بهداشت در جایگاه سوخت و بررسی میزان آلودگی در جایگاه های مختلف

جایگاه های عرضه بنزین در سراسر شهر تهران پراکنده شده اند و روزانه طیف وسیعی از افراد برای سوخت­ گیری و دریافت این فرآورده به این جایگاه ها مراجعه می نمایند؛ افرادی با فرهنگ های متفاوت، سطح آگاهی و تحصیلات گوناگون، که این عوامل قادرند زمینه را برای بروز اعمال ناایمن در چنین محیطی تشدید نماید و موجبات بروز مشکلات بهداشتی در جایگاه سوخت ، زیست محیطی و ایمنی را فراهم آورد.

به گزارش تین نیوز به نقل از اینرژی، نقش جایگاه های عرضه سوخت به عنوان آخرین و کلیدی ترین حلقه از زنجیره عرضه سوخت بسیار مهم و قابل توجه است. امروزه با توجه به افزایش روز افزون تقاضای سوخت در کشور که تابع عواملی همچون جمعیت، تولید و عرضه وسائط نقلیه است، اهمیت جایگاه های سوخت بیش از پیش شده است. هم اکنون شهر تهران تقریبا دارای 411 جایگاه عرضه فرآورده می باشد که در تمام سطح شهر گسترده گشته اند که حدود 53 درصد از این جایگاه ها همجوار خانه ها و حدود 24 درصدشان در مجاورت اماکن عمومی، تجاری و اداری و راه های اصلی شهر قرار گرفته اند.

همچنین ماهیت بنزین و خاصیت اشتعال پذیری بالای آن، جایگاه های عرضه بنزین را به یکی از پر مخاطره ترین محل ها برای شهروندان تبدیل نموده است؛ محلی که عدم توجه به آن می تواند در بروز بحران های شهری نقش آفرین باشد. عوامل متعددی نظیر آموزش، و همچنین بستر فرهنگ ساز و اطلاع رسان جامعه نقش به سزایی در کاهش خطاهای انسانی، و همچنین کنترل سوانح و استقرار سیستم مدیریت پایدار ایمنی، بهداشت و محیط زیست در جایگاه های عرضه بنزین ایفا می نمایند.

لزوم آموزش­ ایمنی و بهداشت در جایگاه سوخت

در بررسی ها انجام شده پیرامون مدیریت ایمنی، بهداشت، محیط زیست شاهد حلقه مفقوده استقرار پایدار این سیستم، در مبحث آموزش و فرهنگ سازی ایمنی در میان شهروندان بودیم. در کشور ما این خود شهروندان هستند که وظیفه سوختگیری وسائط نقلیه خویش را بر عهده دارند. وظیفه ایی که برای آن هیچ گونه آموزش رسمی ندیده اند، آموزش هایی که می تواند آگاهی و شناخت شهروندان را افزایش داده و میزان خطای انسانی آنها را تا حد قابل قبولی کاهش دهد و موجبات کنترل سوانح نا خواسته را فراهم آورد.

بنابراین در این محتوا سعی شده تا با قبول شرایط فعلی جایگاه های عرضه بنزین از لحاظ (تجهیزات، الزامات، استانداردها و غیره) و تنها از طریق اتکاء به آموزش، خصوصا آموزش های شهروندی زمینه را برای فرهنگ سازی ایمنی، کاهش خطاهای انسانی و افزایش مشارکت شهروندان در تامین ایمنی، برای خود و سایر شهروندان فراهم آورد.

عمده پژوهش های انجام شده در زمینه مدیریت ایمنی، بهداشت، محیط زیست جایگاه ها معطوف به جایگاه های عرضه گاز طبیعی فشرده، آن هم به منظور شناسایی و ارزیابی ریسک این قبیل جایگاه ها بوده است. بنابراین خلاء یک نگرش جامع پیرامون جایگاه های عرضه سوخت همواره احساس می شود، نگرشی که قادر باشد با دیدی همه جانبه به مدیریت ایمنی، بهداشت، محیط زیست بنگرد و به نقش آموزش به منظور کاهش خطاهای انسانی و اعمال نا ایمن نیز توجه نماید.

به شکل کلی عوامل متعددی در بروز یک سانحه نقش آفرینی می کنند، که اعمال نا ایمن با سهم بیش از 80 درصدی خود، یکی از مهمترین آن­ها می باشد، بنابراین شناخت نیاز های آموزشی و تلاش برای رفع آنها تاثیر بسزایی در کاهش خطاهای انسانی و به تبع اعمال نا ایمن ایفا می کند.

