معبد آناهیتا در ایران کجاست؟

آناهیتا یکی از مهم ترین خدایان باستانی در فرهنگ ایران بوده و در اسطوره شناسی ایران به عنوان «الهه آب ها» شناخته می شود. او یکی از ارجمندترین ایزدهای ایران باستان بوده و در اسطوره شناسی های مختلف دنیا، ایزدهای متنوعی برای کنترل آب و موارد این چنینی انتخاب شده است. نام آناهیتا به صورت قدیمی به شکل «اردویسورَآناهیتا» نوشته و خوانده می شده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از الی گشت، آناهیتا نه تنها یک الهه در ایران باستان نام دارد، بلکه نمادی است از یک دوره فرهنگی غنی در تاریخ ایران که مهرپرستی و ستایش آب در آن در آن متجلی است. آب در این دوره به عنوان یک نماد ویژه در آیین های میترایی شناخته می شد؛ زیرا از جمله نمادهای آناهیتا به شمار می رفت. ایزدبانوی نگهبان آب، به عنوان نمادی از پاکیزگی، مسئولیت باران و چشمه ها را به عهده داشت.

برخی آناهیتا را به عنوان محبوب ترین ایزد آریایی می شناسند. او به عنوان نماد مهر و دوستی شناخته می شد و همچنین نماد باروری و زایش بود.

از دوران هخامنشی، حضور آناهیتا در فرهنگ ایرانی به شکل واضحی ظاهر شد و تا دوران ساسانی، آثار تاریخی همچون معبد کنگاور به عنوان نمونه هایی از اهمیت ایزدبانوی آب برای مردم ایران آشکار شد. نام آناهیتا همیشه در کنار نام اهورامزدا وارد می شد و در کتیبه طاق بستان کرمانشاه به عنوان یک نماد دائمی به یادگارمانده است.

معبد آناهیتا در ایران

تقدیس و ستایش در تاریخ و تمدن ایران نمونه های زیادی دارد. از مشخص ترین این نمونه ها معبد آناهیتا است که در گوشه وکنار کشور وجود دارد. ساختمان های سنگی و باشکوه که همچنان شگفت انگیز و باشکوه است در جای جای ایران یافت می شود.

 معبد آناهیتا در کنگاور، بیشاپور، رفسنجان، اصطخر و سرعین از نمونه های سنگی این بنا است. بنای تاریخی آناهیتا در شهر کنگاور شاید معروف ترین این بناهاست. از بناهای مشهور معبد آناهیتا در شهر باستانی بیشاپور در شهرستان کازرون است. بنای تاریخی در روستای حسین آباد در بخش خنامان از شهرستان رفسنجان نیز یکی دیگر از نمونه های این بنای سنگی است. آناهیتا در تپه سرعین مربوط به هزاره یکم و دوم پیش از میلاد است و از زیباترین بناهای کشور محسوب می شود. تمام این بناها برای بزرگداشت ایزدبانوی آب، آناهیتا، بنا شده است.

معنی معبد آناهیتا در ایران باستان

اصطلاح “اردوی” به معنی نمناکی و رطوبت/برکت/حاصلخیزی است که با لفظ “سوز” بامعنی بزرگوار و آناهیتا بامعنی پاکی ترکیب و به وجود آمده است. در زبان میانه فارسی، نام “آناهیتا” به صورت “اردویسورَآناهید” ذکر می شده و در فارسی امروز، نام او را به صورت “آناهید” نیز می نامند. در کتاب “بندهشن” که یکی از مهم ترین کتب دینی برای آیین زرتشت است، دونیمه نام “اردویسورَآناهیتا” گاهی اوقات مستقل به کاررفته است. این امر به دلیل این است که “اردویسورَبه” نشانه آب و “آناهید” نشانه “ستاره ونوس” است.

