانیک، تأثیر مانعی مانند سرعت گیر را در حرکت خودروها محاسبه می کردند. با افزایش خودروهای شخصی و افزایش رفت وآمد در خیابان های مرکزی شهری که باعث تصادف می شد، سرعت گیرها هم بیشتر شدند. با ورود خودروهای الکتریکی به شهرها ممکن است روش های استفاده از سرعت گیر دگرگون شود.

دردسر برای ماشین های آتش نشانی و اورژانس

سرعت گیرها برای وسایل نقلیه اضطراری مانند ماشین های آتش نشانی و اورژانس یک چالش به حساب می آیند. این خودروها که اغلب سنگین هستند روی هر سرعت گیری ۳ تا ۵ ثانیه متوقف می شوند و آمبولانس هایی که بیمار حمل می کنند باید برای جلوگیری از آسیب دیدن مجروحی که حمل می کنند، گاهی بیشتر از این توقف کنند. در کشورهایی که خودروهای امدادی استاندارد متفاوتی با خودروهای سواری دارند می توان فاصله های دقیقی را در سرعت گیرها ایجاد کرد که با فاصله محور چرخ های آمبولانس تطبیق داشته باشد و رانندگان با تجربه خودروهای امدادی بتوانند از این فاصله ها بدون کاهش شتاب عبور کنند. مواردی از این نوع در کانادا و آمریکا آزمایش شده است و معیار فاصله قطعات سرعت گیرها ۱۳۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی متر فاصله چرخ ها برای خودروهای شخصی است که با آمبولانس های آمریکایی سنگین تفاوت دارد. در استانداردهای خودروهای اروپایی چرخ های چپ و راست سواری شخصی فاصله کمتری نسبت به دیگر وسایل نقلیه دارند. از آنجا که هدف اصلی سرعت گیر کاهش سرعت خودروهای شخصی است، شهرداری های شهرهای بزرگ محاسباتی برای نصب سرعت گیر درنظر می گیرند تا بیش از همه بر خودروهای شخصی تأثیر بگذارد. با این حال استاندارد گسترده و قطعی در این باره وجود ندارد. برخی از خودروهای اضطراری مانند کامیون های امدادی آتش نشانی نیز در عقب ۲ محور چرخ دارند که این محاسبات را به هم می زند.

خطر سرعت گیر برای دوچرخه سواران و موتوری ها

سرعت گیر برای کاهش شتاب موتورسیکلت  مؤثر است، اما مطمئنا برای دوچرخه ساخته نشده است. به طور کلی وسایل نقلیه ۲ چرخ، هنگام عبور از سرعت گیر دچار عدم تعادل می شوند؛ به همین دلیل برای عبور این وسایل نقلیه، در میان برخی سرعت گیرها یک شیار خالی گذاشته می شود. مشکل دیگر این است که دوچرخه ها و موتورسیکلت ها برای عبور از این شیار باید مسیر حرکت خود را تغییر دهند که خودروهای دیگر انتظار این حرکت ناگهانی را ندارند و احتمال تصادف را زیاد می کند.

انواع سرعت گیر

تصور بیشتر ما از سرعت گیر یک لایه آسفالت اضافی روی سطح خیابان یا قطعات پلاستیکی پیچ شده به سطح معبر است، اما سرعت گیرها انواع متفاوتی دارند که هریک برای کاربردهای جداگانه ای استفاده می شود.

سرعت گیرهای پهن یا speed bump با سرعت گیر معمولی تفاوت دارد. پهن بودن سطح آن باعث می شود که سروصدای ناشی از حرکت خودروها یا برخورد آنها به سرعت گیر معمولی کمتر شود. سرعت گیرهای پهن در مناطق مسکونی ساخته می شوند تا جریان ترافیک را کمتر کنند. سرعت گیرهای معمولی شتاب خودروهای سواری را به ۱۵ تا ۲۰ می رسانند، اما سرعت گیرهای پهن فشار کمتری به خودرو و سرنشینان می آورند و سرعت خودرو را ۲۵ تا ۳۵ کیلومتر پایین می آورند. با این حال سرعت گیرهای پهن در برخی نقاط تأثیر بهتری روی کندکردن جریان ترافیک دارند.