میزان آگاهی مردم از الزامات بهداشتی در جایگاه سوخت

برای بررسی هر چه بهتر میزان آگاهی مردم از موارد بهداشتی و به طور کلی HSE در یک جایگاه سوخت، از یک پژوهش کمک می­گیریم. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه شهروندانی است که ساکن منطقه 5 شهرداری تهران هستند. از یکی از جایگاه های عرضه بنزین در این منطقه به طور مستمر استفاده می کنند.

نمونه آماری این پژوهش را بخشی از ساکنین منطقه 5 شهرداری تهران که از استفاده کنندگان مستمر از جایگاه های عرضه بنزین در سطح منطقه 5 شهرداری تهران هستند تشکیل می دهند، لازم به ذکر است که افراد آشنایی کامل با جایگاه های عرضه بنزین و همچنین مخاطرات بلقوه آن کسب نموده و به خوبی می توانند ارزیابی کننده تاثیرات جانبی مثبت و منفی آن باشند.

برای تعیین حجم نمونه، از روش کوکران استفاده شده است، که با در نظر گرفتن جمعیت 896795 نفری منطقه (طبق اعلام سایت شهرداری منطقه 5 شهر تهران) و میزان نمونه برای این بخش 384 نفر است. لازم به ذکر است که تعداد جمعیت زیر 20 سال منطقه (حدود 224058 نفر) نیز در تعیین حجم نمونه مورد توجه قرار گرفته است. علت این امر اوجه به پیامد­های رفتاری و اعمال کلیه افراد (نوجوان، جوان، میان سال، پیر، مذکر و مونث) می­ باشد، که حتی ممکن است به عنوان مسافر نه راکب اصلی خودرو به جایگاه های عرضه بنزین وارد شوند. خواه ممکن است این افراد سنی پایین تر از 20 سال داشته باشد.

محدوده مکانی یا جغرافیایی پژوهش به منظور جمع آوری اطلاعات و انجام پژوهش شامل کلیه جایگاه های عرضه بنزین فعال در سطح منطقه ۳ شهرداری تهران به شرح زیر می باشد:

1. جایگاه شماره 136
2. جایگاه شماره 177
3. جایگاه شماره 178
4. جایگاه شماره 218
5. جایگاه شماره 170
6. جایگاه شماره 44

در این پژوهش افراد جامعه آماری بر اساس معیار­های گوناگونی تقسیم بندی شده­ اند. جنسیت، سن، میزان درآمد، تحصیلات، وضعیت تاهل و شغل تقسیم بندی می­ شوند. سپس از این افراد سوالاتی در رابطه با بهداشت در جایگاه سوخت و ملزومات HSE پرسیده شده است. با توجه به پاسخ افراد به این سوالات میزان آگاهی افراد در زمینه­ های مختلف بهداشت در جایگاه سوخت به صورت کیفی آورده شده است:

یافته های حاصل از پرسشنامه پژوهش خیلی زیاد زیاد متوسط کم خیلی کم

میزان آگاهی از نقش مشارکت و تاثیرات فرد در زمینه مدیریت HSE در جایگاه های عرضه بنزین	2.1%	11.2%	31%	35.7%	20.1%
میزان آگاهی از پیامدها و تاثیرات بهداشتی و زیست محیطی مواجه با فرآورده بنزین	6%	10.2%	40.1%	26.8%	16.9%
میزان آگاهی نسبت به رعایت مسائل ایمنی فرآورده بنزین در جایگاه های عرضه آن	6.5%	11.7%	36.2%	29.2%	16.4%
میزان آگاهی از پیامدهای رفتاری فرد در زمینه ایمنی، بهداشت و محیط زیست در جایگاه های عرضه بنزین	1%	5.5%	33.1%	40.6%	19.8%

مردم، مهم ترین نقش در بهداشت جایگاه

طبق تجزیه و تحلیل یافته های پاسخگویی به مورد دوم و سوم پرسشنامه توسط شهروندان و استفاده کنندگان مستمر از جایگاه ­های عرضه بنزین موجود در سطح منطقه 5 شهرداری تهران در می یابیم؛ که طیف وسیعی از پاسخگویان میزان آگاهی و دانسته های خویش را پیرامون پیامدهای بهداشتی و زیست محیطی بنزین، و همچنین مسائل مرتبط با ایمنی آن در دسته خیلی کم تا متوسط ارزیابی می نمایند.