بر اساس محتویات موجود در کتب اساطیری ایران، تمامی دریاها و دریاچه ها از اردویسورَ ریشه می گرفتند و تمامی ستارگان هم از ناهید متولد می شدند. آب یک نماد اساسی در فرهنگ مختلف جوامع است. این نماد مفاهیم متعددی از جمله زندگی، آبادی، حیات و جریان زندگی را به خود می گیرد. اسطوره ی آناهیتا نیز دقیقاً این مفاهیم را به تصویر می کشید و به عنوان یک نماد از زندگی و زیبایی شناخته می شد. در طول زمان، توجه بیشتری به آناهیتا شده و در دوره های مختلف تاریخ، به عنوان یکی از خدایان زیبایی در فرهنگ ایران باستان شناخته شد، و در برخی دوره ها حتی با اسطوره ی زیبایی (آفرودیت) در یونان باستان هم مقایسه می شد.

معبد آناهیتا در کنگاور

 یکی از بناهای سنگی کشور است که در شهرستان کنگاور، استان کرمانشاه واقع شده است. این معبد در تاریخ ۲۴ شهریور ماه در سال ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۳۱ یکی از نخستین آثار ملی ایران ثبت شده است. معبد آناهیتا دومین بنای سنگی بزرگ ایران پس از تخت جمشید شناخته می شود. براساس نوشته ها و مستندات این بنای سنگی مربوط به تاریخ هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان است. اما برخی این کاخ نیمه تمام را متعلق به دوران خسرو پرویز می دانند. فاصله معبد آناهیتا تا کرمانشاه حدود ۹۴ کیلومتر است. در این مقاله از الی گشت این کاخ ارزشمند را به شما معرفی می کنیم.

معماری معبد آناهیتا

معبد آناهیتا واقع در ارتفاعات نزدیک دشت کنگاور، یکی از معابد بزرگ سنگی ایران است که در زمان های گذشته به سبب فنون صفه سازی (ساختاردهی سطح زمین) موردتوجه قرار گرفته و الهام گرفته شده است. معبد آناهیتا به عنوان محلی برای تجلیل از پاکی و پرستش آناهیتا، فرشته ای که به نگهبانی چشمه ها و باران معروف است، شناخته می شود. برخی این معبد را به عنوان کاخ ناتمامی برای خسروپرویز، پادشاه ساسانی، تصور می کنند.

معبد آناهیتا با ارتفاع ۳۲ متر ساخته شده است. ابعاد این بنای باشکوه از پایین به بالا کوچک تر می شود و صورتی زیگوراتی دارد که در راستای سبک صفه سازی و زیگورات سازی ایرانیان به حساب می آید. در واقع تصویر کلی از معماری و فضای معبد آناهیتا تا حدی شبیه به تخت جمشید است.

اطراف معبد را دیوارهای سنگی احاطه کرده است و برای هم سطح سازی با تپه سکوهایی ایجاد شده است. نمای اصلی معبد در ضلع جنوبی قرار دارد. ورودی بنا با پلکان هایی در دو طرف به موازات ضلع جنوبی است که افراد را به داخل معبد هدایت می کرد. در نهایت پله ها به یک مهتابی می رسند و بالاتر از آنها سه سکو وجود داشته که اثر زیادی از آنها باقی نمانده است. 

بر فراز معبد سازه ای چهارطاقی مشابه سایر آتشکده های آن زمان وجود داشته است. در ادامه به بررسی ویژگی های معماری معبد آناهیتا می پردازیم:

۱- معرفی سبک معماری معبد آناهیتا

در سبک معماری معبد آناهیتا، نظرات و تعابیر متنوعی از سوی مستشرقان اروپایی و باستان شناسان ایرانی مطرح شده است. اولین افرادی که به کشف سبک معماری این معبد پرداختند، اوژن فلاندن و پاسکال کست از مستشرقان اروپایی بودند که در زمان سفر به کنگاور طرح های دقیقی ارائه دادند. آنها ادعا کردند بنا بر اساس مطالعات، معبد آناهیتا با سبک یونانی ساخته شده است و معبد پالمیرای سوریه را به عنوان معیار مورداستفاده قرار دادند.

