◄ نقدی بر نمایشگاه‌های هوایی در صنعت هوانوردی

مهدی ایرانمنش* سال‌ها از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی هوایی کیش تحت برند تجاری ایرشو کیش می‌گذرد. روزگاری که مدیران، کارشناسان، خدمات‌دهندگان و خدمات‌گیرندگان صنعت سرگرم مسائلی هم‌چون تحریم و دسته‌و‌پنجه نرم کردن با مشکلات صنعت بودند و هنوز هیچ توسعه‌ای به معنای واقعی در صنعت هوانوردی صورت نگرفته بود نمایشگاه هوایی کیش با ارائه دست آوردهای صنعت  و با نمایش هوایی چند فروند هواپیمای فوق سبک برگزار شد و اتفاقاً موردتوجه نیز قرار گرفت، به گونه‌ای که دست‌اندرکاران برگزاری نمایشگاه تصمیم به اجرای دوسالانه آن به‌طور دائمی کردند.

اکنون و طی سال‌های اخیر شاهد برگزاری رویدادها و رخدادهای زیادی در صنعت هوانوردی هستیم، رخدادها و اتفاقاتی که شاید فقط در ایران مشاهده می‌کنیم؛ برای مثال «برگزاری سه نمایشگاه بین‌المللی با یک نام در کمتر از سه ماه»

این روند به گونه‌ای است که هر نمایشگاهی که برگزار می‌شود توسط برگزارکنندگان به‌عنوان اولین نمایشگاه معرفی می‌شود و مشخص نیست کی این «اولین» بودن‌ها و کی «دوم و سوم» شدن‌ها را خواهیم دید.

نگاهی به نمایشگاه‌ها و نمایش‌های هوایی که در ایران برگزار شده خواهیم انداخت:

1- نمایشگاه هوایی کیش در سال 1380 به‌ صورت دوسالانه که همچنان ادامه دارد و رسمی‌ترین نمایشگاه هوایی ایران در سطح بین‌المللی که در تقویم‌های نمایشگاهی جهان ثبت شده است.

2- اولین نمایش هوایی مربوط به هواپیماهای فوق سبک سال 1385 در فرودگاه نوشهر .

3- نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی و فضایی ایران از سال 1388 به صورت سالانه برگزار می‌شود . این نمایشگاه توسط اتحادیه صناع هوایی و فضایی ایران برگزار می‌شود که با توجه به عضویت شرکت‌های خصوصی فعال در حوزه هوافضا در این اتحادیه که زیر نظر اتاق بازرگانی ایران فعالیت می‌کنند این نمایشگاه در حوزه دست‌آوردهای هوافضایی رسمی‌ترین نمایشگاه است .

4- اولین نمایشگاه بین‌المللی فرودگاه، پرواز، صنایع و تجهیزات وابسته از سال 1388 طی سه دوره در تهران به‌طور سالانه برگزار  شد.

5- اولین گردهمایی و نمایش هوانوردی عمومی در فرودگاه گل‌بهار مشهد شهریور 1396 .

6-اولین نمایشگاه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی و تجهیزات فرودگاهی شهریور 1396 توسط شرکت ایروپرشیا.

7- هشتمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی‌وفضایی ایران7 الی 10 آذر ماه 1396 برگزارکننده اتحادیه صنایع هوایی‌وفضایی ایران.

8- اولین نمایشگاه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی و تجهیزات فرودگاهی شهر فرودگاهی امام برگزار کننده شرکت رستاک تاریخ 19 لغایت 24 آذر ماه 1396

افراط و تفریط در صنعت هوانوردی

آمار فوق به تنهایی افراط‌وتفریط در صنعت هوانوردی را نشان می‌دهد. رفتارهای متناقض و خلاف عرف برگزارکنندگان که خود از متخصصین صنعت بوده و جزء پیشکسوتان هستند. رفتارهای عجیبی که به جای برگزاری کیفی نمایشگاه و حضور حداکثری در راستای حذف رقبا و انحصار برگزاری بدون توجه به شناخت بازار و وضعیت صنعت هوانوردی صورت می‌پذیرد.

متولی برگزاری نمایشگاه در صنعت هوانوردی

در سال‌های اخیر و بنا به تدبیر دولت در صنعت هوانوردی بارقه‌های امید روشن شده است، از این رو هر کسی دنبال اقتصاد مغفول این صنعت است. یکی از این موارد برگزاری نمایشگاه‌ها در حوزه مرتبط با صنعت هوانوردی است که متاسفانه هنوز برای برگزاری نمایشگاه متولی خاصی مشخص نشده ولی از آن‌جایی که سایر نمایشگاه‌ها با هماهنگی اتحادیه و صنف تخصصی همان مشاغل برگزار می‌شود، انتظار می‌رود اتحادیه صنایع هوایی‌وفضایی ایران نیز متولی‌گری بخش را به دست گرفته و ضمن برنامه‌‌ریزی لازم تقویم نمایشگاهی در حوزه هوایی، فضایی و هوانوردی را تدوین و ارائه کند. هر چند رقابت موجب افزایش کیفیت و کنترل قیمت می‌شود لیکن در حال حاضر بیشتر تخریب و انحصارطلبی مدنظر و محور کار است و این نتیجه عدم وجود متولی مشخص است.