 همچنین ارزیابی نتایج حاصل از مصاحبه های رو در رو و نظرسنجی های اینترنتی، کمبود آگاهی و شناخت دقیق در میان شهروندان را بیشتر آشکار می سازد. هر ماده تولیدی در جهان دارای MSDS (برگه­ اطلاعات ایمنی مواد) می باشد که در اختیار کلیه مصرف کنندگان آن قرار می گیرد. این برگه موجب آگاهی مصرف کننده از ماهیت ماده مورد استفاده می شود.

به طور کلی اطلاعاتی که از طریق MSDS در اختیار افراد قرار می گیرد شامل: نام علمی ماده، مخاطرات، کمک های اولیه، روش های اطفاء حریق ماده، روش های کاهش حوادث، کنترل میزان مواجه، پایداری و واکنش پذیری، مشخصات اکولوژی و زیست محیطی ماده، توصیه های لازم جهت امحاء مواد زاید و … می باشد.

در جایگاه های عرضه بنزین خود شهروندان هستند که در آخرین حلقه از عرضه و توزیع فرآورده های نفتی نقش آفرینی می کنند. این خود شهروندان هستند که سوختگیری خودروها را انجام می دهند. همچنین طیفی از افراد مختلف تحت عنوان مسافر به همراه خودرو وارد جایگاه سوخت می شوند. بنابراین کمبود آگاهی و شناخت از مسائل بهداشتی، زیست محیطی و ایضا ایمنی درباب این فرآورده (بنزین) بسیار حایز اهمیت است. پیوسته در جهت رفع این نیازهای آموزشی باید تلاش شود.

با سنجش میزان آگاهی شهروندان از طرق مختلف، پیرامون برگه اطلاعات ایمنی این ماده شیمیایی در می یابیم که میزان آگاهی آنها در سطحی پایین تر از حد قابل قبول قرار دارد. چون جایگاه های عرضه بنزین جزء امکان پرخطر با الویت بالا هستند؛ باید تلاش شود که آگاهی اقشار و طیف های مختلف جامعه پیرامون مسائل HSE این ماده شیمیایی افزایش یابد.

بنابراین با استناد به تجزیه و تحلیل پاسخگویی شهروندان به مورد­های 2 و 3 پرسشنامه و ایضا مصاحبه ها و نظر سنجی های انجام شده و تجزیه و تحلیل سوانح جایگاه های عرضه بنزین در دنیا می توان نتیجه گرفت که میزان آگاهی شهروندان نسبت به مسائل بهداشتی، زیست محیطی و ایمنی بنزین کم است.

همچنین به دلیل این که میزان آگاهی شهروندان نسبت به مسائل بهداشتی، زیست محیطی و ایمنی بنزین کم است، به طبع آن نقش مشارکت و تاثیرات شهروندان در زمینه مدیریت ایمنی، بهداشت، محیط زیست، در جایگاه های عرضه بنزین و همچنین آگاهی آنها از پیامدهای رفتاری خود در زمینه ایمنی، بهداشت، محیط زیست در جایگاه های عرضه بنزین نیز کم خواهد بود.

 گواه این مطلب را می توان از طریق استناد به یافته های مورد­های 1 و 4 پرسشنامه بدست آورد؛ با ارزیابی و تجزیه یافته های مورد­های 1 و 4 در می یابیم.  بیشترین پاسخ ها در طیف کم واقع شده اند و این طیف دارای بیشترین فراوانی و درصد فراوانی می باشد.

اقدامات ناکافی در زمینه آموزش بهداشت

لازمه مشارکت و آگاهی از پیامدها توسط شهروندان در باب مسائل ایمنی، بهداشت و محیط زیست در جایگاه های عرضه بنزین، شناخت و آگاهی از ماهیت خود بنزین و نحوه سوخت­ گیری بهداشتی می باشد. این مهم محقق نخواهد شد، مگر این که آگاهی شهروندان نسبت به مسائل بهداشتی، زیست محیطی و ایمنی بنزین و سوخت گیری افزایش یابد.

آموزش و توانمندسازی شهروندان در حوزه مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست نقش بسیار حائز اهمیتی را در کاهش خطاهای انسانی و به طبع کاهش اعمال نا ایمن در جایگاه های عرضه بنزین ایفاء می نماید و همین عامل نقش بسیار مهمی در کنترل انواع سوانح برعهده دارد.