۲- تأثیرات تبادلات فرهنگی

محققان اروپایی معتقدند در دوران حکومت هخامنشیان و پارت ها، تبادلات فرهنگی بین ایران و یونان رخ داده و بر اساس این تبادلات، بناهایی با سبک معماری یونانی در ایران احداث شده است. شهر کنگاور به دلیل موقعیت جغرافیایی در بخش مرزی غرب ایران، بیشترین تأثیر را از سبک معماری یونانی به دست آورده است.

۳- اختلاف نظریه ها

مقابل این نظریه ها، محققان و باستان شناسان ایرانی این دیدگاه را رد می کنند و به اختلاف های موجود در سبک های معماری معبد آناهیتا با معماری یونانی اشاره می کنند.

۴- آرای اردشیر حدادیان

اردشیر حدادیان، بر اساس تحقیقات در مورد معبد الهه آناهیتا، اعتقاد دارد ساختمان اولیه معبد در دوره هخامنشیان و مربوط به قرن چهارم قبل از میلاد ساخته شده است. او عقیده دارد معبد آناهیتا احتمالا در دوره اردشیر دوم هخامنشی و پسر داریوش دوم ساخته شده است.

۵- تخریب و تغییرات معماری

متأسفانه، در طول هزاران سالی که از ساخت این معبد می گذرد، مردم کنگاور با ذوب گچ و آهکی که در ساخت این بنا استفاده شده است، باعث تخریب معبد شده اند. پس از زلزله سال ۱۳۳۶ نیز این بنای عظیم تبدیل به یک ویرانه شد.

جایگاه معبد آناهیتا در ایران

معبد آناهیتا که در سال ۱۳۱۰ به عنوان یکی از آثار تاریخی ملی ایران ثبت شد، به دلیل بی توجهی و نادیده گرفتن آسیب های جدی که به آن وارد شده است، از برخی از جلوه های گذشته اش ازدست داده است. این معبد در سال ۱۳۳۶ نیز به دلیل زلزله و فقدان مراقبت های لازم، خسارات جدی دید. امروزه، این بنا تحت تهدید قرار دارد و توجه کافی به حفظ و حمایت از آن صورت نمی گیرد. این بی توجهی به گونه ای است که نقش ها و نوشته های گذاری شده روی سنگ ها و ستون های معبد به چشم می خورند.

زیبایی های اطراف معبد آناهیتا

در نزدیکی معبد آناهیتا، امامزاده ای و مسجدی وجود دارد که به عنوان مکان مقدس توسط مردم ایران از گذشته تا امروز تجلیل می شود. همچنین، در فاصله دو کیلومتری از معبد آناهیتا، معدن سنگ چلمران قرار دارد که سنگ های عظیم معبد آناهیتا از آن استخراج شده است. در زمان های باستان، آناهیتا به عنوان نگهبان آب و فرشته ای از مقام و مرتبه بسیار بالا شناخته می شد که به زیبایی و باروری مرتبط بود. معبد آناهیتا به منظور تجلیل از الهه ی آب در ایران باستان ساخته شده بود و قدمت این معبد آناهیتا به قرون قبل از میلاد بازمی گردد، به طوری که اولین سنگ بنای آن در دوران هخامنشیان بنا شده و ساخت آن تا دوره های بعد ادامه یافته و در دوران ساسانی به پایان رسید.

تعدادی از محققین این بنا را به عنوان کاخ ناتمامی برای خسروپرویز معرفی کرده اند، در حالی که برخی دیگر زمان ساخت آن را به دوره های مختلف قبل از میلاد نسبت داده و سیف الله کام بخش فرد آن را به سه دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی نسبت داده است.  اطراف معبد آناهیتا، دالان هایی وجود دارد که جوی های آب را به وسط معبد هدایت می کنند.

قسمت های دیگر معبد

بالای معبد آناهیتا، سر چهار گاو به صورت روبه روی یکدیگر قرار دارد و در زمان آبگیری، عکس سر گاوها روی آب نقش می بسته است.

