◄ 28 مهر، روز جهانی مراقبت پرواز

مراقبت پرواز (Air Traffic Service)، به طور کلی به خدمتی اطلاق می شود که هدف آن جلوگیری از تصادف هواپیماها در سطح فرودگاه ها می باشد و از طرف دیگر ایجاد بستری مناسب برای حرکت روان ترافیک هوایی و ارائه اطلاعات ضروری جهت حفظ ایمنی پرواز ها و کمک در مواقع بحرانی به هواپیما می باشد.

به همین دلیل، فدراسیون جهانی کنترلرهای ترافیک هوایی(ایفاتکا) 28مهرماه(20 اکتبر) را به پاسداشت زحمات کنترلرهای ترافیک هوایی، به نام ایشان نامگذاری نموده تا بدینوسیله سازمانها و نهادهای مرتبط قدردان زحمات مردان و زنان بی ادعای  صنعت هوانوردی  باشند.

به گزارش تین نیوز، هر سال در 20 اکتبر، روز جهانی کنترل کننده ترافیک هوایی، از کسانی که برای ایمن نگه داشتن سفرهای هوایی سخت تلاش می کنند، تجلیل می شود.

حدود صدهزار پرواز در سراسر جهان هر روز برخاسته و فرود می آیند.و به طور کلی در یک سال، بیش از 4 میلیارد مسافر با هواپیما سفر می کنند. 

ایمنی سفرهای هوایی تا حد زیادی به کنترل کننده های ترافیک هوایی مرتبط است و شگفت انگیز است که پرواز با هواپیما به همین اندازه می تواند ایمن باشد.

متخصصان ترافیک هوایی، هواپیما را در باند فرودگاه و تاکسی‎ وی هدایت می کنند و کنترلرهای ترافیک هوایی نیز حرکت هواپیماها را در حریم هوایی نظارت و هدایت می کنند. علاوه بر این، آنها دستور فرود و برخاستن را به خلبانان صادر می کنند.

کار کنترلرهای ترافیک هوایی بسیار دشوار است و نیاز به تمرکز شدید دارد. جای تعجب نیست که این یکی از 5 شغل پر استرس در دنیا شناخته شده است. 

هیچ زمانی نیست که آسمان توسط کنترلرهای ترافیک هوایی نظارت نشود. آنها شبانه روز، از جمله آخر هفته ها و تعطیلات، برای حفظ امنیت خلبانان و مسافرانشان کار می کنند. آنها همچنین باید هواپیماها را در طول آب و هوای نامناسب و شرایط اضطراری مختلف هدایت کنند.

در ادامه با انواع خدمات های مرتبط با شغل مراقبین پرواز و وظایف آنها آشنا می شویم.

انواع سرویس های مراقبت پرواز

1. خدمت کنترل ترافیک هوایی (Air Traffic Control Service)

2. خدمت کنترل منطقه ای (Area Control Service)

3. خدمت تقرب (Approach Control Service)

4. خدمت کنترل فرودگاهی (Aerodrome Control Service)

5. خدمت اطلاعات پروازی (Flight Information Service)

6. خدمت هشدار (Alerting Service)

واحد برج مراقبت پرواز (Tower)

واحد برج مراقبت پرواز(Tower)، مسئول ارائه سرویس کنترل ترافیک هوایی در محدوده ای غالباً استوانه ای شکل اطراف فرودگاه و تا ارتفاع مشخصی می باشد که این محدوده با توجه به میزان پروازها و امکانات هر فرودگاه متغیر می باشد ولی به طور متداول شامل یک استوانه فرضی به مرکز فرودگاه به شعاع ۵ تا ۳۰ ناتیکال مایل و ارتفاع ۵ تا ۲۵ هزارپایی سطح زمین می باشد.

واحد کنترل مسیر پرواز (Area Control Center)

در حالیکه ترافیک موجود در مسیر بین پایانه های اصلی و همچنین نقاطی که به دلیل نداشتن ترافیک قابل توجه، نیازی به یک پایانه مجهز ندارند، توسط واحد مرکز کنترل (Area Control Center) هدایت می شوند. همچنین مرکز کنترل مسئول هماهنگی بین واحدهای مراقبت پرواز تمام فرودگاهها را بر عهده دارد و به طور خلاصه تمام وسایل پرنده قبل از بلند شدن از زمین باید از این مرکز مجوز مربوطه را دریافت کنند.

واحد کنترل تقرب (Approach)

در فرودگاههای که دارای تعداد پروازهای بالاتری هستند و همچنین در مناطقی که به دلیل وجود چند فرودگاه حجم ترافیک هوایی و درگیری ترافیک هوایی بالاتر از حد معمول است، برای هماهنگی بیشتر بین واحد مرکز کنترل و واحد برج مراقبت و همچنین ایمنی بیشتر پروازها واحد کنترل تقرب (Approach) به همراه برج مراقبت مسول هدایت ترافیک هوایی است.

