◄ خودرو لوکس برای یک نفر است اما واگن باکیفیت برای عموم مردم

هادی عیار: در میانه سفر بودم که به دنبال یافتن یکی از مهماندارها برای پیدا کردن رئیس قطار تبریز-مشهد می گشتم. صدایی کمی بلندتر از گفت وگوی معمولی در یکی از کوپه ها به گوش می رسید. به کوپه ای که صدای صحبت ها از آن به گوش می رسید متوجه شدم که صدا از کوپه رئیس قطار است. بعد از تمام شدن صحبت ها به سراغش رفتم تا موضوع مصاحبه را با او مطرح کنم. قبل از شروع مصاحبه کمی از من فرصت خواست تا با آرامش بیشتر و فراموش کردن موضوعی که به خاطر آن با مهماندارها صحبت کرده بود مصاحبه را شروع کنیم. بعد از مصاحبه متوجه شدم که موضوع بر سر این بود که یکی از واگن ها بدون مسافر بوده و مهماندار آن واگن به خاطر خالی بودن پست خود را ترک کرده بود و رئیس قطار به او گوشزد می کرد که حتی اگر یک نفر هم در واگن باشد مهماندار موظف است سر پست خود باقی بماند و حق ترک آن را ندارد.

 این بار به جای گفت و گو با یک مسئول در میانه سفر شخصی خود با قطار رجا و از تبریز به تهران به سراغ عباس ابراهیمی، رئیس قطار شرکت حمل و نقل ریلی رجا رفتم تا این بار نیازهای بخش مسافری ریلی را از زبان کسی که شغلش تعامل روزانه با مسافران قطار است بشنویم. این گفت و گوی بلند را در دو بخش منتشر کردیم که در این مطلب بخش دوم آن را می خوانید:

در بررسی مشکلات حوزه ریلی دوگانه‌ای وجود دارد. برخی از کارشناسان معتقد هستند که هرچقدر خدمات رفاهی و نوسازی ناوگان بالا باشد وقتی ظرفیت شبکه ریلی پایین است مسیر دستیابی به توسعه دشوار است و این خدمات بالا دیده نمی‌شود. برخی دیگر در نقطه مقابل معتقد هستند که اگر با همین میزان از خطوط ریلی بتوانیم ناوگان نو و خدمات رفاهی بیشتری را ارائه کنیم بهتر است. در واقع برخی اولویت را شبکه و برخی ناوگان ریلی می‌دانند. شما اولویت را با کدام یک از این‌ها می‌دانید؟

به نظر من این دو باید در راستای هم و هم‌زمان رشد داشته باشند. ما نمی‌توانیم مسافر را از حق قانونی خود که خدمات رفاهی مناسب در قطار است محروم کنیم. مسافر هزینه می‌کند و انتظار دارد که سفر خوبی را با بهترین واگن داشته باشد. ما نمی‌توانیم بگوییم چون شبکه را توسعه می‌دهیم فعلاً نوسازی ناوگان را کنار بگذاریم. طرف دیگر هم به همین شکل. بخش‌های مختلف این صنعت بایستی در راستای هم رشد پیدا کنند. به نظر من نهادهایی همچون انجمن صنفی برای شرکت‌های بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد و خواسته‌های آن‌ها را به پیش ببرد. این صنعت باید رشد پیدا کند. واگن‌ها و خدمات‌دهی از سوی شرکت‌های بخش خصوصی تأمین می‌شود. دولت اما در چنین شرایطی باید کمک‌های بلاعوضی به این شرکت‌ها انجام دهد. این کمک هم از آن جهت است که سیاست‌های کلی نظام در جهت حمل‌ونقل ریلی است.

شرکت‌های بخش خصوصی باید اجازه داشته باشند که هم واگن وارد کنند و هم از ظرفیت واگن سازی داخلی استفاده کنند. با توجه به محدودیتی که به دلایلی برای واردات واگن ایجاد شد و اذعان داشتند که واگن مورد نیاز صرفا از شرکت های داخلی باید تامین شود  آیا ما نگاه کرده‌ایم ببینیم ظرفیت داخلی در سال به چه میزان توان ارائه واگن به شرکت‌های بخش خصوصی را دارد؟ قبول دارم که کیفیت واگن‌های داخلی بد نیست و به‌عنوان‌مثال واگن پارس واگن‌های خوبی تحویل می‌دهد اما ظرفیت تولید آن بالا نیست. واگن پارس فقط از بخشی از ظرفیت تولید خود می‌تواند استفاده کند. چرا نباید دولت در این زمینه به واگن‌سازهای داخلی کمک کند تا بتوانند از تمام ظرفیت خود استفاده کنند؟ مگر اشتغال و تولید داخلی چیزی غیر از این است. باید هم‌زمان  هم از ظرفیت تولید داخلی استفاده شود و هم اجازه ورود واگن‌های خارجی نیز داده شود. شاید ما در بخش جاده‌ای به ماشین‌های لوکس خارجی نیاز چندانی نداشته باشیم اما در بخش ریلی بدون شک به واگن با کیفیت بالا نیاز داریم. چراکه ماشین لوکس خارجی برای یک نفر و یک خانواده است اما واگن با کیفیت بالا برای عموم مردم است.