در وسط معبد آناهیتا، فضایی وجود دارد که آب از جوی ها در آن جمع شده و استخر کوچکی حدوداً به ابعاد ۱۰ در ۱۰ و عمق ۲۰ سانتی متر را پر آب می کند. این معبد در کنگاور مشهورترین معبد منسوب به آناهیتا در ایران است. روی دیوارها، ستون هایی با قطر زیاد قرار دارند؛ ارتفاع این ستون ها سه برابر قطر آن ها است که یکی از نکات جالب و منحصربه فرد در طراحی و معماری معبد آناهیتا به شمار می آید. از سنگ و ملات گچ در ساخت دیوارها استفاده شده و قطعه سنگ های تراشیده شده به صورت خشکه چین، نمای بیرونی آن را تزیین کرده اند.

معماری دیواره های معبد آناهیتا

معماری معبد آناهیتا از دیدگاه ها و تفسیرهای مختلفی برخوردار است که از سوی مستشرقان اروپایی و باستان شناسان ایرانی ارائه شده است. بر اساس منابع تاریخی، اولین افرادی که به بررسی معماری معبد آناهیتا پرداختند، اوژن فلاندن و پاسکال کست از مستشرقان اروپایی بودند که در زمان سفرشان به کنگاور طرح های بسیار دقیقی را ارائه دادند. آن ها باور داشتند که سبک معماری معبد آناهیتا بر پایه یونانیان ساخته شده است.

این دو مستشرق با تطبیق معماری معبد پالمیرای سوریه، یک طرح پیشنهادی برای معبد آناهیتا ارائه کردند. همچنین تحقیقات اروپایی نشان می دهد که در دوران حکومت هخامنشیان و پارت ها، تبادلات فرهنگی بین ایران و یونان صورت گرفت و بر اساس آن، ساختمان هایی به سبک معماری یونانی در ایران بنا شد. شهر کنگاور نیز به دلیل واقع شدن در نزدیکی مرزهای غرب ایران، یکی از شهرهایی است که بیشترین تأثیر را از سبک معماری یونانی دریافت کرده است. بنابراین، ساخت وساز معبد آناهیتا بر اساس سبک معماری هخامنشی صورت گرفت و ستون های بنا، با الهام از معماری یونانی طراحی شده است. از سویی، باستان شناسان ایرانی با ارائه مستندات و بیان سازه های تاریخی ایرانی، ادعا کرده اند که الگوبرداری معماری مجموعه ی عظیم کنگاور یا همان معبد آناهیتا، به نظر مستشرقان و باستان شناسان غربی و اروپایی صحیح نمی باشد.

به عنوان مثال، بناهای تاریخی ایرانی مانند تخت جمشید، قلعه دختر فیروزآباد و کوه خواجه، نمونه هایی از هویت معماری اصیل ایرانی هستند. به نظر می رسد که روش استفاده شده در ساخت صفحه ها، شباهت زیادی به پایه و اساس کاخ های سلطنتی ایران باستان دارد. به عنوان نمونه، عمارت خسرو در قصرشیرین، ترکیب ساختاری صفحه ی ناهید و شباهت آن به تخت فرهاد در بیستون و صفحه ی سرمج، نمونه های برجسته ای از سبک ساخت وساز صفحه ها به حساب می آیند.

قسمت های مختلف معبد آناهیتا

دیوارهای اطراف بنا

برای یک دست کردن ساختمان با صخره ای که معبد آناهیتا روی آن احداث شده بود، معماران و سازندگان از قطعات سنگ و ملاط گچ استفاده کردند و پشت آن ها از مخلوط گچ و ملاط استفاده نمودند. این کار منجر به ایجاد یک سکو با ضخامت ۱۸ متر (به استثنای ضلع شمالی) در اطراف آن شد. روی این سکو، ستون های قطوری قرار گرفتند که وظیفه نگهبانی از الهه آب را بر عهده داشتند.