کنترلر ترافیک هوایی

افرادی که مسئول کنترل ترافیک پایانه ای هستند و بطور مصطلح آنان را کنترلر می نامند، در مجموعه اماکن و تأسیساتی مشغول به کار هستند که آنها را بترتیب برج مراقبت پرواز یا بطور اختصار (Tower) و پایانه کنترل تقرب به وسیله رادار یا بطور اختصار (Approach)، می نامند. در بعضی از نقاط پرسنل مورد نیاز بطور مشترک و هم زمان در Tower و Approach با یکد یگر همکاری می کنند، در حالیکه در دیگر نقاط، برج مراقبت و Approach کاملاً از یکدیگر جدا بوده و بطور مستقل عمل می کنند. برای مثال فرودگاه بین المللی مهرآباد دارای تأسیسات مشترک می باشد، در صورتی که برج مراقبت فرود گاه امام خمینی در محل فرودگاه واقع می باشد، ولی تأسیسات کنترل تقرب رادار آن در فاصله ای دورتر و در فرودگاه مهرآباد واقع می باشد.

اهداف کلی مراقبت پرواز

اهداف کلی مراقبت پرواز به نقل از اسناد بین المللی سازمان ایکائو به شرح زیر است:

• جلوگیری از برخورد هواپیماها با یکدیگر در فضای کنترل شده.
• جلوگیری از برخورد هواپیماها با یکدیگر و با سایر موانع.
• تسریع و ایجاد نظم در جریان پروازها.
• ارایه اطلاعات لازم و مفید در جهت ایمنی پروازها.
• کمک و مساعدت به هواپیمایی که در وضعیت اضطراری قرار دارد.

وظایف و حیطه کاری مراقبت پرواز

کنترلرهای یک فرودگاه موظف هستند با ایجاد جدایی بین یگانهای پروازی که در تاکسیروها (taxiways) یا مسیرهای ارتباطی فرعی و باندهای پروازی یک فرودگاه در حال حرکت هستند، و همچنین برای آن دسته از هواپیماهایی که در محدوده هوایی آن فرودگاه در حال پرواز هستند، شرایطی ایجاد کنند تا هواپیماهای مذکور بتوانند حرکتی روان و کارآمد داشته باشند. مناطقی که در نزدیکی محدوده فرودگاه واقع شده اند عمدتاً از داخل سازه ای بلند، که دور تا دور آن تعدادی پنجره تعبیه شده است (برج مراقبت)، تحت نظارت قرار دارند. هماهنگ و مرتب کردن هواپیماهای ورودی برای نشستن در باند فرودگاه، و توزیع هواپیماهای خروجی و ارجاع کنترل آنها به واحدهای کنترل مسیر پرواز ، توسط واحد رادار انجام می پذیرد که در واحد Approach واقع شده است.

تأسیسات و اماکنی که کنترلرهای واحد کنترل مسیر پرواز در آن مشغول به کار هستند، به ترتیب مرکز کنترل (مسیر) ترافیک هوایی (ATC) و دیگری مرکز کنترل منطقه ای (ACC) نامیده می شوند، که عموماً تمامی آنها به نام (مرکز کنترل) شناخته می شوند. هر مرکزکنترل مسئولیت کنترل منطقه ای به وسعت هزاران مایل را به عهده دارد. مراکزی که کنترل هواپیماهایی را به عهده دارند که بر فراز اقیانوسها و بین قاره ها پرواز می کنند، منطقه وسیعی را تحت نظارت خود دارند. برای مثال مرکز کنترل ترافیک هوایی تهران واقع در تهرانسر مسئولیت کنترل تمام پروازهایی را که در فضای ایران پرواز می کنند و همچنین پروازهای عبوری از فضای ایران بر عهده دارد. این گونه مناطق به نام FIRs شناخته می شوند.

مراکز کنترل عموماً ترافیک هوایی را به کمک رادار های دوربرد کنترل می کنند. در نقاطی که دسترسی به رادار میسر نمی باشد کنترل و ایجاد جدایی بین هواپیماها با بهره گیری از روش پیچیده و سنتی کنترل بدون رادار صورت می پذیرد. تاکنون مبالغ زیادی برای طراحی نرم افزارهایی که بتوان از آنها در بهینه سازی روش کنترل ترافیک هوایی استفاده کرد، هزینه شده است؛ ولی با این حال کماکان در برخی از مراکز کنترل ترافیک اطلاعات مربوط به هر پرواز بر روی نوارهای کاغذی، که مخصوص این کار در اختیار کنترلرهای ترافیک است، ثبت می شود، و در ادامه و تکمیل اطلاع رسانی در مورد مسیر پروازهای یاد شده برخی از اطلاعات مستقیماً بین کنترلرها رد و بدل می شود.

