حقوق شهروندی معلولان در حمل‌ونقل شهری
تین نیوز| احتمالا برایتان پیش آمده که هنگام سوار شدن به مترو یا اتوبوس و وسایل نقلیه عمومی با افراد معلول مواجه شده باشید؛ آن هم در قالب ازدحام جمعیت که افراد سالم و بدون معلولیت هم به دلیل عدم برخورداری از فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی با مشکل مواجه می‌شوند چه رسد به معلولان و جانبازان. در این شرایط است که ضمن شکرانه سلامتی، تازه یادمان می‌افتد که به راستی برای این قشر آن هم در شلوغی کلان‌شهرها چه امکاناتی از سوی دولت و مدیریت شهری برای تسهیل در عبور و مرور از طریق وسایل حمل‌ونقل عمومی درنظرگرفته شده است؟
آمار جهانی معلولان
اگر به آمار رجوع کنیم عمق مشکلات بیشتر احساس می‌شود. سالانه بیش از 300 هزار نفر در تصادفات رانندگی دچار مصدومیت می‌شوند که طبق برآوردها از این تعداد مصدومیت، حدود 100 هزار نفر به جمعیت معلولان اضافه می‌شود. همچنین برخی آمارها حاکی از افزایش 10 تا 15 درصدی معلولان کشور است. طبق پیش‌بینی‌ها نیز گفته می‌شود در سال 1404 جمعیت کشور ما به بیش از 94 میلیون نفر افزایش یافته و آمار معلولان نیز به حدود 6 میلیون نفر می‌رسد. گزارش سازمان بهداشت جهانی نیز حاکی از این است که حدود 10 تا 15 درصد افراد هر جامعه معلول هستند. همه این ارقام موجب تدوین قوانین حمایت از حقوق
معلولان در بسیاری از کشورها از جمله ایران شده است. قدمت توجه به حقوق معلولان در جهان به اوایل دهه 1980 میلادی برمی‌گردد؛ به‌گونه‌ای که سال 1981 سال جهانی معلولان و دهه 1982 تا 1992 دهه جهانی معلولان نام‌گذاری شد و در سال 1982 قانون برنامه جهانی در ارتباط با معلولان تصویب و بعدها تکمیل‌تر شد. از این رو در کشورهای مختلف دنیا، در حمل‌ونقل شهری، تسهیلات و امکانات ویژه‌ای مانند جایگاه مخصوص معلولان، آسانسور و... را برای آنها در نظر می‌گیرند و این امر یکی از حقوق مسلم شهروندی ویژه افراد کم‌توان است.
انگلیس، حمل‌ونقل شهری و معلولان
به طور مثال انگلیس در سال 1995 قانونی را تصویب کرد مبنی بر اینکه دست‌اندرکاران و سازندگان وسایل حمل‌ونقل عمومی، استانداردهایی را در حمل‌ونقل عمومی برای استفاده راحت معلولین با ویلچر در نظر بگیرند و خدمات خود را برای معلولین بیشتر گسترش دهند. برخی از این امکانات در حوزه‌های زیر عبارتند از:
الف- قطار و تراموا
- داشتن جایگاه ویژه: بر اساس قانون هر قطار حداقل باید دارای یک جایگاه ویژه برای معلولین با ویلچر باشد، قطارهای بزرگ‌تر باید دارای تعداد بیشتری از این جایگاه‌ها باشند به طور مثال قطارهایی که دارای 12 و یا تعداد بیشتری واگن هستند باید چهار و یا تعداد بیشتری جایگاه معلولین با ویلچر داشته باشند.
- اطلاعات مقصدها در بیرون و داخل قطار و تراموا نوشته شده و اعلام می‌شوند.
- درها: تراموا و BRT هم سطح با ایستگاه هستند. سایر قطارها وسایلی جهت سوار شدن معلولان دارند که بیشتر اوقات رمپ‌ها هستند. اکثر این رمپ‌ها قابل حمل هستند و توسط کارمندان ایستگاه‌ها برای معلولان گذاشته می‌شوند. درهای مخصوصی برای استفاده افراد معلول در نظر گرفته شده است که این درها بزرگ‌تر از حد رایج هستند. یک چراغ همراه با علائم صوتی نشان می‌دهند که در چه موقع باز و یا بسته می‌شود.
- داخل قطار و تراموا: در قطار و تراموا، حدفاصل درب تا جایگاه ویژه معلولین به اندازه 850 میلی‌متر پهنا دارد و فضای کافی جهت دور زدن برای ویلچر وجود دارد. درب‌های داخلی اتوماتیک هستند و یا با یک تماس کوچک باز می‌شوند. نرده‌ها و دستگیره‌ها رنگی و کاملاً قابل مشاهده هستند. طول مکان ویژه ویلچر حداقل 1300 میلی‌متر و پهنای آن 750 میلی‌متر است.
ب- اتوبوس‌های درون‌شهری:
بر اساس قانون، اتوبوس‌هایی که ظرفیت جابجایی بیش از 22 مسافر را دارند باید امکانات ویژه معلولین با ویلچر را داشته باشند و مشمول قانون یادشده می‌شوند.
- درها: در زمینه اتوبوس‌هایی که سطح پایین‌تری نسبت به زمین دارند برای سوار کردن معلولین از رمپ استفاده می‌کنند که گذاشتن و برداشتن آنها به عهده راننده است. زاویه رمپ نسبت به زمین نباید بیشتر از 8 درجه باشد. اتوبوس‌هایی که سطح آنها نسبت به زمین بلندتر است برای سوار کردن معلولین از بالابر استفاده می‌کنند.
- جایگاه مخصوص ویلچر: در هر اتوبوس حداقل یک جایگاه مخصوص معلولین با ویلچر با حداقل بلندی 1300 میلی‌متر و پهنای 750 میلی‌متر و ارتفاع 1500 میلی‌متر وجود دارد.