پلکان های ورودی

در ضلع جنوبی ساختمان، دو پلکان دوطرفه به طول ۱۵۴ متر وجود داشت که هر دو شامل پنج پله در یک بلوک سنگی بودند. این پلکان ها به بالاترین سطح به یک مهتابی هم سطح با سکوی اصلی معبد آناهیتا منتهی می شدند، بدون وجود ستون است. تعداد سنگ ها در پلکان شرقی ۲۶ و در پلکان غربی ۲۱ عدد است. در دوره های اسلامی، برای راحتی حرکت اسب ها، پلکان ها با آجر پوشیده شدند که این کار باعث حفاظت از پله ها و حفظ کیفیت آن ها شد. هیچ جایگاهی برای تیراندازی روی پلکان ها وجود ندارد و همچنین مانند سایر قسمت ها، ساده و بدون تزیین است. علاوه بر پلکان های ورودی معبد آناهیتا، یک پلکان نیز در گوشه شمالی ضلع شرقی معبد وجود داشت.

ستون ها

روی دیوارهای معبد آناهیتا، ستون هایی قرار گرفته بودند که ارتفاع آن ها سه برابر قطرشان بود. این ویژگی یکی از نکات جالب و منحصربه فرد در طراحی و معماری معبد آناهیتا به شمار می آید و به یقین می توان ذکر کرد که هیچ کدام از معبدهای سراسر دنیا، این ویژگی را ندارند. این ستون ها به روشی که مادها از مردم اورارتو یاد گرفته بودند، ساخته و قرار داده شدند. همچنین بودن این ستون ها بهانه ای برای برخی باستان شناسان است که آن را به خسروپرویز نسبت دهند. ستون های معبد آناهیتا از سه بخش زیر ستون (پایه)، ساقه ستون (میان ستون) و سرستون تشکیل شده است که ارتفاع سرستون تا پای ستون، یک به سه بوده است.

ستون های معبد آناهیتا در ساده ترین شکل خودساخته شده اند و حتی شیارهای قاشقی پی درپی در ستون های یونانی را روی این ستون ها نمی توان دید. برخی کارشناسان معتقد هستند که شکل متفاوت و ویژه ی ستون های معبد آناهیتا در مقایسه با سایر سازه های ساخته شده در دنیا، به این دلیل است که در بیشتر سازه ها ستون ها تحمل بار و سنگینی سقف بنا را بر عهده دارند اما در معبد آناهیتا از آن ها صرفاً برای دربرگرفتن بنا و مشخص کردن حریم مورداستفاده قرار گرفته است. همچنین این ستون ها به علت ارتفاع زیاد معبد آناهیتا از سطح زمین، سرپناهی برای افرادی که در معبد حضور داشتند بود.

صفه

در قلب معبد آناهیتا، یک صفه سنگی در جهت شرقی تا غربی وجود دارد که ابعاد آن به ترتیب ۹۴ متر طول، ۹٫۳۰ متر پهنا و سه تا چهار متر ارتفاع دارد. این صفه از لاشه سنگ های بزرگی ساخته شده که حداقل یک سمت آن ها صاف بوده و امروزه فقط بخشی از آن در دیوار باقی مانده است. همچنین در وسط معبد آناهیتا، سکوهای دیگری نیز قابل مشاهده است. سکوی دوم در زمان ساخت ابعادی حدود ۱۱٫۶۶ در ۹٫۴۲ متر داشت و فاصله اش از انتهای سکوی پیرامونی در ضلع جنوبی به ۳٫۸۷ متر می رسید. همچنین سکوی سوم با ابعاد تقریبی ۵٫۱۵ در ۵٫۱۲ متر در فاصله ای حدود ۲٫۴۳ متری از سکوی دوم احداث شده بود. به نظر می رسد روی این سکو بنایی چهارطاقی وجود داشته است که بررسی های بیشتر می تواند این موضوع را تأیید یا تکذیب کند.

با بازدید از معبد آناهیتا می توان فهمید که اهمیت آب در زمان های قدیم بسیار بوده است و این که چگونه ایرانیان باستان از این مایع ارزشمند نگه داری می کردند. معبد آناهیتا برای کسانی است که به دنبال گذشته ی تاریخی ایران و معماری قدیمی آن هستند و یا کسانی که به افسانه ها و قصه های الهه ها علاقمندند.

