◄ پندهایی از روند برقی‌کردن راه‌ آهن چین

بر اساس آمار 2023 UIC، راه آهن چین در سال 2022 با شبکه ای به طول 112 هزارکیلومتر و طول دوخطه و برقی به ترتیب 79 هزار و 91 هزارکیلومتر و با 20 هزار لوکوموتیو، 30 هزار واگن خودکشش و 72 هزار واگن مسافری و 912 هزار واگن باری و 1549 هزار نفر کارمند با وجود کاهش بیش از 30 درصدی مسافر به دلیل کرونا توانست 1895 میلیون مسافر را با سیر متوسط 344 کیلومتر (652 میلیارد نفرکیلومتر) و 2795 میلیون تن بار را با سیر متوسط 920 کیلومتر (2572 میلیارد تن کیلومتر) جابجا نماید (وزن متوسط ناخالص قطارها 2744 تن).

بر اساس این آمار چین در سال 2022 رتبه اول جابجایی مسافر و پس از روسیه رتبه دوم جابجایی بار را داشته و در طول شبکه ریلی پس از آمریکا در رتبه دوم قرار داشته و در جابجایی مسافر سریع السیر نیز به نصاب 439 میلیارد نفرکیلومتر که 68% کل جابجایی سریع السیر جهان است دست یافت (فرانسه 10درصد کل).     

در سال 2012 طول شبکه راه آهن چین برابر 66 هزار کیلومتر و طول دوخطه و برقی آن به ترتیب 30 هزار و 35 هزار کیلومتر بوده و تعداد لوکوموتیو 20 هزار، واگن خودکشش 9 هزار، واگن مسافری 56 هزار و واگن باری 664 هزار دستگاه و پرسنل آن 2032 هزار نفر بوده و توانست 1522 میلیون مسافر را با سیر متوسط 523 کیلومتر (796 میلیارد نفرکیلومتر) و 2859 میلیون تن بار را با سیر متوسط 881 کیلومتر (2518 میلیارد تن کیلومتر) جابجا نماید (وزن متوسط ناخالص قطارها 2377 تن).

در سال 2002 طول شبکه راه آهن چین برابر 56 هزارکیلومتر و طول دوخطه و برقی آن به ترتیب 23 هزار و 17 هزارکیلومتر بوده و تعداد لوکوموتیو 15 هزار، واگن مسافری 38 هزار و واگن باری 447 هزار دستگاه و پرسنل آن 1430 هزار نفر بوده و توانست 1017 میلیون مسافر را با سیر متوسط 472 کیلومتر (480 میلیارد نفرکیلومتر) و 1869 میلیون تن بار را با سیر متوسط 807 کیلومتر (1508 میلیارد تن کیلومتر) جابجا نماید (وزن متوسط ناخالص قطارها 2016 تن)

همانگونه که این آمار نشان می دهد طول شبکه ریلی از 2002 تا 2022 رشد 100 درصد، دوخطه 240 درصد و طول شبکه برقی 435 درصد داشته است و همین رویکرد سبب شده سهم جابجایی در خطوط برقی از 21 درصد در سال 1995 به 75 درصد در سال 2016 برسد.

کتاب برقی کردن راه آهن، برنامه برقی کردن راه آهن چین را از 1981 تا 2020 تبیین نموده (صفحه 22) که از 4 هزار کیلومتر باید طی 40 سال به 50 هزار کیلومتر در 2020 می رسید که آمار 2020 نیز عدد 48 هزار کیلومتر را تایید می نماید، طبق این برنامه شبکه برقی از 8 درصد باید به 50 درصد و درصد بار جابجا شده در خطوط برقی باید از 7 درصد  به 80 درصد می رسید که ظاهرا رسیده است. 

از سوی دیگر راه آهن چین طی دو دهه گذشته به ویژه از سال ٢٠٠۴ اقدام به سفارش بیش از ١٢٠٠ لکوموتیو سنگین ۶ محوره باری با سه سازنده معروف جهانی (آلستوم، بمباردیر و توشیبا) نمود که بیش از ده برابر متوسط خرید جهانی لوکوموتیو برقی ۶ محوره با عرض خط استاندارد طی 30 سال گذشته از این شرکت ها بوده، این لکوموتیوها در مسیرهای معدنی مانند داتونگ- شین هوانگداو با ظرفیت بیش از ۴٠٠ میلیون تن (451 میلیون تن در 2018) جایگزین لوکوموتیوهای دوقلوی۴ محوره در حمل قطارهای ٢٠٠٠٠ تنی گردید و به این ترتیب ٣ لکوموتیو مذکور بجای ۶ لکوموتیو ۴ محوره قرار گرفت (تین 79834).

با این رویکرد می توان اکنون صنعت ریلی چین را در طراحی و ساخت لکوموتیوهای برقی باری ( 6 محوره) در دنیا سرآمد درنظر گرفت، مشابه این رویکرد در طراحی و ساخت قطارهای سریع السیر نیز سبب انتقال دانش فنی چند شرکت اروپایی و ژاپنی پیشرو به صنایع ریلی چین شد و با رشد شتابان راه آهن سریع السیر، زمینه ژرفای بیشتر فناوری چینی فراهم گردید.

تحقق 96 درصدی برنامه قدیمی برقی کردن خطوط راه آهن چین در سال 2020 و رشد مرحله ای آن که مقدمه تحولات شگرف و  توسعه راه آهن سریع السیر گردید (تین 266060) باید مورد بررسی موشکافانه و پندآموزی کارشناسان و مدیران واقع شود.

ریشه یابی و تحلیل عوامل توفیقات راه آهن چین در کنار آسیب شناسی ناکامی های راه آهن می تواند در تدوین راهبرد عملی و موثر (مانند جدول SWOT، صفحه 30 کتاب برقی کردن راه آهن) و برنامه ریزی جهشی و در عین حال خردمندانه برای جبران عقب ماندگی از اهداف قانون مدیریت سوخت (سهم 30 درصد و 18 درصد بار و مسافر) با حداقل وابستگی به بودجه کشور کمک شایانی نماید.