کاخ گلستان شما را به سفری در گذشته های دور قاجاری میبرد + فیلم

کاخ گلستان در مجموعه کاخ های تاریخی ایران، یکی از باشکوه ترین آن ها است. این قصر را قسمتی از محوطه زیبا و تاریخی شهر تهران می دانند که بعد از مدتی آن را ارگ سلطنتی تهران نامیدند. در دوران ناصرالدین شاه قاجار این بنا را “عمارت مبارکه گلستان” می نامیدند که در دوران حکومت مظفرالدین شاه به نام قصر گلستان تغییر نام داد. البته پیشینه اصلی این کاخ به دوران قبل از حکومت قاجاریه برمی گردد. به عبارتی اولین شالوده و کاخ گلستان از دوران زندیه در تهران بنا گذاشته شد و در تیرماه ۱۳۹۲ هم آن را در فهرست رسمی میراث جهانی یونسکو به ثبت رساندند.

آدرس: شهر تهران، خیابان ۱۵ خرداد، ضلع شمال میدان اَرگ تهران، مجموعه تاریخی کاخ گلستان.

شماره تماس با مجموعه: ۳۳۹۵۶۶۶۲-۰۲۱

کاخ گلستان و داستان پرفراز و نشیب آن

کاخ گلستان در شهر تهران و در نزدیکی بازار بزرگ پایتخت قرار گرفته است، ضمن اینکه تا خیابان ۱۵ خرداد فاصله ای ندارد. جالب است که بدانید سال ها پیش تهران واقعی درست همین محله بود که در حال حاضر کف خیابان و گذر آن را سنگ فرش کرده اند و به یکی از بی نظیرترین نقاط شهر تهران برای قدم زدن، گشت وگذار و لذت بردن تبدیل شده است.

در حافظه تاریخی ایران قدمت کاخ گلستان بیشتر از ۴۴۰ سال برآورد شده است. مساحت این مجموعه تاریخی و زیبا در حال حاضر پنج و نیم هکتار است که یعنی مساحت آن نسبت به قبل، به یک دهم مساحت واقعی خود رسیده است. 

این بنا به دلیل زیبایی های چشم نواز و مسحورکننده ای که دارد، یکی از عجیب ترین بناهای تاریخی پایتخت محسوب می شود. جالب است بدانید که علت نام گذاری این بنا به دلیل قرارگرفتن آن در میان یک باغ مملو از درختان سرو و چنار است که سبب شده نام “گلستان” را بر روی آن بگذارند. این عمارت باشکوه تا سال های متمادی میزبان افراد بلندپایه و شاهانی بود که به تهران رفت وآمد می کردند یا حاکمان وقت این شهر بودند. در حال حاضر از کاخ گلستان تنها چند ساختمان باقی مانده، اما هنوز هم باشکوه و باعظمت است. کاشی کاری ها، نقاشی ها و تزیینات کاملاً ایرانی این بنا شما را ساعت ها محو خود می کنند. این بنا تلفیقی از معماری قاجاریه و اروپاست که شما را به تماشای تاریخ مصور ایران دعوت می کند.

دسترسی به کاخ زیبای گلستان

مجموعه کاخ گلستان در منطقه ۱۲ از شهر تهران و درست در میدان ارگ و خیابان ۱۵ خرداد قرار گرفته است.

خودروی شخصی: خیابان های منتهی به کاخ یعنی خیابان های داور، باب همایون، سبزه میدان و صور اسرافیل همگی سنگ فرش هستند. به همین دلیل اگر شما باید خودرو شخصی به سمت کاخ رفتید، باید اتومبیل خود را در خیابان های اطراف کاخ پارک کنید و تا محل قرارگیری کاخ گلستان، کمی پیاده روی کنید.

مترو: ولی اگر سفر خود را با مترو انجام دادید، می توانید خود را به ایستگاه ۱۵ خرداد برسانید و بعد از آن فاصله کوتاه میان ایستگاه مترو را به جهت شرق و به سمت کاخ گلستان، پیاده روی کنید.

تاکسی: اگر هم تصمیم گرفتید برای رسیدن به این مجموعه تاکسی بگیرید، از مکان هایی مانند میدان انقلاب، میدان فاطمی، فلکه دوم صادقیه، میدان رازی و خیابان جمهوری اسلامی با تاکسی به سمت چهارراه گلوبندک رفته و عازم کاخ گلستان شوید. 