این طیف از آموزش متاسفانه مورد بی توجهی قرار گرفته است. اقدامات بخش های مسئول در این زمینه متناسب با مدیریت پایدار و نوین HSE نمی باشد. جایگاه های عرضه بنزین با توجه و قبول کلیه شرایط فعلی آنها اعم از تجهیزات جایگاه سوخت ، استانداردها و … قادراند در کنار آموزش های مناسب جهت کلیه آحاد جامعه، شانس وقوع انواع سوانح را، کاهش دهند.

آگاه نبودن اقشار مختلف جامعه از موارد حفظ بهداشت و همچنین نحوه رفتار و عملکرد ایمن در جایگاه سوخت، می­تواند پیامد­های بسیار بدی را به دنبال داشته باشد. به بعضی از این موارد بهداشتی در جایگاه اشارات کافی در مکان­های مختلف شده است و مردم تا حدودی با آن­ها آشنایی دارند. برای مثال اکثر مردم می­دانند سیگار کشیدن یا استفاده از تلفن همراه در جایگاه سوخت ممنوع است. یا در هنگام سوخت­گیری در جایگاه CNG سرنشینان خودرو موظف­اند از خودرو پیاده شوند و در مکان ایمن درنظر گرفته شده منتظر بمانند.

اما نکاتی برای بهداشت در جایگاه سوخت وجود دارد که به آن­ها کمتر پرداخته شده و مردم با آن­ها آشنا نیستند. برای مثال بسیاری از مردم از ویژگی­های خطرناک بنزین تنها از قابلیت اشتعال بالای آن آگاهی دارند. در صورتی که بخار بنزین بسیار خطرناک است. همچنین بنزین با توجه به دمای تبخیر پایین، به راحتی بخار می­شود. این موضوع می­تواند برای مراجعین و کارکنان جایگاه سوخت بسیار خطرناک و مضر باشد که در ادامه مطلب کاملا مورد بررسی قرار گرفته است.

کمین کرونا در جایگاه سوخت

اما مشکل بهداشتی دیگری در جایگاه­های سوخت وجود دارد که می ­توان گفت در ایران به هیچ وجه به آن پرداخته نشده است. سطوحی در جایگاه­ های سوخت وجود دارد که روزانه توسط هزاران نفر لمس می­ شوند. از این سطوح می­توان به نازل و دکمه های دیسپنسر اشاره کرد. در هنگام انجام فرآیند سوخت­گیری تمامی این سطوح توسط شخص لمس می­شود. این موضوع باعث انتقال انواع آلودگی­ها و شیوع بیماری­های مختلف از جمله کرونا و آنفلونزا می­ شود.

تعداد بسیار کمی از مردم حتی پیرامون میزان آلودگی نازل یا دکمه­ های دیسپنسر اطلاع دارند. این موضوع باعث شده تا طبق داده کاوی اطلاعات مبتلایان بیماری کرونا، جایگاه سوخت یکی از اصلی ­ترین نقاط انتقال ویروس کرونا شناخته شود. به نظر می­رسد اگر قبل از شیوع این چنین بیماری ­های خطرناکی، بهداشت در جایگاه سوخت به صورت جامع و کامل­تر به عموم مردم آموزش داده می ­شد.

در حال حاضر نیز باید اطلاع رسانی پیرامون بهداشت در جایگاه سوخت به صورت گسترده تر انجام گیرد. لازم به ذکر است با اضافه کردن تعداد اپراتور­ها، به طور کامل سوخت­گیری توسط اپراتور انجام شود. همچنین تجهیزات بهداشتی اعم از دستکش یکبار مصرف مواد ضدعفونی در جایگاه تعبیه شود. تا فرد در هنگام سوخت گیری، از دستکش استفاده کند یا دستشان را پس از پایان عملیات، ضد عفونی کند.

جایگاه سوخت، آلوده تر از حد تصور!

جایگاه سوخت محل خرده فروشی سوخت اعم از گازوئیل، بنزین و CNG است. این مکان مانند هر محل خرده فروشی دیگر محلی است که عموم مردم با یکدیگر و اپراتور­های عرضه سوخت در ارتباط هستند. از طرف دیگر در جایگاه سوخت به علت عرضه فرآورده­ های نفتی و گاز فشرده لازم است تا علاوه بر نکات بهداشتی مربوط به تماس افراد با یکدیگر، نکات ایمنی و بهداشتی مربوط به مجاورت با سوخت و تجهیزات عرضه سوخت نیز رعایت شود.