- زنگ: در نزدیکی هر جایگاه ویژه معلول یک زنگ قرار دارد که با فشار دست به صدا درمی‌آید.
- میله‌ها: میله‌های عمودی و افقی در قسمت‌های مختلف اتوبوس و در جایگاه ویژه معلولین وجود دارد. ورودی‌ها و خروجی‌ها دارای میله در هر دو سمت هستند.
ایران، حمل‌ونقل شهری و معلولان
در ایران نیز اگرچه قانون حمایت از معلولان در کشور ما در سال 1383 از سوی مجلس شورای اسلامی تصویب شده اما حقیقت امر آن است که ناوگان حمل‌ونقل شهری ما هنوز با خدمات‌رسانی به معلولان جامعه فاصله دارد و این دو چندان با یکدیگر سازگار نیستند. در قانون مذکور نیز اگرچه برای سازمان‌ها و نهادهای دولتی و شهرداری‌ها وظایفی در خصوص حقوق معلولان خصوصا در طراحی و احداث ساختمان‌ها در چندین ماده لحاظ کرده اما به حقوق شهروندان معلول و جانباز در زمینه استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی توجه لازم نشده است و تنها در ماده ۴ این قانون ذکر شده است: «معلولان می‌توانند در
استفاده از امکانات ورزشی، تفریحی، فرهنگی و وسایل حمل‌ونقل دولتی (مترو، هواپیما، قطار) از تسهیلات نیمه‌بها بهره‌مند گردند.» توجه به وضعیت معیشتی اقشار معلول و جانباز برای در اختیار دادن تسهیلات و تخفیفات مالی زمانی ارزشمند است که اصولا این اقشار، امکان و شرایط استفاده از این وسایل حمل‌ونقل را داشته باشند.
طراحی خیابان‌ها و پیاده‌روهای شهر، مناسب‌سازی مبلمان شهری، وضعیت ایستگاه‌های اتوبوس، مینی‌بوس، ون، مترو و تاکسی، امکانات موجود در ایستگاه‌ها، جانمایی برای افراد معلول و جانباز در داخل وسیله نقلیه، چگونگی خدمات‌رسانی در ازدحام رایج هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه و نظایر آن تنها بخشی از چالش‌های این افراد برای استفاده بهینه از حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری است. استانداردهای حمل‌ونقل در شهرهای ما هنوز برای تحقق حداقل خواسته‌های به‌حق معلولان، ناچیز است. علاوه بر مسائل یادشده، استفاده از وسایل کمکی مانند عصا، ویلچر، واکر و... نیز موجب
رغبت پایین این افراد برای بهره‌مندی از ناوگان حمل‌ونقل عمومی شده است و جز در مواقع ناچاری و رفتن به محل کار، بسیاری از معلولان، خانه‌نشینی را ترجیح می‌دهند. تایج یک پژوهش در زمینه آسیب‌شناسی حمل‌ونقل عمومی و خصوصی معلولین و جانبازان بیانگر این است که بین مناسب‌سازی مبلمان شهری، موانع فیزیکی ساختمان، فرهنگ‌سازی جامعه، اولویت‌های مسئولین و نیازهای جانبازان و معلولین، الگوبرداری از طرح‌های مناسب‌سازی موفق با حمل‌ونقل عمومی و خصوصی رابطه معناداری وجود دارد اما بین نظارت بر وضعیت ساختمان‌ها، حمل‌ونقل عمومی و خصوصی معلولین و
جانبازان رابطه معناداری وجود ندارد.
حمل‌ونقل شهری و پایانه معلولان
البته طی سال‌های اخیر، انجمن ندای معلولین به عنوان یکی از نهادهای صنفی در حوزه معلولان و جانبازان مشکلات این قشر را پیگیری می‌کند تا اینکه به ایجاد پایانه حمل‌ونقل شهری ویژه معلولین و جانبازان در زمینی به مساحت حدود یک هکتار در اسفندماه 1391 به عنوان اولین ناوگان نقلیه عمومی شهری ویژه معلولین به وسیله مدیریت شهری در پایتخت منجر شد. با این همه جدیت ویژه‌ای برای برنامه‌ریزی حمل‌ونقل شهری متناسب با نیازهای معلولان و جانبازان در عمل دیده نمی‌شود.
بعد از افتتاح ایستگاه میدان جهاد (فاطمی) در خط 3 مترو تهران، پایگاه خبری انجمن ندای معلولین ایران، با انتقاد از عدم رعایت حقوق شهروندی معلولان و جانبازان در احداث این ایستگاه مترو آورده است: در نگاه مدیریت مترو تهران، رعایت حقوق شهروندی جانبازان و معلولین بسیار ضعیف است و شاید این اقلیت بزرگ حقی در مترو ندارند و حتی با وجود امکان در ورودی محوطه ایستگاه از ایجاد یک رمپ در کنار پله‌ها پرهیز شده است. نیازی نیست که برای حمایت از معلولان و جانبازان، منتظر فرا رسیدن روز جهانی‌اش باشیم بلکه بهتر است از الگوهای موفق جهانی در حوزه حمل‌ونقل شهری کمی بیشتر
بیاموزیم تا حضور این اقشار پر رنگ‌تر از گذشته خصوصا در کلان‌شهرها نمود پیدا کند. احترام به حقوق شهروندان معلول و جانباز در حمل‌ونقل شهری به آموزش و فرهنگ‌سازی نیاز دارد. ایجاد مانع در پیاده‌روها و ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی و داخل وسایل نقلیه همگانی، پاک کردن صورت مسئله است نه راه حل مشکلات. پل بسازیم!
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.