گذری بر تاریخ کاخ گلستان

حالا که به تهران آمده اید، اگر دوست دارید واقعاً با تهران اصیل و قدیمی آشنا شوید و به دل فیلم های تاریخی مانند هزاردستان و جیران با پای خود سفر کنید، توصیه می کنیم که سری به کاخ گلستان بزنید. بر اساس اسناد و مدارک به دست آمده، تاریخچه اولیه و اصلی این کاخ را به شاه عباس صفوی نسبت داده اند که شالوده اولیه آن را پایه گذاری کرد. ولی مهم ترین دوران از دوران حضور و زندگی این کاخ، متعلق به دوران آقا محمد خان قاجار است. ایشان بعد از اینکه بر لطفعلی خان زند پیروز شد، دقیقاً در سال ۱۲۱۰ هجری قمری حکومت خود را آغاز کرد. تهران را به عنوان پایتخت برگزید و بر همین اساس کاخ گلستان اهمیت ویژه ای پیدا کرد. بعد از آن ناصرالدین شاه اولین پادشاه وقت ایران بود که به قاره اروپا سفرکرده و تاج گذاری خود را هم در کاخ گلستان انجام داد. بر همین اساس می توان گفت که این کاخ نمودی واضح از معماری روز اروپا در آن دوران است که تغییرات بسیار فراوانی به خود دیده و ظاهر آن در زمان ناصرالدین شاه کاملاً متفاوت شد.

در تمام طول مدت حکومت قاجاریه، این کاخ مجموعه ای اصلی برای حکومت کردن، آموزش هنرمندان و معماران و یک اقامتگاه اصلی و بسیار لوکس سلطنتی بود. بر همین اساس است که در قرن نوزدهم این کاخ به قطب اصلی و بسیار مهمی تبدیل شد. در دوران حکومت شاهانی مانند مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه تغییرات اساسی و عمده ای در این کاخ به وجود نیامد. با اینکه این دوران، دوران جریان سازی انقلاب مشروطه و اتفاقات و پیامدهای آن بود، باز هم تغییر خاصی در بنا و تزیینات این کاخ ایجاد نشد. جالب است بدانید که در دوران پهلوی اول و دوم هم کاخ گلستان تغییرات چندانی به خود ندید. با تمام این اوصاف جالب است بدانید که این کاخ، تاریخی بیشتر و طولانی تر از چهار قرن دارد و یکی از اصلی ترین و مهم ترین میراث تاریخی کشور ایران محسوب می شود. کاخی ارزشمند هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ فرهنگی که در حال حاضر عنصری جواهر مانند در میان معماری بی سروته شهر تهران است که با سازه هایی ناهمگام و مدرن احاطه شده است.

اهمیت بازدید از کاخ زیبای گلستان

اگر به کاخ گلستان رفتید و از آن بازدید کردید، با شگفتی های زیادی روبرو خواهید شد. شگفتی هایی مانند:

• شمس العماره که اولین ساختمان کاملاً فلزی است.
• تخت مرمر که از ۱۶ قطعه تشکیل شده و حجاری های بی نظیری دارد 
• نقاشی ها، گچ بری ها و همین طور آینه کاری هایی که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کنند.
• کاخ گلستان یک مجموعه تمام تاریخی است که تالارها و کاخ های مختلف و متعددی را در خود نگهداری می کند.
• سبک معماری آن برگرفته از معماری سنتی روز ایران در آن دوران است؛ اما به واسطه تعاملات متعدد فرهنگی، سیاسی و تجاری با کشورهای بزرگ اروپایی، این کاخ سبک های معماری دیگری مانند سبک نئوکلاسیک اروپایی را هم در خود جای داده است. ترکیبی جذاب و فریبنده از معماری روز اروپا و ایران در دوران قدیم که حداقل یک بار ارزش تماشاکردن و دیدن از نزدیک را دارد.
• از جمله برجسته ترین ویژگی های کاخ گلستان، کاشی کاری های منحصربه فرد آن است که مضامینی مانند جنگ، اساطیر، عشق، منظره ها، شکار، آثار تاریخی، مقامات مختلف دولتی و درباریان و نقوش مذهبی را ما نشان می دهد.
• در آثار مختلف این کاخ می توانید شاهد افزایش یافتن ارتباط دولت ایران با دنیای غرب هم باشید. جالب است بدانید که هنرمندان آن دوران به طرزی ماهرانه روش های تصویرسازی خلاقانه و سنتی ایرانی را با سایه زنی، طبیعت گرایی و حجم مرئی تلفیق کرده بودند.
• نمای بیرونی این کاخ به قدری منحصربه فرد است که در همان ابتدا شما را جذب خود می کند. بعد از واردشدن به بنا هم آینه کاری ها و شکوه معماری داخلی شما را انگشت به دهان می گذارد.
• تزیینات تالار آینه بیشتر از ۷ سال طول کشید و یکی از جادویی ترین نقاط کاخ گلستان است.
• طلاکوبی هایی که بر روی سطوح مختلف سنگی در شمس العماره مشاهده می کنید هم در کنار تخت بزرگ و باشکوه مرمر، جذابیت این کاخ را هزار برابر کرده اند.

