ریل و سازگاری با نیازهای شهروندی

حمل و نقل ریلی و توسعه این بخش مهم و حیاتی در کلان شهرها تا رسیدن به ترافیک آرام و محیط زیستی پاک، یکی از نیازهای ضروری جوامع شهری امروزی بشمار می رود.

درجهان امروز، حمل و نقل از جمله بخش های زیربنایی اقتصاد است که فرآیند توسعه اقتصادی را تحت تاثیر قرارداده و اساس مبادلات بازرگانی و کلید توسعه اقتصادی و اجتماعی است.

متخصصان حمل و نقلی براین باورند که بین کارآیی در بخش حمل و نقل و کارآیی عمومی اقتصاد و رشد اقتصادی، رابطه ای مستقیم وجود دارد زیرا حمل و نقل واسطه میان فعالیت های کشاورزی، صنعتی، بازرگانی و خدماتی در سطح ملی و بین المللی است.

عباس ثابتی‌راد یکی از کارشناسان حوزه شهری در یکی از مطالب خود اینگونه نوشت که در اواخر قرن بیستم و اوائل قرن بیست و یکم بیش از ۷۵ درصد از ساکنان این کره خاکی در شهرها زندگی می کنند گویی این شیوه زندگی برترین شیوه و استفاده از ابزار و امکانات موجود در شهرها بهترین راه برای زندگی است. این حقیقت انکار‌ناپذیر است.

وی در بخش دیگری از مطالب خود یادآوری می کند که سازمان جهانی شهرداری‌های جهان در گزارش‌های متعدد خود هر ساله آمار حیرت‌‌آوری از توسعه و گسترش جمعیت شهرنشین در جهان منتشر می‌کند.

این سازمان در یکی از این آمارهای منتشر شده با توجه به شاخص‌های مشترک میان شهرهای جهان به پیش بینی توسعه شهری و رشد این پدیده پرداخته است. در واقع این مرکز بر اساس گسترش جمعیت و توسعه مساحت و همچنین با توجه به تولیدات ناخالص شهرها در گزارشی ۲۰۰ شهر جهان را که تا سال ۲۰۲۰ سرعت بیشتری در توسعه و رشد خواهند داشت معرفی کرده است.

اما نکته قابل توجه در این مطلب حضور ۵ شهر از ایران در فهرست ۲۰ شهر سریع الرشد جهان است.

بطوریکه شهرهای کرج، اصفهان، شیراز، تبریز و مشهد که در زمره کلانشهرهای کشورند در این گزارش به عنوان شهرهایی که تا سال ۲۰۲۰ توسعه قابل توجه خواهند داشت قرار دارند.

حال با توجه به موارد فوق، چگونه می توان برای کشوری که در زمره پر سرعت ترین ها برای رشد و توسعه و افزایش جمعیت قرار دارد، حمل و نقلی مناسب و ایمن داشت؟

جابجایی و حمل و نقل در شهرها، بخصوص شهرهای پرجمعیت، همواره بعنوان یکی از چالشهای بزرگ مدیریت شهری مطرح است. در این میان نقش سیستمهای حمل و نقل همگانی و مهمتر از آن حمل و نقل ریلی درون و برون شهرها در افزایش رفاه شهروندان و توسعه جامعه شهری، نقشی اساسی و انکارناپذیر است.

وجود سیستمهای حمل و نقل ریلی کارا و منظم در هر جامعه می توانند به ایجاد موقعیت ها و منافع اقتصادی و اجتماعی بیشتر کمک نموده و از این طریق بر کل اقتصاد جوامع اثرگذار باشند. در مقابل ناکارایی و کمبود چنین سیستمهایی علاوه بر تحمیل هزینه های قابل توجه بر اقتصاد جامعه، باعث از دست رفتن موقعیتهای ممتاز سودآوری و توسعه اقتصادی می شوند.

کارشناسان ریلی بر این باورند که در حال حاضر سهم حمل و نقل ریلی از کل سفرهای برون شهری، سهم مناسبی ندارد و تمام کشورهای جهان خسارتهای هنگفتی را بابت مشکلات ناشی از ترافیک در شهرهای بزرگ تحمل می کنند. این خسارتها شامل هدررفتن میلیاردها لیتر سوخت باارزش، افزایش آلودگی هوا و محیط زیست، اتلاف وقت مردم ، افزایش بیماریهای تنفسی و قلبی، مشکلات ناشی از گرم شدن زمین، آسیب دیدن لایه ازون و دهها مورد دیگر است.

حسین ایمانی جاجرمی جامعه شناس گفت: اگر قرار باشد نظام حمل و نقل مورد نظر ما وسعت گسترده ای را تحت پوشش قرار دهد به طور مثال یک مجموعه شهری یا ابر شهر و اقمار آن ، با توجه به صرفه های اقتصادی ، اجتماعی و زیست محیطی ، اولویت اول با حمل و نقل ریلی است.

وی با بیان این مطلب که تامین وسایل حمل و نقل عمومی بخشی از حقوق اجتماعی شهروندان است، بیان کرد: حکومت ها در همین راستا به ویژه در سطح ملی باید نسبت به آن پاسخگو باشند و تامین این حقوق می تواند با کیفیت های مختلفی صورت گیرد.

جاجرمی عنوان می کند که نگاهی به تجربه سایر کشورها نشان می دهد ،حمل و نقل ریلی از مدت ها قبل همیشه در خدمت انسان ها بوده و هست ، حمل و نقلی که ضمن با صرفه بودن کیفیت خوبی را می تواند به مسافران ارائه دهد.

وی اظهار کرد: بنابراین باید با توجه به ارزش ها، حقوق و امکانات ، دست به اولویت بندی زد و با انتخاب حمل و نقل ریلی بتوان درون شهر و برون شهر را به همدیگر اتصال داده و ضمن صرفه جویی اتصادی و زیست محیطی ، ریسک های مرتبط با حمل و نقل ماشینی را کاهش داد.

این استاد دانشگاه افزود: نگاهی به تجربه کشورهای توسعه یافته و استفاده آنها از ابزار کار آمد حمل و نقل ریلی نشان می دهد که می توان با این ابزار مانع از تخریب بیشتر شهرها شد و با تخصیص فضایی اندک، کارایی بسیاری را انتظار داشت.

رییس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی خاطر نشان کرد: اگر حمل و نقل پایدار را به عنوان یک هدف قبول کنیم، به نظر می رسد حمل و نقل ریلی با این هدف سازگاری بیشتری دارد چرا که هدف از ایجاد سامانه حمل و نقل پایدار کسب اطمینان از در نظر گرفتن عوامل زیست محیطی ، اجتماعی و اقتصادی در تصمیم گیری های مرتبط با فعالیت های حمل و نقل است و از این منظر نوع ریلی بر انواع دیگر برتری دارد.