بالشتک های سرعت گیر یا speed cushions نوع دیگری از سرعت گیرها هستند که به صورت ورقه های لاستیکی بزرگ روی سطح خیابان نصب می شوند. این بالشتک ها معمولا ارتفاع زیادی ندارند، اما به دلیل تفاوت جنس با آسفالت و اصطکاک با تایر خودرو، راننده ها را وادار به کاهش سرعت می کنند. تفاوت بالشتک ها با سرعت گیرهای پهن این است که تمام عرض سواره رو را نمی پوشانند، اما به شکلی قرار می گیرند که چرخ های خودرو را درگیر می کنند. این ابزارها در مناطق مسکونی و پرتردد کاربرد خود را نشان می دهند. برای متمایز کردن رنگ سیاه بالشتک ها با آسفالت، روی آنها رنگ آمیزی می شود. بالشتک این امتیاز را دارد که به دلیل ارتفاع کم و سطح بیشتر، هرقدر وسیله نقلیه عبوری سنگین تر باشد، کمتر بر آن تأثیر می گذارد.

جدول های سرعت گیر یا Speed tables از همه انواع سرعت گیرها وسیع تر هستند، اما نکته متمایزکننده آنها این وسعت نیست. جدول های سرعت گیر سطح متغیری دارند. بخشی از سطح آنها با نوارها یا قطعات مربع شکل برجسته پوشانده شده و بخشی صاف است. هر ۴ چرخ خودروها در هنگام حرکت روی آنها قرار می گیرد و برای لحظاتی متوقف می شود. جدول های سرعت گیر کمتر در خیابان ها قرار داده می شود و رانندگان با محل آن آشنایی دارند. مهم ترین کاربرد این نوع سرعت گیر ترکیب آن با خط عابرپیاده است که نوعی گذرگاه در عرض خیابان ایجاد می کند. این روش در استرالیا کاربرد دارد و آن را گذرگاه وامبت می نامند. وامبت حیوان کوچکی شبیه کوالاست که به جای درخت روی زمین زندگی و حرکت می کند.

نوارهای سرعت کاه که Rumble Strips نام دارند، شاید یک نوع سرعت گیر به شمار نیایند، اما برای کم کردن شتاب خودرو همراه با هشدار به راننده ها کاربرد دارند. این وسیله که در بزرگراه های درون شهری و جاده های بین شهری ایران هم به کارگرفته شده است، با ایجاد لرزش در یک محدوده بزرگ به راننده اخطار می دهد که از جاده منحرف شده است یا در پیچ های خطرناک قرار گرفته و ممکن است کنترل خودرو را از دست بدهد. بعضی از نوارهای سرعت کاه هم روی خطوط سفید کار گذاشته می شود تا خودروها به محض عبور از این خطوط با لرزش مواجه شوند. این نوارها را می توان با تراش دادن آسفالت نیز ایجاد کرد. تفاوت نوارهای سرعت کاه با سرعت گیرها این است که تأثیر خاصی بر شتاب وسیله نقلیه ندارند، اما راننده را از احتمال خطر در برخی نقاط بزرگراه آگاه و احتمال لغزش خودرو را هم کم می کند. این نوارها که اغلب از جنس ترکیبات پلاستیکی است و ارتفاع کمی دارد، آلودگی صوتی ایجاد می کند و برای نصب در مناطق مسکونی مناسب نیست. از طرف دیگر تعداد زیاد نوارهای سرعت کاه در یک محدوده باعث سخت تر شدن یخ زدگی های زمستانی و افزایش تصادف ها می شود و در درازمدت آسفالت را فرسوده می کند.