در ادامه مطلب ابتدا خطرهایی که بهداشت و ایمنی مراجعین و کارکنان را در جایگاه سوخت تهدید می­ کند بررسی می­ شود. در ادامه نازل به عنوان یکی از تجهیزاتی که بین مراجعین و اپراتور­ها مشترک است و از اصلی ­ترین عامل­ های انتقال بیماری ­های واگیردار از جمله کرونا است، از جنبه آلودگی بررسی می­ شود.

بهداشت و ایمنی عمومی جایگاه

جایگاه­ های سوخت اماکن شلوغی هستند که وسایل نقلیه و انسا­ن­ها در کنار یکدیگر تردد دارند. همچنین مقادیر زیادی مواد خطرناک و اشتعال پذیر مانند بنزین، گازوئیل و CNG در این مکان ذخیره و توزیع می­ شود. به همین دلیل بهره­ گیری از سیستم و فرآیند­های مناسب برای حفظ امنیت و سلامتی مراجعین و کارکنان جایگاه ­های سوخت الزامی است.

طبق قانون بهداشت و ایمنی در محل کار (HSWA) مسیولین هر مشاغلی وظیفه دارند از بهداشت و ایمنی افراد درگیر در هنگام کار، اعم از مشتریان، بازدید کنندگان، کارمندان یا عموم مردم تا آنجا که به طور عملی امکان پذیر باشد، اطمینان حاصل کنند.

ابتدا باید در مکان­ هایی که امکان پذیر است خطر را به صفر رساند. سپس در قسمت ­هایی که امکان از بین بردن کامل خطر وجود ندارد، سعی در به حداقل رساندن خطر کرد. در ادامه نمونه­ هایی از برخی خطرات سلامتی و ایمنی که افراد را در جایگاه­ های خرده فروشی سوخت تهدید خواهد کرد، آورده شده است. همچنین راهنمایی­ های کلی در مورد نحوه مدیریت این خطرات سلامتی و بهداشتی نیز ارایه شده است.

حرکت خودرو­ ها

جایگاه­ های سوخت مکان­ های شلوغی هستند. لذا باید در هنگام حرکت در جایگاه سوخت مواظب دیگر خودرو ­ها، مردم و تجهیزات بود تا مشکلات زیر بوجود نیاید.

• گیر کردن و قرار گرفتن مردم بین خودرو و تجهیزات
• برخورد خودروها باهم یا با تجهیزات
• افتادن خودرو­ها در ناهمواری­ های احتمالی موجود در جایگاه­ها

ممکن عوامل زیر موارد بالا بوجود آورده یا تشدید کند:

• مصرف دارو یا الکل توسط راننده­ ها، کارکنان و عابران پیاده
• شرایط آب و هوایی و محیطی اعم از نور و مه
• مشکلات فنی خودروها اعم از ترمز یا فرمان
• بی حواسی راننده (استفاده از تلفن همراه و …)
• مواردی که دید راننده را کم کند

اما چگونه می ­توان عوامل خطر ساز بالا را کاهش یا حذف کرد؟ برای کاهش یا حذف خطر می ­توان موارد زیر را انجام داد:

• جداکردن محل عبور خودروها و مردم در جایگاه
• در صورتی که خودرویی شرایط اضطراری دارد زنگ خطر را به صدا در آورید.
• برای مدیریت ترافیک و حرکات خودرو از کنترل کننده­ های مخصوص که خودرو­ها را راهنمایی می­ کنند استفاده شود.
• روشنایی کافی در جایگاه وجود داشته باشد تا کارکنان و رانندگان دید کافی داشته باشد. شما می توانید این استاندارد ها را در مقاله تجهیزات الکتریکی جایگاه سوخت  در لینک مربوطه مطالعه نماید.
• نقشه جایگاه شامل تعداد سکو­ها، دیسپنسر­ها و نازل­ ها در ورودی جایگاه برای عملکرد بهتر رانندگان نصب شود.
• می ­توان یکی از کارمندان را در ورودی جایگاه قرار داد تا رانندگان را به سکو و دیسپنسر مناسب راهنمایی کند تا حداقل ترافیک را داشته باشیم.
• می­توان یک فرآیند غربالگری برای آزمایش مواد مخدر و الکل از رانندگان ورودی جایگاه در نظر گرفت تا از ورود رانندگان خاطی جلوگیری کرد.
• مقدار معطلی رانندگان در جایگاه باید به حداقل برسد تا خستگی و بازدهی آن­ها کاهش نیابد.
• هماهنگی لازم با دیگر مشاغل موجود در جایگاه سوخت برای عبور و مرور بی خطر و راحت خودروها انجام پذیرد.
• سکوها طوری طراحی شوند که تا جایی که ممکن است خودرو­ها نیاز به حرکت با دنده عقب نداشته باشند.
• اپراتور­ها لباس فرم با قابلیت دید بالا بپوشند.

