تهران گرفتار بد مسکنی و خانه‌های خالی

 عباس آخوندی، بدمسکنی و خانه‌های خالی را به‌عنوان معضلاتی مطرح کرد که گریبان تهران را گرفته‌اند. وزیر مسکن دولت دوازدهم وجود 500هزار خانه خالی در پایتخت را نشانه یک عدم‌تعادل وحشتناک دانست. از سوی دیگر وی بروز بخشی از این عدم‌تعادل را در بافت‌های فرسوده دانست. آخوندی تأکید کرد: ما در تهران اصلی‌ترین بحثمان عدم‌تعادل است چون از یک طرف با پدیده بد مسکنی به وسعت 6هزار هکتار دربافت‌های پیرامونی، مرکزی و تاریخی مواجه هستیم و در کنارش پدیده خانه‌های خالی را داریم که تنها در منطقه یک با بیش از 30هزار خانه خالی غیرازواحدهای دردست ساخت مواجهیم.

• غفلت از بافت‌های فرسوده

البته در جلسه علنی 11 مهر ماه و پیش از شروع صحبت‌های عباس آخوندی، محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران با ابراز نارضایتی از اینکه شهرداری در سال‌های گذشته به‌دنبال درآمد پر سرعت بوده و به همین دلیل از نوسازی بافت فرسوده غافل شده است، گفت: متأسفانه بارگذاری در بافت فرسوده منجر به شکل‌گیری معضلاتی از جهت امنیتی، زلزله و محیط‌زیستی شده به‌طوری که امروز ۴ هزار هکتار از باغات شهر تهران تخریب شده است.

به گزارش همشهری، عباس آخوندی به‌عنوان سخنران اصلی جلسه در صحبت‌هایش یکی از تردیدهای جدی مطرح شده از سوی کارشناسان را ظرفیت، کیفیت و توانایی شهر تهران برای ایفای نقش پایتختی کشور دانست و از اعضای شورای شهر خواست تا با دفاع از ظرفیت‌های شهرتهران به‌عنوان پایتخت و با تلاش درجهت رفع نقایص به این تردیدها پایان دهند.

وی در بخشی از سخنانش به تحولات جمعیتی تهران اشاره کرد و گفت: در سال 1345جمعیت تهران 2میلیون و 980هزار نفر و جمعیت پیرامون آن بسیار اندک بود اما براساس پیش‌بینی طرح جامع قرار بود تهران تا سال 70حدود 5میلیون و 500هزار نفر جمعیت داشته باشد که این رقم به 6میلیون و 300هزار نفر رسید.

نکته مهم اینکه رشد جمعیت تهران کمابیش طبق برنامه پیش رفت اما جمعیت پیرامون که هیچ طرح و برنامه‌ای برایش تعریف نشده بود از 40هزار نفر درسال 45به 2میلیون و 600هزار نفر رسید و این روند رو به رشد تا سال 95همچنان ادامه یافت تا جایی که جمعیت مجموعه شهر تهران یعنی استان تهران و البرز به 8میلیون و 700هزار نفر رسید و جمعیت پیرامونی آن به 16میلیون نفر افزایش یافت.

به گفته وزیر راه و شهرسازی ظرف 50سال جمعیت تهران سه‌برابر و جمعیت تهران و پیرامونش پنج‌برابر افزایش یافت که به معنی آشفتگی بیش از حد در فضای پیرامونی شهر تهران است. از نظر آخوندی تهران نمی‌تواند نسبت به پیرامونش بی‌توجه و مصون باشد وقتی که روزانه یک میلیون و 250هزار نفر با 530هزار خودروی شخصی از پیرامون به شهر تهران می‌آیند.

• عدم‌تعادل در پایتخت

وزیر راه و شهرسازی از یک توسعه مهار نشده در پیرامون شهر و یک روحیه سوداگرانه در تهران سخن گفت و افزود: طی سال‌های 89تا 92در پایتخت 760هزار پروانه مسکونی صادر شد که بیشترین رشد صدور پروانه در پایتخت است اما به‌رغم رشد پروانه صادر شده بررسی‌ها نشان می‌دهد که سال 95نسبت به سال 90جذب جمعیت صورت نگرفت.

آخوندی گفت:‌ برآورد ما این است که برای سال 1415جمعیت 16میلیونی استان تهران و البرز به 19میلیون نفر افزایش یابد یعنی رشد منطقه‌ای از رشد میانگین‌ها کمتر خواهد بود و این نکته مثبت تحولات آینده تهران است که نشان می‌دهد فروش شهر دیگر بازار نخواهد داشت، همانطور که در سال‌های 93، 94و 95مشتری نداشت. وزیر راه و شهرسازی با اشاره به‌وجود 500هزار خانه خالی در تهران گفت: نظام شهری ایران و تهران در 20سال گذشته عادت کرده که تأمین مالی‌اش از صدور پروانه ساختمانی باشد درحالی‌که الان حتی اگر بخواهید این کار را بکنید دیگر مشتری ندارد و بساط تراکم سیار و...