آثار به جامانده 

آثار به جامانده از معبد آناهیتا زیاد نیست. بازدید از معبد آناهیتا قلب شما را از درد فشرده می کند. چرا که این بنا به دلیل بی توجهی حاکمان بعد از اسلام، به کلی نابود و تبدیل به یک ویرانه شده است. اما بازدید از بناها و میراث کشور یکی از الزامات در زندگی هر فردی است. آثار به جا مانده ای که می توانید در معبد آناهیتا مشاهده کنید به شرح زیر است:

• تأسیسات سلجوقی

در محوطه جنوبی بنا گزارش شده است که دیوارهای آجری با معماری متفاوتی نسبت به بنای سنگی معبد داشتند. زمان ساخت این دیوارها با زمان احداث بنای اصلی هم تراز نبوده و به عنوان بخشی از تأسیسات شهری در دوره سلجوقی تشخیص داده شده اند. این دیوارها نمایانگر یک ساختار شهری جامع هستند که از واحدهای مسکونی، کارگاه های کوره پزی سفال، حمام، لوله کشی آب و فاضلاب تشکیل شده اند.

• گورهای پارتی

در دیوار شرقی محوطه معبد آناهیتا، کاوشگران گورهای باستانی کشف کردند که به دوره پارت ها تعلق دارند. این گورها دارای تابوت هایی قایق شکل بودند که احتمالاً نمادی از سفر به دنیای مردگان محسوب می شد. مردگان در حالت طاق باز با دستانی که به موازات بدن بوده و صورتی به سمت پرستشگاه قرار داشته اند، در تابوت ها پیدا شده اند. در ضمن، پیه سوزی نیز در این تابوت ها وجود داشته که به نظر می رسد چراغ راه در سفر به دنیای مردگان را نمایان می ساخته باشد. همچنین، سکه هایی زیر سر مردگان در این تابوت ها یافت شده که احتمالاً به عنوان دستمزد سفر به سرزمین مردگان تلقی شده است.

وجود این گورها در دیواره بخش شرقی معبد ممکن است به دلیل تقاضای مردم برای دفن در نزدیکی این پرستشگاه باشد تا در آرامش سایه این مکان مقدس دفن شوند. یک نکته جالب دیگر درباره این گورها، سنت دفن اموات به سمت مشرق و مکان طلوع آفتاب است؛ اعتقادی که اصولاً در دین اولیه آریایی ها دیده می شد و به پرستش خورشید، ماه، زمین و آسمان متصل بود. این نوع دفن نشانه اتحاد اموات با مهر (خورشید) بود.

• اشیای اکتشافی

یکی از مهم ترین آثار کشف شده در معبد، تابوت ها و محتویات آنها از گورهای پارتیان است که اطلاعات بسیاری را ارائه می دهند. این آثار شامل پیه سوز، سکه، تیغه های برنزی، دستبند، گوشواره طلا با نقش انسان بال دار، ظروف سفالین و دیگر اقلام هستند که از این گورها به دست آمده اند. بخشی از این آثار به صورت نمایشی در موزه شهر کنگاور عرضه شده اند؛ اما برخی دیگر متأسفانه به دلیل سرقت های جاری از این موزه، از دست رفته اند.

آثار تاریخی دیگری که در معبد آناهیتا کشف شده اند، شامل سکه ها و سفال های دوران اسلامی و خلفای اسلامی می شوند. این شاهدان تاریخی شامل انواع سفال های لعاب دار (سلجوقیان)، سفال های تراش و منبت (سلجوقیان)، و سفال های رنگارنگ سبز و زرد معروف به سفال نیشابور (از ابتدای قرن پنجم هجری تا ابتدای دوره اسلامی) هستند.