به طور کلی کارمندان گوش و چشم جایگاه هستند. لذا باید کارکنان را به صورت ماهانه آموزش داد و آن­ها را درگیر مسایل کرد تا نسبت به آن­ها احساس مسئولیت کنند. در این صورت در زمان نیاز می ­توانند راه حل­ های عملی و مقرون به صرفه پیشنهاد دهند.

مجاورت با ماده خطرناک

مشکلات تنفسی ، مشکلات پوستی یا سوختگی های شیمیایی می تواند در اثر قرار گرفتن در معرض ماده خطرناک برای سلامتی ایجاد شود. جایگاه­ های سوخت نیز به عنوان محل ذخیره و توزیع سوخت، محلی هستند که انسان در مجاورت مواد خطرناک قرار می­ گیرد. اما چگونه کارمندان و دیگر مراجعان آسیب خواهند دید؟ کارگران و دیگر مراجعین به جایگاه به سه طریق در معرض خطرات ناشی از سوخت ذخیره و توزیع شده قرار دارند:

استنشاق: تنفس در بخارات سمی، گازها یا دود­های ناشی از سوختن مواد خطرناک

جذب پوستی: بعضی از مواد خطرناک در صورت تماس با پوست جذب شده و وارد جریان خون می­ شود.

بلعیدن: مواد خطرناک ممکن است به صورت تصادفی بلعیده شود، به عنوان مثال بعد از سوخت­گیری بدون شستن دست­ها چیزی خورده شود یا سیگار کشیده شود.

این مجاورت­ها با مواد خطرناک در باند مدت مشکلات زیر را در پی دارد:

• اختلالات خواب
• از دست حافظه
• سرطان
• آسیب به اندام­های داخلی مانند کبد و کلیه ­ها
• مشکلات باروری
• مرگ

اما قطعا عواملی وجود دارد که با رعایت آن­ها خطر به حداقل مقدار ممکن یا به طور کلی برطرف می­ شود. موارد ایمنی و اطلاعات لازم در خصوص محصول خطرناک ذخیره و توزیع شده در جایگاه باید به صورت کامل به کارمندان جایگاه توضیح داده شود. فن و سیستم تهویه مطبوع مناسب باید در مکان­های مناسب نصب و راه ­اندازی شود.

حداقل فاصله ایمن با ماده خطرناک به اطلاع کارمندان و مشتری­ های سوخت برسد. به کارکنان آموزش داده شود در زمان خطر چه اقداماتی باید انجام شود. همچنین لازم است تا اپراتور­ها لباس و دستکش مناسب استفاده کنند و آن­ها را مجبور کرد قبل از غذا خوردن یا سیگار کشیدن دست­هایشان را بشویند.

آتش سوزی در جایگاه

گازوئیل و مخصوصا بنزین پتانسیل بالایی در آتش گرفتن دارند. مهم ترین استاندارد­ها نیز در رابطه الزامات ایمنی در احداث جایگاه سوخت به صورت مفصل آورده شده است در ادامه موارد ساده­ ای در این رابطه آورده شده است.

قوانین ساده ای وجود دارد که با رعایت آن­ها می ­توان خطر آتش سوزی در جایگاه سوخت را به طور قابل ملاحضه­ ای کاهش داد:

• موارد آتش افروز اعم از سیگار و فندک دور از محل توزیع و ذخیره سوخت قرار گیرد.
• استعمال سیگار یا استفاده از فندک در کل محوطه­ جایگاه سوخت مجاز نیست.
• تجهیزات الکترونیکی مانند تلفن همراه در نزدیکی مایعات قابل اشتعال نباید استفاده شود.
• دستورالعمل سوخت­گیری (از خاموش کردن تا روشن کردن مجدد خودرو) در محل دید رانندگان نصب شود.
• فقط اجازه سوخت­گیری در ظروف استاندارد داده شود و نباید بیش از 95% پر شوند تا فضای کافی برای انبساط حرارتی و تبخیر سوخت وجود داشته باشد.
• در هنگام پر کردن مخزن حتما کف آن روی زمین قرار گیرد تا از تخلیه الکترسیته ساکن جلوگیری و ایجاد جرقه جلوگیری شود.
• اگر در هنگام سوخت گیری سوخت بر روی لباس اپراتور یا مشتری بریزد باید بلافاصله تعویض گردد.
• کارمندان باید به برگه ­های اطلاعات ایمنی (SDS) جایگاه دسترسی داشته باشد. SDS کمک می­ کند در صورت بروز حادثه چه باید کرد.

