◄ تاریخچه گیج در راه‌آهن

در راه‌آهن گیج فاصله داخلی 2 ریل در یک شبکه ریلی می‌باشد و تمامی وسایل نقلیه ریلی در آن شبکه ریلی باید دارای گیج یکسان باشند.

خطوط ریلی ابتدا در معادن به‌کار گرفته شدند که با توجه به وضعیت طبیعی محل معدن و ظرفیت آن، شکل و فاصله ریل‌ها از یکدیگر متفاوت بود. وقتی که خطوط ریلی در خارج از معادن استفاده شد فاصله 2 ریل براساس فاصله چرخ‌های کالسکه‌های مورد استفاده در آن ناحیه تنظیم شد.

لکوموتیوها در اوایل قرن 19 میلادی وارد شبکه ریلی شدند اما جرج استفانسون (1) اولین شخصی بود که لکوموتیو را به‌صورت موفقیت‌آمیز در یک خط ریلی در بریتانیا بین استوکتون و دارلینگتون در سال 1825 میلادی استفاده کرد. در شروع کار طول این مسیر 14 کیلومتر بود اما به‌تدریج طول آن اضافه شد و به 40 کیلومتر رسید و برای حمل ذغال‌سنگ و بعدا برای حمل مسافر هم استفاده شد. حداکثر سرعت قطار در این مسیر 22 کیلومتر بر ساعت و فاصله ریل‌ها در این خط( 1422mmn (4ft, 8in بود و موفقیت دور از انتظاری کسب کرد، در این خط برای کشیدن واگن‌ها هم از لکوموتیو و هم اسب استفاده می‌شد.

به‌دنبال موفقیت راه‌آهن استوکتون دارلینگتون، احداث راه‌آهن بین منچستر و لیورپول در سال 1826 شروع و در سال 1930 به طول 56 کیلومتر(35 مایل) راه‌اندازی شد. این راه‌آهن اولین خطی بود که در آن برای کشیدن واگن‌ها تنها از لکوموتیو استفاده می‌شد و با استقبال زیادی روبرو شد.

فاصله بین دو ریل در این خط  1435 میلی‌متر(4ft, 8 ½ in ) بود و به‌عنوان گیج استاندارد شناخته شد، راه‌آهن بیرمنگام به لندن نیز با گیج 1435 میلی‌متر در سال 1833 شروع و در سال 1938 به طول 180 کیلومتر( 112 مایل) افتتاح شد، اما راه‌آهن بریستول به لندن بنا به نظر مهندسان آن با گیج 2140 میلی‌متر( 7ft, ¼ in) ساخته شد، آنها معتقد بودند گیج پهن تر پایداری بیشتری ایجاد می‌کند. دلیل این‌که در ابتدا در خطوط مختلف گیج‌های متفاوتی استفاده شد این بود که این خطوط توسط شرکت‌های خصوصی احداث می‌شد و هر شرکت ملاحظات فنی خود را داشت و از طرفی گیج متفاوت باعث ایجاد قلمرو به‌خصوص برای هر شرکت می‌شد.

وقتی که راه‌آهن در سایر کشورها ساخته شد انتخاب گیج وابسته به شرایط فنی، جغرافیائی، سیاسی و منافع شرکت‌های احداث کننده شد. مقام‌های حکومتی در اسپانیا و روسیه معتقد بودند خطوطی که آنها ایجاد می‌کنند ممکن است توسط دشمنان استفاده شود، بنابراین گیج‌هایی متفاوت با گیج راه‌آهن همسایگان خود انتخاب کردند. در استرالیا و هند شرکت‌های استعماری چندین گیج در حوزه نفوذ خود ایجاد کردند. همچنین در بعضی از کشورها با توجه به تجهیزات خریداری شده از کشور صادر کننده گیج انتخاب شد و در کشورهای کوهستانی به‌دلیل کمبود فضا و کاهش هزینه‌ها از گیج باریک استفاده شد. تصویر زیر گیج‌های پهن و باریک در کشور هن را نشان می‌دهد که سمت چپ راه‌آهن با گیج باریک 610  میلی‌متر (2ft) و مربوط به بخشی از راه‌آهن دارجیلینگ به هیمالیا است و سمت راست راه‌آهن با گیج پهن 1676 میلی‌متر( 5ft, 6in) را نشان می‌دهد.

تصویر زیر نیز مربوط به گیج‌های متفاوت راه‌آهن در چین موزه پکن است:

از سمت چپ:

- گیج 1435 میلی‌متر(4ft, 8 ½ in)

- گیج 1000 میلی‌متر(3ft, ⅜ in)

- گیج 600 میلی‌متر (1ft, 11⅝ in)

مقایسه گیج‌های مختلف بر اساس اندازه آنها (شکل زیر)

توزیع جغرافیایی گیج‌های راه‌آهن( شکل زیر)

وضعیت کلی خطوط ریلی بر اساس گیج( شکل زیر)