◄ درد مفت‌سواری

وبلاگ عباس آخوندی-طناب مفت گیر بیاره خودش رو دار میزنه. این ضرب‌المثل را صادق هدایت برای بیان یکی از صفات ناشایست فرهنگی ما ایرانیان در بوف کور یاد می‌کند. ولی واقعیت این است که این موضوع تحت عنوان «مساله مفت‌سواری» فراتر از خلقیات ما ایرانیان است و در ادبیات اقتصادی و اجتماعی به عنوان بزرگترین مانع شکل‌گیری همکاری‌های جمعی ویا حتی توسعه ملی است. 

جانِ کلام این است که منافع مشترک به تنهایی موجب همکاری جمعی نمی‌شود. همکاری جمعی هم نیاز به منافع گروهی دارد، هم نیاز به سیستم راهبری برای اجرا و نقد کردن منافع دارد و هم نیاز به تسهیم هزینه‌ی منصفانه به جمع دارد به نحوی که کسی نتواند از پرداخت سهم خود فرار کند. چرا که هیچ منفعتی بدون هزینه حاصل نمی‌شود. اولین کسی که بتواند هزینه خودش را به جمع تحمیل کند، سهم خودش را پرداخت نکند . منفعت مفت حاصل کند جمع فرومی‌پاشد. 

اینک سؤال این است که آیا گفتمان غالب در ایرانِ ما به نفع تسهیم هزینه در برابر استفاده از خدمات و منافعِ عمومی است و یا بالعکس مشروعیت بخشی به کسب منفعت مفت است؟ بگومگوهای سیاسی چه دخلی به این موضوع دارد؟