نازل جایگاه سوخت 11000 برابر آلوده تر از سرویس بهداشتی

نازل را تجهیزی است که بین اپراتور، مراجعین و بازرسین به صورت مشترک استفاده می ­شود. در هنگام سوخت­گیری فرد پس از باز کردن باک خودرو و قرار دادن کارت سوخت در دیسپنسر نازل را برداشته و با فشردن اهرم آن سوخت­گیری آغاز می ­شود. پس از پایان سوخت­گیری و خارج کردن کارت سوخت، کارت بانکی یا پول نقد در اختیار اپراتور قرار می­ گیرد.

کمی به عقب برگردیم متقاضی سوخت قبل از موارد مذکور(کارت سوخت و بانکی، خودرو و …) نازل را به مدت چندین ثانیه لمس کرده است. در واقع فرد متقاضی سوخت با لمس نازل این آلودگی را به خودرو و دیگر وسایل خود منتقل می­ کند.

نازل­ ها را می­ توان در دسته­ تجهیزات مصرفی یک جایگاه دانست. اما معمولا به دلیل قیمت نسبتا بالای نازل­های اتوماتیک، تجهیزات نازل مانند کاسه نمد، اهرم، کاور و … عوض می­شود. لذا نازل را می­ توان کثیف­ ترین قسمت یک جایگاه دانست. (البته نباید از کلید­های دیسپنسر نیز غافل شد). علاوه بر این با توجه به اینکه نازل معمولا آلومینیومی است محل خوبی برای رشد باکتری­ها و ویروس­ هایی همچون کرونا (که نسبت به گرما حساس­ند) خواهد بود.

حال برای پی بردن به عمق فاجعه بیایید مقدار باکتری موجود در سطح­ها مختلف را بررسی کنیم. برای این موضوع از تحقیقات انجام شده توسط شرکت Kimberly Clark استفاده کنیم. این شرکت به جز نازل، 3 جسم دیگر که به نظر آلوده می­ آیند را از نظر آلودگی بررسی کرده است. کیف، پول و نشیمنگاه توالت فرنگی 3 جسم دیگری هستند که از لحاظ مقدار باکتری بررسی شده اند.

برای نشان دادن مقدار باکتری از واحد (CFU (Colony Forming Unit استفاده شده است. این شرکت با بررسی نازل سه جایگاه که سوخت­های متفاوتی عرضه می­ کردند به نتایج زیر رسیده است. آلودگی توالت فرنگی 172 cfu و اسکناس با تمام دست به دست شدنی که در جامعه می­ شود 5.2 cfu و کف کیف که با بسیاری از مکان­ها در تماس است 9.7 cfu می­باشد.

اما باورنکردنی است که مقدار آلودگی نازل 2011970 cfu می ­باشد. مقداری در حدود 11000 برابر بیشتر از توالت فرنگی و همچنین برای کلید­های دیسپنسر این موضوع محرزتر است. مقدار باکتری کلید­های دیسپنسر 2617067 cfu است. نکته قابل توجه این است که بعد از تماس با توالت حتما دست شسته می­ شود. اما بعد از تماس با نازل سوخت و دیسپنسر شست و شوی دست­ها امکان­پذیر نیست.

 بنابراین باکتری­ ها و ویروس ­ها توسط دست فرد متقاضی سوخت به دیگر افراد و سطوح منتقل می­ شود. این موضوع در زمانی که ویروس­های خطرناکی که طول عمر بالایی دارند مانند ویروس کرونا می ­تواند بسیار خطرساز باشد و آن را یکی از عوامل اصلی شیوع کرونا دانست. میکروب­ های و ویروس­ هایی که از نازل به دست فرد منتقل می­ شود می ­تواند باعث آنفولانزا، عفونت­های پوستی و مسمومیت غذایی شود.