نقش سازمان هواپیمایی کشوری

از آن‌جایی که سازمان هواپیمایی کشوری نقش حاکمیتی در صنعت هوانوردی کشور داشته و مسایل اقتصادی شرکت‌های خصوصی حوزه هوانوردی جزء وظایف سازمان نبوده، لذا برگزاری نمایشگاه‌ها جز وظایف ذاتی اتحادیه‌ها، انجمن‌ها و یا بخش‌خصوصی بوده و سازمان بیشتر نقش حمایتی را به عهده خواهد داشت که در این زمینه می‌توان به جرئت اذعان کرد که سازمان هواپیمایی کشوری نقش حمایتی خود را به درستی ایفا کرده است؛ اما انتظار می‌رود به جهت هم‌افزایی و قدرتمند کردن بخش‌خصوصی سازمان به دنبال متولی اهل فن باشد. در این راستا سازمان می‌تواند از برگزارکنندگان برنامه خواسته تا ضمن پایش برنامه‌ها بهترین گروه را به عنوان برگزارکننده نمایشگاه به بخش‌خصوصی پیشنهاد دهد.

اهداف برگزاری نمایشگاه‌ها و تحقق آن

در یک نگاه کلی عموما نمایشگاه‌ها با هدف ایجاد فرصت اعم از معرفی محصول تولیدی، معرفی شرکت، معرفی دست‌آوردهای بخش‌خصوصی تشکیل می‌شود و فضای لازم برای عقد قرارد و رقابت سالم بوجود می‌آید.  متاسفانه در ایران عموماً شرکت‌کنندگان در نمایشگاه (غرفه‌داران) بیش‌تر شرکت‌های دولتی، نظامیان و انجمن‌ها و دانشگاه‌ها هستند که عملا بخش‌خصوصی تمایل خود را برای حضور از دست خواهد داد، چرا که نه توان رقابت با بخش دولت را دارد و نه هم راستا با سیستم‌های نظامی است. در این رابطه صرفا برگزاری نمایشگاه تبدیل به یک کار اقتصادی از طریق غرفه‌فروشی می‌شود به همین جهت شاهدیم صنایع غیرمرتبط با هوانوردی نیز در نمایشگاه دارای غرفه می‌شوند.

اقتصاد نمایشگاها:

در اکثر نمایشگاه‌ها در سطح بین‌الملل برگزارکنندگان، غرفه‌ها را به صورت رایگان یا با هزینه ناچیز واگذار می‌کنند در عوض تلاش خود را برای حضور حداکثری و غول‌های تخصصی انجام داده تا علاوه بر ایجاد رقابت در بین متخصصان، بازدیدکنندگان نیز راغب به عقد قراردادهای کلان در نمایشگاه‌ها با تخفیف‌ها و شرایط خاص شوند. در این زمینه گروه‌های بازراریابی به صورت تخصصی به شناخت بازار خواهند پرداخت و برنامه‌ریزی لازم صورت خواهد پذیرفت. درآمد برگزارکنندگان در میزان درصدی است که از عقد قراردادها خواهند گرفت، لذا برگزاری باشکوه نمایشگاه‌ها، هم برای برگزارکننده و هم برای غرفه دار و هم برای بازدیدکننده دارای امتیازهای بسیاری بوده و یک بازی برد-برد محسوب می‌شود و غرفه‌فروشی منسوخ‌ترین راه اقتصادی نمایشگاه‌ها است.

پیش‌بینی و سخن آخر

صنعت هوانوردی کشور در مسیر توسعه قرار گرفته است و جنب‌وجوش‌های بخش‌خصوصی و خرید هواپیما، تسهیل‌گری سازمان هواپیمایی کشوری در زمینه سرمایه‌گذاری همه و همه نیازمند معرفی است؛ این معرفی توانمندی و حتی نیازهای کشور صرفا از طریق نمایشگاه‌های بین‌المللی محقق می‌شود لذا شایسته است با بررسی و شناخت صحیح از بازار اعم از حمل‌ونقل هوایی، ساخت و تولید، هوانوردی عمومی، هوا‌فضا و ... ضمن تفکیک نمایشگاه‌ها و تخصصی‌تر کردن آن‌ها بر هم‌افزایی بخش‌خصوصی نیز افزوده شود.

امید است گام‌های برداشته شده در صنعت هوانوردی بلند، مستحکم و هدفمند برای توسعه باشد. 

رییس هییت مدیره انجمن ملی پرواز*