◄ سهم صف و ستاد در سانحه برخورد واگن های فراری به ریل باس در لرستان

حادثه ریلی لرستان حدود ساعت ۸:۱۵ صبح یکشنبه ۱۲ آذر رخ داد و طی آن یک دستگاه ریلباس محلی دورود به اندیمشک با واگن باری خالی (جداشده) در بلاک چمسنگر به کشور برخورد کرد که بر اساس اعلام استانداری لرستان این حادثه پنج مصدوم داشته که برخی از آنها مسافران ریل باس هستند (سانحه ریلی لرستان به خیر گذشت، تین 265134).

نظرات کاربران در مورد این خبر و خبر دیگر با عنوان روز پرحادثه ریلی، از تهران تا لرستان (تین 265192) بسیار زیاد بود به گونه ای که تا قبل از ظهر دوشنبه 20 آذر، مجموعا 60 دیدگاه و نظر و 1100 تایید یا رد ثبت شده بود، خبر افزایش تعداد مصدومان حادثه ریلی لرستان (تین 265095) نیز تا تاریخ 13 آذر بیش از 30 نظر و دیدگاه و چندصد تایید یا رد درپی داشت.

متاسفانه بیشتر دیدگاه های کاربران در این خبرها، با تمایلات جناحی نوشته شده بود و تحلیل فنی بسیار اندک مشاهده می شد.

• نیمه اول تیرماه، خبر سانحه فرار قطار در هرمزگان: لکوموتیو شماره 2062 هنگام واگذاری واگن های باردار جهت تخلیه دچار سانحه شده است، شدت این حادثه زیاد بود و بر اثر آن یک لکوموتیوران جان خود را از دست داده است (تین نیوز 258420).

• پس از اشاره به این سانحه در یکی از جلسات با همکاران قدیم، یادداشت جلوگیری از تکرار فرار قطار بندرعباس (تین 260122) با اشاره به مقاله منتخب 73 مرکز تحقیقات راه آهن مورخ خرداد 1378، نتیجه بررسی دستگاه انتهای قطار EOT (End Of Train) که به کارگیری آن می توانست از بروز سانحه فرار قطار بندرعباس و نیز سانحه اخیر لرستان جلوگیری نماید منتشر شد.

• با پیشرفت فناوری تولید باتری و کاهش قیمت بیش از 90 درصدی آن طی دو دهه گذشته (تین 264107)، اکنون دستگاه سیار انتهای قطار (EOT)که توسط دانشگاه ساخته شده بود را می توان بسیار سبک تر و ارزان تر و با کارایی بیشتر تولید نمود.

• دستگاه مذکور بر روی آخرین واگن قطار نصب و به مدار هوای ترمز متصل می شود و مکمل آن دستگاه دیگری است برای نصب در کابین با نام (Head Of train, HOT) که ارتباط رادیویی با وسیله انتهای قطار (EOT) برقرار نموده و علاوه بر نمایش پیوستگی قطار، نمایش شتاب، تشخیص حرکت، ثبت وقایع (جعبه سیاه)، امکان ترمز اضطراری و ... را فراهم می کند (Siemens HOT).

• علاوه بر این وسیله، نمایشگر عقربه ای جریان هوا در داخل کابین لوکوموتیو (Air Flow Meter, AFM) نیز با نمایش پیوسته جریان نشتی هوا که متناسب با تعداد و نوع واگن های قطار است میتوانست از این حادثه جلوگیری نماید (تین 259566).

• این سیستم از تجهیزات فراگیر در لوکوموتیوهای قطار سنگین در قاره آمریکا، استرالیا و ... است و حساسیت بالای آن سبب شده وزارت حمل و نقل آمریکا دستور العمل ارزیابی آن را منتشر نماید که نمونه آن در 60 صفحه در 1989 در پیوست قرار داده می شود.

• در کنار این تجهیزات که با هزینه بسیار ناچیز در مقابل قیمت لوکوموتیو قابل تهیه و نصب است، باید به روش های آموزش لوکوموتیورانان و روسای قطار هم توجه ویژه داشت که در این راستا راه اندازی سیمولاتورهای خریداری شده که سال ها در کرج بدون استفاده رها شده و به کارگیری آنها می تواند خسارات مادی و جانی سوانح را به شدت کاهش دهد، اهمیت مضاعف می یابد.

• بازنگری دستور العمل ها بویژه روش آزمایش ترمز و هماهنگ نمودن آنها با استانداردهای UIC مانند (UIC453) (نامه وزیر به مرحوم دکتر دادمان در 16 مرداد 78) را نیز که در فرار قطارها نقش بارزی دارد نباید فراموش کرد (تین 220264).

• نکته مورد اشاره یکی از عزیزان لوکوموتیوران در یادداشت های فوق الذکر در مورد به کارگیری روسای قطار بازنشسته هم شایسته توجه است و باید با دقت بیشتر انجام شود و با آموزش ها و آزمون های دوره ای ضعف های خطرآفرین شناسایی و تذکر داده شود.

• تقریبا تمامی موارد فوق از مسئولیت های واحدهای ستاد بوده که متاسفانه به دلیل بسته شدن پرونده سوانح پس از اعلام رای کمیسیون ناحیه و تایید کمیسیون عالی سوانح ( بر اساس مقررات سیروحرکت که در این بخش ها کمرنگ است) فراموش می شود. 

• واحدهای صف هم باید در مستند سازی (با استفاده از سرعت سنج، ثبت وقایع ...) و تحلیل سوانح بدون سوگیری، استفاده از تجربیات سایر نواحی و حتی سایر کشورها (تین 265030) دقت بیشتر نمایند که این امر باید مورد تاکید مدیران ارشد باشد.

• ضعف طراحی ریل باس هم نکته مهم دیگری است و چنانچه این قطار مانند ترنست مجهز به تامپون بود خسارات کمتر می شد.

 * کارشناس حمل و نقل