وقتی سرعت گیر باعث ترک خوردن دیوار خانه ها شد

اهالی شهر چینگفورد در شرق لندن از سروصدای سرعت گیرها شکایت دارند. به نوشته نشریه تلگراف، ساکنان می گویند که سرعت گیرها نه فقط سروصدا ایجاد می کنند، بلکه باعث تولید لرزه هایی شده اند که در دیوارهای خانه ها ترک ایجاد کرده است و شب ها زمانی که خودروهای سنگین از روی آنها می گذرند، سقف های خانه های اطراف را به لرزش درمی آورند. این محدوده قبلا با تردد شدید اتوبوس و کامیون روبه رو بود. در مسیر حرکت آنها سرعت گیر نصب شد اما حالا سروصدا هم به مشکلات قبلی اضافه شده است. ابتدا کسی ادعای اهالی را باور نکرد اما تصاویری از ترک خوردن دیوار و سقف خانه ها منتشر شد که ادعای آنها را تأیید می کرد. در سال ۲۰۲۲ شورای شهر برای کاهش شتاب خودروها ۷ سرعت گیر در مسیر نصب کرد. در آن زمان به نظر نمی آمد که موضوع سرعت گیرها تا این حد جنجالی شود. دلیل ترک خوردن دیوار و سقف خانه ها این بود که خیلی از خانه های قدیمی ۲ طبقه با سقف شیروانی سفالی، پی عمیق ندارند و روی کمتر از ۳۰ سانتی متر پی ساخته شده اند. هنگام ساخت، خاک محکم بود و همین مقدار پی کافی بود اما این خاک رسی حالا بر اثر ارتعاش ناشی از سرعت گیرها حرکت کرده است. برخی ساکنان هم از لرزش پنجره ها و تکان خوردن مبلمان خانه هنگام عبور اتوبوس ها خبر می دهند. اهالی می خواهند که به جای سرعت گیر از دوربین های کنترل سرعت استفاده شود و جریمه ها مانع از شتاب خودروها شود اما شورای شهر تردید دارد که ایجاد سرعت گیرهایی که در کشور کاملا رایج است، تا این حد آسیب رسان باشد. این سرعت گیرها درکاهش تصادف مؤثر بودند و آمار ۹۷ جراحت جدی بر اثر تصادف در سال ۲۰۱۸ اکنون به ۷۰ مورد رسیده است. بنا به نظر وزارت حمل ونقل انگلیس، کم کردن سرعت از ۳۰ مایل در ساعت به ۲۰ مایل در ساعت، میزان مرگ ومیر جاده ای را ۴۰ درصد کم می کند.

خیابانی که از میانه چینگفورد می گذرد، بی شباهت به جاده های ترانزیتی پررفت وآمد نیست. شهروندانی که با خبرنگار دیلی میل صحبت کرده اند، برای سال های طولانی و بعضی ۵۰ سال در چینگفورد زندگی کرده اند و حالا می گویند که به دلیل سروصدای سرعت گیرها نمی توانند شب ها خواب آرامی داشته باشند.

آزمایش خودروهای برقی

مرسدس بنز در طرح ساخت و ارتقای خودروهای برقی ناهمواری های سطح خیابان ازجمله سرعت گیرها را آنالیز می کند. صنایع خودروسازی برای تولید محصولات برقی به شدت درگیر محاسبات برای کارایی بیشتر و مصرف کمتر انرژی هستند و همین هم باعث شده که ارزیابی های دقیق تری از سطح خیابان ها به عمل آورند. مرسدس بنز که قبلا تحقیقات مشابهی در اروپا انجام داده بود، در آمریکای شمالی شهر بوستون را برای این کار انتخاب کرده و خودروهای آزمایشی مجهز به حسگرهای متعدد را در آن به حرکت در آورده است. داده های به دست آمده از این تحقیقات نه فقط برای شرکت های خودروساز بلکه برای مدیران شهری هم دارای اهمیت است، زیرا نقشه ای از پستی و بلندی های شهر به دست می دهد که قبلا ثبت نشده است. در شهر بوستون قبلا ناهمواری های سطح خیابان ها اندازه گیری شده بود و نتیجه به دست آمده نشان داد بیشتر این پستی وبلندی ها در جایی قرار دارد که محل عبور تاسیسات شهری است. این تطابق نشان می دهد خاک اطراف تاسیسات شهری نشست می کند یا جابه جا می شود که حفره هایی به وجود می آید، درحالی که قبلا به نظر می آمد سرعت گیرها مهم ترین مانع در مسیرهای صاف خیابان هستند. ممکن است آزمایش های مرسدس بنز نتایج بیشتری را نشان دهد.

استانداردسازی همه سرعت گیرها

چندی قبل یک سازمان هندوستانی اعلام کرد که قصد دارد سرعت گیرهای غیراستاندارد را شناسایی کند. براساس استانداردی که سازمان پونا در نشریه هندوستان تایمز اعلام کرده است این سرعت گیرها باید ۱۰ سانتی متر ارتفاع داشته باشند و شتاب خودروها را تا ۲۵ کیلومتر بر ساعت کاهش دهند. ظاهرا کنگره جاده های هند قبلا در این باره معیارهایی را اعلام کرده بود؛ مانند اینکه هر سرعت گیر باید تمام عرض سواره رو را بپوشاند، اما مسیر جریان باران را مسدود نکند. همچنین باید ۴۰ متر قبل از سرعت گیر تابلوهای هشدار آن نصب شده باشد. سطح سرعت گیر با رنگ های سیاه و سفید رنگ آمیزی شود و تمام معایب عمرانی آن که در اثر فرسودگی به وجود می آید، اصلاح شده باشد. بعضی از سرعت گیرهایی که در سال های قبل از جنس آسفالت ساخته شده اند به تدریج تبدیل به چاله های آب شده اند.