رجا مدتی دنبال وارد کردن واگن‌های با کیفیت و با داشتن بالاترین استانداردهای روز دنیا از سوئیس بود که اجازه آن را ندادند. این در حالی است که قرار بود این واگن‌ها در داخل کشور تولید شود و تکنولوژی آن به همراه ورود واگن به کشور وارد شود. این قرارداد قرارداد بسیار مناسبی برای واگن سازی کشور بود و می توانست تحول عظیمی در صنعت ساخت  واگن سازی کشور شود اما متأسفانه اجرا نشد.

از آنجایی که به صورت روزانه با مسافران قطار در ارتباط هستید به نظر شما اولویت‌های بخش خدمات برای مسافران ریلی شامل چه مواردی می‌شود؟

عدم تمایل مردم در بحث حمل‌ونقل ریلی دلایل زیادی می تواند داشته باشد. باید در این مورد بحث‌ و مطالعات بسیاری شود و من فقط به گوشه‌ای از آن اشاره می‌کنم. در میان مشکلاتی که به آن اشاره کردید یکی از مشکلات اساسی به نظر من سرعت پایین قطارها است. همین قطاری که امروز من و شما در آن هم‌سفر شده‌ایم که از تبریز به مشهد می‌رود و شما تا تهران ما را همراهی می‌کنید، مسیر تبریز تا تهران در این قطار حدود 12 ساعت است. تفاوت این مسیر بین قطار و جاده حدود 4 ساعت است هرچند نمیتوان از ضریب ایمنی بالای قطار نسبت به سایر وسایل حمل ونقل چشم پوشی کرد . در کشورهای پیشرفته روز به روز بر روی افزایش سرعت قطارها کارهای پژوهشی مختلفی صورت می‌گیرد و مدام به سرعت‌های بیشتری دسترسی پیدا می‌کنند. این موضوع سبب شده که امروز حمل‌ونقل ریلی در کشورهای پیشرفته مقبولیت بیشتری در مقایسه با بخش هوایی و جاده‌ای در بین عموم مردم داشته باشد.

تاکنون در خصوص نیازهای مسافر در حمل‌ونقل ریلی صحبت کردیم. کمی هم در خصوص نیازهای کارکنان قطارهای مسافری و اولویت‌های مطرح برای آن‌ها بگویید چراکه یک ناوگان ریلی بدون پرسنل آن نمی‌تواند خدماتی با کیفیت بالا را ارائه کند

جالب این است که قبل از ورود شما به کوپه در حال مطالعه کتاب منابع انسانی برای کلاس‌های دانشگاهی‌ام بودم. نیازهای انگیزشی در همه مشاغل وجود دارد اما در شبکه ریلی به خصوص در بخش سیر و حرکت بسیار بیشتر است. پرسنلی که با قطار در حال انجام وظیفه هستند با جان مسافر سروکار دارند و یک اشتباه ممکن است پیامد بسیار بدی داشته باشد. چه زمانی ممکن است اشتباه شود؟ یکی از عوامل زمانی است که به نیازهای پرسنل توجه نشود. این نیازها شامل حقوق و مزایا، تنظیم سیر و حرکت، مرخصی دادن و دیگر مسائل انگیزشی که باعث تشویق و ترغیب می‌شود تا کارکنان بتوانند به خوبی وظایف خود را در قبال مسافران انجام دهند.

اگر چنین چیزی وجود نداشته باشد کارکنان دچار روزمرگی می‌شوند و انگیزه لازم را از دست می‌دهند. بابت این موضوع باید یکسری اقدامات انگیزشی مناسب انجام گیرد. به‌عنوان‌مثال می‌توان برای کارکنان امتیازدهی در نظر گرفت تا کارکنانی که از لحاظ ارائه خدمات، ظاهر و رفتار به نظر مسافران شایسته هستند از سوی شرکت‌های ریلی تقدیر شوند.

به عنوان سؤال پایانی برخی کارکنان قطارهای مسافری رجا گلایه‌هایی در خصوص پرداخت حقوق داشته‌اند که با پیگیری‌ها متوجه شدیم که این موضوع مربوط به کارفرماهایی است که با رجا کار می‌کنند و این شرکت اعلام کرده که حقوق همه کارکنان به موقع پرداخت می‌شود اما برخی کارفرماها این حقوق را دیرتر به کارکنان می‌دهند. در خصوص این موضوع چه نظری دارید؟

رجا در پرداخت حقوق رئیس قطار و ترنستران‌ها که حقوق آن‌ها مستقیماً از سوی رجا پرداخت می‌شود تاکنون مشکلی نداشته است. مشکلی که در این خصوص پیش آمده مربوط به شرکت‌های راهبر است. یکسری شرکت‌های واسطه هستند که راهبری قطارهای شرکت رجا را انجام می‌دهند. به نظر من باید شرکت رجا در انتخاب کارفرما و نیز نظارت بر عملکرد آن‌ها دقت بیشتری داشته باشد تا چنین مشکلاتی پیش نیاید چرا که چنین مشکلاتی ممکن است به پای رجا نوشته شود درحالی‌که واقعاً چنین نیست. اخیراً تا جایی که من خبر دارم پرداختی‌های مهماندارها نسبت به قبل که چند ماه به تعویق می‌افتاد بهتر شده است.