جالب است بدانید که زرگران ماهر و متعدد فراوانی با استفاده از ورقه های طلا این تزیینات را انجام داده اند. همچنین استفاده کردن از طلا در تزیینات این کاخ با تأکید فراوان بر بادوام بودن آن ها، بر ارزش کاخ گلستان افزوده است.

در ادامه گشت و گذاری در تمام قسمت ها و بخش های ایران کاخ با ارزش خواهیم داشت.

·        کاخ گلستان و شمس العماره باشکوه

اولین بخش از کاخ گلستان که تصمیم داریم آن را با شما تماشا کنیم، عمارت شمس العماره است. به شما توصیه می کنیم در زمان بازدید خود، اول از این عمارت شروع کنید. این کاخ درگذشته نماد وقت پایتخت ایران یعنی تهران بوده است. بنایی مرتفع که از قابل توجه ترین و شاخص ترین عمارت ها در کاخ گلستان است و یادگاری از ساختمان های طراحی شده با الگوی فرنگی از دوران ناصرالدین شاه به حساب می آید.  

این بنای ۵ طبقه که در دوران خود جزء بلند ترین ساختمان های شهر تهران محسوب می شد، اولین ساختمانی است که کاملا آن را از فلز ساخته اند. درون آن هم شاهد گچبری ها، آینه کاری ها و نقاشی های متعددی هستید که در کنار ایوان زیبای تخت مرمر که آن را “دیوانخانه” یا “دارالاماره” هم می گفتند، از خاص ترین و جذاب ترین قسمت های کاخ گلستان محسوب می شود. ایوان دیوانخانه بر جای مانده از دوران کریم خان زند است در دوران قاجار محلی برای پایکوبی خانواده سلطنتی بوده است. این ایوان زیبا با سنگ تراشی، گچبری، آینه کاری، خاتم کاری و منبت کاری های متعدد تزیین شده است.

·        حیاط کاخ گلستان      

شاید لازم بود که ابتدا از توصیف حیاط مجموعه شروع می کردیم. اما واقعیت این است که شمس العماره به قدری شاخص است که نمی توان آن را به عنوان اولین بنا از این مجموعه معرفی نکرد و به آن نپرداخت. جالب است بدانید که محوطه و حیاط کاخ گلستان مملو از درختان سر به آسمان ساییده و با قدمت است که در کنار فواره ها و استخرها و کاشی کف مجموعه، این فضا را به بهترین موقعیت برای عکاسی تبدیل کرده اند. توصیه می کنیم قبل از ورود به ساختمان ها، به محوطه و حیاط هم دقت کرده و از دیدن زیبایی های آن چشم و دل خود را سیر کنید. جالب است بدانید که یک بازارچه نقلی و کوچک در فاصله ای کوتاه از درب ورودی تعبیه شده است که در آن صنایع دستی به فروش می رسد. برای وارد شدن به مجموعه باید بلیط تهیه کنید و بازدید از تمام بناها منوط به تهیه بلیط های جداگانه است.

·        خوابگاه ناصری و اندرونی

شخص ناصرالدین شاه قاجار همان طور که پیش تر هم اشاره کردیم، تغییرات فراوانی در کاخ گلستان ایجاد کرده بود. یکی از این تغییرات عجیب وغریب قسمت اندرونی شاه بود. این قسمت دقیقاً از روی عمارت دلمه باغچه متعلق به سلطان عثمانی ساخته شده بود که آن را خوابگاه ناصری می نامیدند. جالب است بدانید که این قسمت به طور کامل توسط پهلوی اول نابود شد و در آن ساختمان وزارت دارایی تأسیس و ساخته شد.

·        تالار سلام

در ضلع شرقی کاخ گلستان، “تالار سلام” یا “تالار تاج گذاری” قرار گرفته است. البته این قسمت را از همان ابتدا باهدف قرارگرفتن موزه، بنا کرده بودند. ناصرالدین شاه بعد از مشاهده موزه هایی که در کشورهای غربی وجود داشت، تصمیم گرفت که موزه ای دقیقاً شبیه به آن ها را در کاخ خود بنا کند و به همین دلیل بود که اولین موزه در این عمارت ساخته شد.