طراحی اشتباه خیابان ها

شهر لودهیانا بیشتر از شهرهای دیگر ایالت پنجاب هند با مشکل تصادف های رانندگی روبه روست. طراحی اولیه خیابان های شهر نادرست بوده و اصلاح آنها کار مشکلی است؛ اقداماتی مانند استقرار پلیس و نصب چراغ های راهنمایی خودکار هم نتوانسته مشکل را حل کند. بنا به خبری که تریبون ایندیا منتشر کرده است، اجبار استفاده از کلاه ایمنی برای موتورسواران و اخذ گواهینامه رانندگی برای خودروها، باعث شده میزان مرگ ومیر ناشی از تصادف ۴ درصد کاهش یابد که در مقابل آمار ۷۸ درصد مرگ ناشی از تصادف اهمیت زیادی ندارد. در شهرهای دیگر ایالت این آمار در حدود ۳۰ درصد است. اکنون ساخت سرعت گیر در نقاط مختلف شهر پیشنهاد شده است تا شاید با این روش بتوان سرعت خودروها و خسارات ناشی از آن را کاهش داد.

۱۰ هزار سرعت گیر

طی ۲ ماه گذشته شهرداری دیترویت ۱۰ هزار سرعت گیر جدید در این شهر نصب کرد. این کار زمانی انجام شد که شتاب خودروها در بخشی هایی از شهر، مخصوصا نواحی مسکونی غربی به شدت زیاد شده بود. از ۵ سال قبل اعتراض ساکنان دیترویت به شتاب دیوانه وار خودروها شروع شد. طرح های مختلفی برای کاهش شتاب خودروهای سواری به اجرا درآمد، اما نتیجه بخش نبود و دست آخر شهرداری، سرعت گیرها را نصب کرد. بنا به آماری که شبکه سی بی اس منتشر کرده است در سال ۲۰۲۱ سرعت گیرهایی در برخی خیابان ها نصب شدند و تعداد تصادف ها ۳۶ درصد کم شد. نتیجه نصب سرعت گیرهای امسال هم مثبت بوده است و شهرداری قصد دارد این تعداد را به ۲۰ هزار برساند.

سرعت گیر کافی نیست

در شهر سامرویل ماساچوست تردد خودروهایی که از خیابان های فرعی برای دورزدن ترافیک استفاده می کنند برای ساکنان خطرساز شده است زیرا با شتاب زیاد از معبرهای باریک می گذرند. در سال های گذشته سرعت گیرهایی برای کاهش شتاب این خودروها در معابر نصب شده است. هدف از ایجاد سرعت گیرها آرامش بخشیدن به جریان ترافیک و کاهش مرگ ومیر ناشی از تصادف ها بیان شده بود. این دست اندازها تا حدی مؤثر بودند، اما شهرداری قصد دارد باز هم شتاب خودروها را کاهش دهد زیرا آمار تصادف ها همچنان زیاد است. یکی از ایده های مطرح شده، تبدیل چهارراه ها به میدان های کوچک با نصب یک مانع در نقطه مرکزی آنهاست. همه این طرح ها ابتدا به صورت آزمایشی اجرا می شوند تا نتیجه آن بررسی شود.

بررسی همه موارد

نصب یا حذف سرعت گیرها در شهر کنوویچ در ایالت واشنگتن تبدیل به اختلاف نظری بین بخش های مختلف شهرداری شده است. در بخش شمالی مسیر، کنار دریاچه این شهر، تعدادی سرعت گیر وجود دارد که روزانه ۵ هزار خودرو از روی آنها می گذرند و دوربین های کنترل سرعت نشان می دهد که بیشتر آنها شتاب زیادی دارند. در نقشه های شهری، معابری که باید شتاب کنترل شده داشته باشند مشخص شده اند و بعد از ایجاد سرعت گیرها مشخص شد که برخی از آنها در خارج از نقشه قرار دارند؛ در نتیجه تعدادی از سرعت گیرها تخریب شدند. نظر ساکنان محلی هم باید لحاظ می شد. شورای شهر جلسه ای برای سرعت گیرها برگزار و محل هر کدام را جداگانه بررسی کرد. در آخر، رأی شورا این بود که ۶ سرعت گیر باید باقی بماند.