به‌تدریج جمع می‌شود بنابراین حتما باید درباره نظام مالیه جدید فکری اساسی صورت گیرد. از نظر آخوندی این مسئله یک فرصت ناب به همه اعم از مسئولان دولتی و مدیریت شهری می‌دهد تا به جای کمیت در مورد کیفیت زندگی، قابلیت سکونت‌پذیری، جابه‌جایی ایمن، سریع و باکیفیت مردم صحبت کنیم.

وی بر توسعه حمل ونقل حومه‌ای ریلی به‌صورت یکپارچه که بتواند تا 120کیلومتری اطراف تهران را پوشش دهد تأکید کرد و از این امکان نیز به‌عنوان راهی برای ایجاد تعادل بین تهران و حومه نام برد. آخوندی در ادامه سخنان خود بر لزوم تحقق دولت‌های محلی در کشور سخن گفت و افزود: اینکه شهرداری‌ها علاقه دارند از واژه مدیریت شهری به جای دولت محلی استفاده کنند تصادفی نیست چون شهرداری‌ها علاقه‌مندند که منابع مالی از جایی دیگر برایشان برسد و آنها هزینه کنند و اگر این منابع نرسید همه مسئولیت‌ها را به گردن دولت بیندازند درحالی‌که دولت‌های محلی باید خودشان ریسک تأمین منابع مالی را بپذیرند.

آخوندی به نحوه تقسیمات کشوری هم انتقاد کرد و این مسئله را به فقدان دولت‌های محلی نسبت داد و گفت: هم‌اکنون ما 22شهرستان، 46بخش و 61 شهرداریم که اگر این روند تغییر نکند در 20سال آینده 44شهرستان، 72بخش و 85شهر دراطراف تهران خواهیم داشت که تمامی آثار مخربش دامن تهران را خواهد گرفت. پیشنهاد وزیر راه و شهرسازی این بود که هیچ نقطه‌ای در کل تهران بزرگ(تهران و البرز) نباید از مدیریت شهری خارج باشد و گرنه 13هزار هکتار از اراضی طبیعی و منابع زیستی تهران از بین خواهد رفت.

• بهسازی بافت فرسوده

وزیر راه و شهرسازی در انتهای سخنرانی دیروز خود به مسئله بهسازی بافت فرسوده شهر تهران نیز پرداخت و گفت: وقتی شهرداری، شهر را با اداره یک بنگاه تجاری اشتباه گرفته و سوداگری را رواج داده، خواه ناخواه عدم‌تعادل درعرضه و تقاضا را باید بپذیریم. راهکار وزیر راه برای برون رفت از این معضل برگشت به هویت و توجه به عناصر فرهنگی در شهر است.

به گفته آخوندی در مورد بافت فرسوده هم یا می‌توان با استفاده از تراکم اضافی آن‌را احیا کرد یا با سیاست برگشت به هویت تاریخی محله‌ها که البته تجربه نشان داده بسیار جذاب‌تر از دادن تراکم اضافی است. به گفته وی 2هزار و 200 هکتار بافت‌تاریخی، 2هزار هکتار بافت میانی فرسوده و 6هزار هکتار بافت فرسوده پیرامونی داریم.

• تشکیل کارگروه‌های مشترک

چند تن از اعضای شورای شهر تهران، ری و تجریش در پایان گزارش دیروز وزیر راه و شهرسازی به ارائه نظرات خود پرداختند. به‌عنوان نمونه محمد سالاری گفت: مباحثی که در این جلسه مطرح شد می‌تواند منجر به تشکیل کارگروه‌ها و کمیته‌های مشترک شود. سالاری درمورد نوسازی بافت‌های فرسوده نیز گفت:

در این حوزه هم به اندازه کافی قانون داریم و هم ستاد بازآفرینی به‌عنوان نهاد تسهیل‌گر تشکیل شده و اکنون لازم است یک محله یا بلوک شهری به‌صورت پایلوت برای نوسازی تعیین شود. احمد مسجد جامعی، عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر نیز با امیدواری بابت اینکه صحبت‌های مطرح شده دراین جلسه به تصمیمات کلان در دولت منجر شود، گفت: سالانه باید 10درصد از حجم بافت‌های فرسوده کاهش می‌یافت.