در مراکز کنترل جدیدتر برای ثبت اطلاعات پروازی نشاندهنده ه ای رایانه ای جایگزین نوارهای کاغذی شده اند. به همان سرعت که دستگاه های جدیدتر وارد سیستم کنترل ترافیک می شود، مراکز کنترل ترافیک بیشتری نیز استفاده از نوارهای کاغذی ثبت اطلاعات را متوقف می کنند.

تخصیص و نامگذاری خطوط هوایی مسافری ، با بکارگیری علائم شناسائی خاص (نام رادیویی)، که حداکثر شامل چهار عدد است که به دنبال نام اختصاصی خطوط هوائی قرار می گیرد، شرط لازم برای ایمنی پرواز و ایجاد جدائی کافی بین هواپیماها است. در این راستا همواره بهتر است که در برنامه پروازی هر هواپیما در طول هفته یک نام و علامت شناسائی ثابت در نظر گرفته شود، حتی اگر زمان تعیین شده برای پرواز از فرودگاه مبداء در روزهای هفته به مقدار جزئی تغییر داشته باشد. در مسیر برگشت نیز غالبا فقط آخرین عدد از علائم شناسائی هر پرواز، نسبت به پرواز رفت، تغییر می کند.

در مراقبت پرواز قطعه یا بخشی از فضا که از نظر ابعاد مشخص است و کنترل ترافیک هوایی آن به یکی از کنترلرها سپرده شده اصطلاحا sector و یا به عبارت دیگر «ناحیه پروازی» اطلاق می شود. بر مبنای شرایط حاکم (از قبیل حجم ترافیک و غیره...)، هر کنترلر می توان در مقاطع خاص مسئولیت کنترل یک یا دو ناحیه (sector) را راسا در اختیار داشته باشد.

سیستم مراقبت پرواز همواره فن آوری های قابل توجه ای را مورد استفاده و بهره برداری قرار می دهد. بهره گیری از سیستم های رادار «اولیه» و رادار «ثانویه»، آگاهی و شناخت بهتر از موقعیت و محدوده فضای تحت نظارت هر کنترلر را مقدور می سازد.

نحوه عملکرد سیستم های راداری بدین گونه است که امواج الکترومغناطیسی که توسط آنتن رادارها ارسال می شود، پس از برخورد به پوسته خارجی بدنه انواع هواپیماها که اکثرا از جنس فلز می باشد، منعکس شده، و به نسبت بزرگی بدنه هواپیماهای مزبور بر روی صفحه نمایشگر (مانیتور) رادار به نحوی نشان داده می شود که برای کنترلر مراقبت پرواز قابل رویت باشد، و هم زمان با این فرایند هواپیماهایی که مجهز به سیستم پاسخگر (transponder) باشند، توسط ردیاب (interrogator) رادار ثانویه ردیابی شده و اطلاعاتی از قبیل: کد معرف (mode A)، ارتفاع (mode C) و علائم شناسائی و یا به عبارت دیگر نام رادیویی (mode S) هر هواپیما بر روی صفحه نشان دهنده رادار نمایش داده می شود. انعکاس شرایط جوی خاص نیز معمولا بر روی صفحه نشان دهنده رادار قابل رویت است.

​

با تلفیق کلیه اطلاعات دریافتی از رادارهای موجود در مناطق مختلف می توان هم زمان شمائی عمومی از کل فضای پروازی در اختیار داشت. برخی از اطلاعات دریافتی از رادارها قابل پردازش و محاسبه هستند که از تبدیل آنها می توان مواردی چون سرعت هواپیما نسبت به زمین و سمت حرکت (مغناطیسی) هواپیما را به دست آورد.

با بهره گیری از «سیستم های نمایشگر عملیات پروازی» پیشرفته، کنترل ها قادر به ایجاد ارتباط و کسب آگاهی از طرح های پروازی الکترونیک، خواهند بود.

در مجموع لازم به یادآوری است که در مناطق مختلف همواره ابزار متفاوتی در دسترس هر کنترلر می باشد که می توان برخی از آن ها را به ترتیب زیر نام برد:

• هشدار خطر تصادف (CA): ابزاری برای هشدار به کنترلر در صورت وجود احتمال برخورد در گذرگاه های هوایی است.
• مدیریت پروازهای ورودی و خروجی: به مرتب سازی و تنظیم کردن طرح ورود و خروج هواپیماها از یک فرودگاه، گفته می شود.
• اعلام خطر ورود به مناطق ممنوعه (APW): برای آگاهی کنترلر در صورت ورود هواپیماهای غیرمجاز به مناطق ممنوعه صورت می پذیرد.
• سامانه هماهنگ کننده (SYSCO): کنترلر را قادر می سازد، هماهنگی های لازم برای انتقال کنترل هواپیما از یک ناحیه به ناحیه دیگر را انجام دهد.
• اعلام خطر کاهش ارتفاع امن (MSAW): سامانه اعلام خطری است که کنترلر به وسیله آن خلبان را در صورت کاهش ارتفاع، بیشتر از حد مجاز، آگاه می سازد.