جالب است بدانید که قدمت ساختن بنای موزه و همین طور عکاسی، دقیقاً متعلق به حکومت قاجاریه است. ناگفته نماند که مراسم سلام هم در این قسمت از کاخ گلستان برپا می شد که به همین دلیل به آن “تالار سلام” می گفتند. ضمن اینکه چون پهلوی در این کاخ تاج گذاری می کردند، بعد از مدتی نام آن به “تالار تاج گذاری” تغییر پیدا کرد. برخی بر این باورند که خود ناصرالدین شاه در طراحی و ساخت این تالار، شخصاً دست داشته است.

·        تالا رعاج

تالار زیبای عاج یکی دیگر از تالارهای باشکوه در این عمارت است. ظاهراً این تالار قبل از تالار آینه و تالار سلام ساخته شده بود زیبایی منحصربه فرد این تالار متعلق به یک تابلوی آبرنگ است که محمود خان ملک الشعرا از قسمت نمای بیرونی این تالار باشکوه در سال ۱۲۸۶ طراحی کرده بود. بر اساس این نقاشی، تالار از بخش بیرونی، یک ایوان شش ستونی، یک راه پله و سه ارسی بزرگ دارد که ۲ عدد عاج فیل هم در درون بنا جانمایی شده است. علت نامگذاری این تالار هم همین عاج ها بوده که که در فضا قرار داشتند. البته برخی معتقدند که در گذشته این تالار مخصوص پذیرایی و سرو غذا بوده که به آن “تالار آج” می گفتند. “آج” در گویش ترکی به معنای گرسنه ترجمه می شود.

·        تالار آینه

یکی دیگر از تالارهای معروف در عمارت گلستان، “تالار آینه” است که شهرت آن به نقاشی تحسین برانگیز کمال الملک بوده که در کنار نقاشی زیبای ناصرالدین شاه در این قسمت خودنمایی می کنند. تکمیل این نقاشی دقیقاً ۷ سال طول کشید و نکته مهمی که در آن خودنمایی می کند این است که وسعت تالار نسبت به اندازه واقعی آن بیشتر به نظر می رسد که این فقط میتواند هنر نقاش معروف “کمال الملک” باشد.

از دیگر تالارها و بخش های این مجموعه می توان به:

• تالار ظروف
• تالار برلیان
• تالار الماس
• موزه مخصوص
• موزه نگارخانه
• خلوت کریم خانی
• عمارت بادگیر
• موزه عکس خانه
• کاخ ابیض
• کتابخانه کاخ گلستان
• عمارت خروجی
• تکیه دولت
• و ایوان تخت مرمر

اشاره کرد. واقعیت این است که شما با قدم زدن در هر کدام از این فضاها به راحتی می توانید آداب ورسوم، فرهنگ و حتی طرز تفکر مردمان آن دوران را مشاهده کنید. معماری بنا با زبان بسته با شما سخن می گوید و تزیینات حتی با چشمان بسته به جان شما رخنه می کنند.

خدمات و امکانات مختلف موجود در کاخ گلستان

در این کاخ امکاناتی مانند سرویس بهداشتی و نمازخانه در نظر گرفته شده است. شما حتی در طول مدت زمان بازدید خود می توانید از چایخانه و قسمت عکاسی هم دیدن کنید. در چایخانه می توانید حین گشت وگذار خود در میان تالارها و موزه ها و بناهای مختلف، استراحت کرده و خود را به نوشیدن دم نوش های معطر و اصیل ایرانی دعوت کنید. ضمن اینکه در بخش عکاسی هم این امکان برای شما فراهم است که لباس های دوران قاجار را بر تن کرده و باحال و هوای آن دوران عکس های متفاوت بگیرید.

کاخ گلستان، تاریخ زنده و مصور ایران   

واقعیت این است که کشور ما ایران در هر نقطه و در هر شهر خود جاذبه های بی نظیر و متنوع تاریخی، فرهنگی، طبیعی و تفریحی فراوانی دارد. جاذبه هایی که با زبان خود سخن می گویند و برای درک و لمس آن ها فقط به چشمانی دقیق و نکته بین احتیاج داریم. این آثار ناقلان گویا و شکر زبانی هستند که طوطیان هند در مقابل آن ها از نطق افتاده و سکوت می کنند.