سؤال این است که چرا این مصوبه قانونی عملی نشد؟ مسجد جامعی همچنین بافت‌هایی نظیر ناصر خسرو را جزو بافت‌های تاریخی ارزشمند و نه بافت فرسوده دانست و گفت: ما دروازه غار را خراب و تبدیل به فضای سبز کردیم و حالا در بحث آسیب‌های اجتماعی شاهد گسترش مشکلات هستیم. وی تأکید کرد: ما باید نگاهی نیز به هویت تاریخی محل‌ها و جذابیت‌های آن داشته باشیم.

سیدحسن رسولی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران نیز خواستار آن شد تا در این دوره برای کاستن از تبعات تهدیدات جدی که پایتخت با آن مواجه است دولت به کمک مدیریت شهری بیاید تا در این راه با استفاده از ظرفیت‌های مجلس، دولت، شورا و شهرداری به فهم مشترکی برای اتخاذ تصمیمات راهبردی به‌منظور اداره بهتر شهر تهران دست یافت.

محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران، ری و تجریش نیز از پیشنهاد وزیر راه برای توسعه خطوط ریلی حومه‌ای استقبال کرد و گفت: شورای شهر آمادگی دارد که با کمک شما از ظرفیت‌های راه‌آهن برای حومه تهران استفاده کند و بتوان 530هزار سفری که هر روز از حومه به شهر تهران صورت می‌گیرد را به نصف کاهش داد.

• درآمدهای ناپایدار؛ نتیجه فقدان مدیریت هزینه

دیروز محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران، ری و تجریش در سخنانی یکی از اولویت‌های تحول مدیریت شهری را پرداختن به معضل شهرفروشی و بارگذاری نامناسب و خارج از ظرفیت در مناطق شمالی و مرکزی تهران دانست. رئیس شورای شهر پنجم تراکم‌فروشی را معلول و نه علت دانست و گفت: درآمدهای ناپایدار شهری که بخش عمده آن از فروش تراکم منفی یا واگذاری املاک و اراضی شهری حاصل می‌شود نتیجه فقدان مدیریت هزینه در اداره شهر بوده است.

وی افزایش 40درصدی هزینه اداره شهر تهران طی کمتر از 15سال در کنار فقدان درآمدهای پایدار را عامل روی آوردن مدیریت شهری به استفاده از درآمدهای ناپایدار، فروش و حتی پیش فروش شهراعلام کرد و افزود: گرچه بخشی ازاین هزینه‌ها به‌ویژه در دهه 80صرف پروژه‌های عمرانی شد اما ساختن بزرگراه‌ها و تونل‌های جدید با فروش تراکم منفی شرایط تردد خودروهای شخصی بیشتر را فراهم کرد و درنهایت معضل ترافیک به جای کاهش، افزایش یافت.

به گفته هاشمی، این یک واقعیت است که برای اداره بهینه شهر باید براساس نظام مدیریت درآمد پایدار حرکت کرد وگرنه هزینه محوری ابتدا به فروش شهر برای احداث پروژه‌های عمرانی منجر می‌شود اما پس از آن هزینه‌های جاری سهم پروژه‌های عمرانی را به‌تدریج می‌بلعد. وی به‌عنوان مثال گفت:

در بسیاری از مجموعه‌های مدیریت شهری سهم هزینه‌های جاری 70به 90است به این معنی که سهم اندکی از بودجه صرف فعالیت‌های عمرانی و بقیه صرف پرداخت حقوق کارمندان می‌شود. از نظر هاشمی یکی از ارکان اصلی گفتمان اقتصاد مقاومتی کاهش هزینه، اتکا به درآمدهای پایدار و افزایش بهره‌وری است که باید سرفصل اصلاحات و تحول در مدیریت شهری قرار گیرد که این همه جز با چابک‌سازی و اتخاذ یک رژیم لاغری برای پیکره فربه مدیریت شهری محقق نمی‌شود.

• جلسه غیرعلنی برای یکشنبه آینده

به گزارش همشهری، 11 مهر ماه از سوی محسن هاشمی اعلام شد که طرح نامگذاری معبری به نام شهید حججی در کمیته نامگذاری شورای شهر در دست بررسی است. دیروز همچنین اعضای شورای شهر تهران تصمیم گرفتند که جلسه یکشنبه آینده شورای شهر به‌صورت غیرعلنی برگزار شود.

محسن هاشمی درباره این مسئله گفت:‌ از همان روزهای نخست شروع به‌کار شورای پنجم از سوی یکی از نهادهای نظارتی نامه‌هایی با مهر محرمانه به‌صورت مکرر برای رئیس شورا، شهردار تهران و حتی وزیر کشور ارسال شده که مربوط به اشکالات شورای شهر و شهرداری دوره قبل است. لازم است که ما برای نحوه مدیریت این گزارش‌های نظارتی بحث‌های ویژه داشته باشیم به همین دلیل جلسه هفته آینده به‌صورت غیرعلنی برگزار خواهد شد.