طبق تحقیقات انجام شده در ایستگاه ­های شارژ خودرو­های برقی و نیمه برقی نازل شارژ مقدار زیادی از نازل جایگاه ­های سوخت دیگر تمیز تر است. این نازل­ ها تنها در حدود 7890 cfu میکروب روی خود دارند. در تصویر زیر آلودگی­ های روی نازل جایگاه سوخت (بنزین، گازوییل و CNG) و نازل جایگاه شارژ به تفکیک نوع آلودگی آورده شده است. موارد ذکر شده باکتری­های متفاوت است اما ویروس ها با طول عمر بالا، مانند کرونا ویروس نیز می­ توانند تا چند روز بر روی سطح نازل باقی بمانند و بهداشت در جایگاه سوخت را کاهش دهند.

به غیر از نازل، منشا آلودگی دیگری که نباید از آن غافل شویم، دکمه­ های دیسپنسر است. دکمه ­های دیسپنسر در ایران مربوط به استفاده از کارت سوخت است. برای مثال اگر کارت سوخت رمز داشته باشد. فرد 4 بار بیشتر دکمه ­های دیسپنسر را لمس می­کند و شانس خود را برای آلودگی بیشتر می­کند. لازم به ذکر است دیسپنسر­ها و نازل­های بنزین سوپر به علت استفاده کمتر، مقدار کمتری آلودگی دارند.

به طور کلی همانطور که در شکل زیر آمده است سوخت­گیری از دیسپنسر بنزین معمولی کثیف ترین نوع سوخت­گیری با در معرض 5267070 cfu باکتری و سپس بنزین سوپر با 4034004 cfu در رتبه بعدی از لحاظ آلودگی سوخت گیری است. مشاهده می­ کنید سوخت­گیری در جایگاه شارژ به نسبت دو سوخت­گیری قبلی بسیار پاک ­تر است.

سوخت گیری عاری از باکتری و ویروس

در قسمت­ های بالایی مقدار آلودگی که در هنگام سوخت­گیری ممکن است به دست شما منتقل شود بررسی شد. همچنین آلودگی آن را با آلودگی سرویس بهداشتی مقایسه کردیم و مشاهده کردیم 11000 برابر آلوده تر از آن است. اما برای مقابله با این آلودگی و در امان ماندن از آن چه باید کرد؟

با توجه به استفاده مداوم از نازل و دیسپنسر امکان ضد عفونی کردن آن بعد از هر سرویس نیست یا نیازمند زمان یا مواد ضد عفونی زیادی جهت تمیز کردن جایگاه سوخت است. پس موثر ترین راه این است تماس متقاضی سوخت را با نازل و دیسپنسر به حداقل رساند. در حال حاضر ربات­ های سوخت گیری مکانیکی به صورت عمده استفاده نمی­ شوند. بنابراین اپراتور­ها باید وظیفه ان­ها را انجام دهند.

متقاضی سوخت در هنگام ورود به سکو با قرار گرفتن در جای مناسب و فشار دادن دکمه باز شدن باک خودرو ادامه فرآیند سوخت گیری را به اپراتور سپرده و تنها برای پرداخت هزینه کارت را در دستگاه می­ کشد و باز هم ادامه روند توسط اپراتور انجام می­ گیرد.

در این روش تماس با نازل و دیسپنسر فقط به اپراتور محدود می­ شود و با چند بار ضدعفونی در روز، می ­توان انتقال آلودگی را به مقدار زیادی کنترل کرد و بهداشت در جایگاه سوخت را حاصل ساخت. البته را­ه های دیگری نیز وجود دارد. برای مثال فرد متقاضی سوخت می ­تواند در هنگام سوخت ­گیری از دستکش و بعد از اتمام فرآیند سوخت ­گیری دست ­ها را با ژل مخصوص ضد عفونی کرد.

بنابر این با توجه آلودگی بسیار زیادی که در هنگام سوخت­ گیری ممکن است منتقل شود. بهترین راه حل این است که عملیات سوخت­ گیری توسط اپراتور انجام شود. در حال حاضر نیز که بیماری­ هایی همچون کرونا شیوع پیدا کرده است، با دستور شرکت ملی پخش فرآورده­ های نفتی، سوخت­ گیری فقط باید توسط اپراتور انجام ­گیرد.

روش کوکران: فرمول کوکران یکی از پرکاربردترین روش ها برای محاسبه حجم نمونه آماری است. ویلیام کوکران William Cochran به سال ۱۹۳۱ فرمولی را برای محاسبه حجم نمونه ابداع کرد. با استفاده از این فرمول می توان حداقل حجم نمونه لازم را از یک جامعه آماری برآورد کرد.