• سنگ نوشته ها

روی برخی از سنگ های حجاری در دیوار شرقی معبد، نقوش و اشکالی همچون صلیب شکسته، ستاره، خورشید، بز کوهی، گردونه و چرخ، نقوش هندسی، گیاهان، ماهی، ماهی و آب، لنگر کشتی و… دیده می شود. به نظر می رسد این نقوش و اشکال، به عنوان نمادهای خانوادگی یا علائم شخصیتی بر روی سنگ ها قرار داشته اند و حمل این سنگ های بزرگ و سنگین به انجام کاری دشوار اشاره دارد. احتمالاً اهدای این سنگ ها نیز به عنوان نذورات و هدایا به آناهیتا، خدای آب، محسوب می شده است.

در دوره ساسانیان، هنگام تعمیر معبد، نام هایی همچون پیروس، پیروز، پیر، شهریور، خرت (خرد) و دیگران نیز بر روی سنگ ها ثبت شده است.

معبد آناهیتا در بیشاپور

شهر بیشاپور به دلیل تاریخ طولانی خود وارث ارزشمندی از آثار تاریخی است. یکی از جاذبه های گردشگری که در حین بازدید از شهر کازرون قابل مشاهده است، معبد آناهیتا است. این معبد در کنار کاخ شاپور در دره ای بیشاپور واقع شده است و الهام از معماری هخامنشی گرفته شده است. بنایی به شکل مکعب با ارتفاع کلی ۱۴ متر، از که ۸ متر آن بر روی زمین قرار دارد و ۶ متر دیگر به طور زیرزمینی است.

روی دیوارها و ستون های این مکان، کله گاو به عنوان نماد خدا و الهه آب قرار دارد. حوضی در صحن و حیاط اصلی معبد احداث شده که آب در آن می ریزد و سکوهایی در اطراف آن قرار گرفته اند تا عبادت کنندگان در هنگام اجرای مراسم و عبادت بتوانند روی آن نشسته و به عبادت پرداخته اند.

آبی که به داخل حوض معبد می ریزد، از طریق یک دالان زیرزمینی به صحن اصلی هدایت می شود. این آب، اصلی ترین شاخه رودخانه ای به نام شاپور است که در نزدیکی معبد آناهیتا جاری است.

بخش های مختلف معبد آناهیتا در بیشاپور

• تالار تشریفات

در ارتباط با معبد آناهیتا، یک تالار بزرگ به نام «تالار تشریفات» وجود دارد. این تالار، در دوران حکومت ساسانیان به عنوان بزرگ ترین ساختمان گنبد دار شناخته می شده است. تالار دارای چهار ایوان است که به صورت متقابل و متقارن در آن قرار گرفته اند. گنبد این تالار با ارتفاع ۲۵ متر از سطح زمین برجسته است. در داخل تالار ۶۴ طاقچه وجود دارد که سقف های آن ها با طراحی هنری چشمگیر به شکل برگ مو و الگوهای زیبا از گچ بری تزیین شده اند.

• غار شاپور

در انتهای تنگه چوگان، دهانه غاری به نام غاز شاپور را مشاهده می کنید. این غار دارای یک دهانه با ابعاد تا ۳۰ متر است. در ورود به این غار، مجسمه شاپور به چشم می خورد. این مجسمه، باقدرت ایستاده و با ارتفاع ۷ متر، یکی از آثار باستانی منحصربه فرد است که حدود ۱۷۰۰ سال قدمت دارد و تنها باقی مانده باستانی از دوران باستان است. متأسفانه، هر دودست این مجسمه به طور کامل شکسته اند.

نکات بازدید از معبد آناهیتا

• راهنمای گردشگران اطلاعات کاملی به صورت رایگان در اختیار شما می گذارد.
• ساعت بازدید از معبد از ساعت ۸ تا ۱۹ است و در دوره دوم سال از ۸ تا ۱۸ می باشد.
• معبد آناهیتا در روزهای تاسوعا و عاشورا، رحلت پیامبر (ص)، شهادت امام جعفر صادق (ع)، شهادت حضرت علی (ع)، رحلت امام خمینی (ره) تعطیل است.
• برای ورود به این معبد لازم است مبلغی را به عنوان ورودی پرداخت کنید.
• هنگام بازدید از نوشتن یادگاری و ریختن زباله بپرهیزید تا این معبد زیبا ویران تر نشود.