عباس آخوندی برای دور دوم وزارت خود چه خواب‌هایی دیده است

با وجود پشت سر گذاشتن دو استیضاح و چند بار حضور در صحن علنی مجلس شورای اسلامی برای پاسخگویی به سوالات نمایندگان عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم که از روزهای ابتدایی با معرفی روحانی کار خود را آغاز کرده بود، توانست تا پایان دوره‌اش در ساختمان خیابان دادمان باقی بماند.

 با وجود آنکه عملکرد آخوندی انتقادهایی به همراه داشت که البته به نظر می‌رسد بسیاری از آنها به بهانه‌جویی‌های سیاسی مرتبط باشد، اما در نهایت آنچه اتفاق افتاد ثبت آمارهایی دقیق از بهبود شرایط در حوزه راه و شهرسازی ایران بود که می‌تواند در آینده گره‌گشای بسیاری از امکانات زیرساختی ایران باشد.

در نامه‌ای که رییس جمهوری به رییس مجلس شورای اسلامی برای معرفی کابینه دولت دوازدهم ارائه کرد، باز هم نام عباس آخوندی به عنوان وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی مطرح شده و به نظر می‌رسد رییس ستادی‌ترین وزارتخانه اقتصادی دولت قصد دارد برای چهار سال دیگر در سمت خود باقی بماند.

به دنبال معرفی رسمی آخوندی از سوی روحانی برای سمت جدید در کابینه این مقام مسوول برنامه خود برای وزارت راه و شهرسازی در دولت دوازدهم را ارائه کرده که در کنار بررسی وضعیت این وزارتخانه در سال 1392 مصادف با آغاز به کار دولت دوازدهم شرایط امروز این بخش در پایان این دولت را تشریح کرده و نگاهی کلان به برنامه‌های آینده راه و شهرسازی ایران داشته است.

آخوندی در ابتدای این برنامه به سوابق علمی و اجرایی خود اشاره کرده است. وی که دکترای اقتصاد سیاسی خود را در دانشگاهی در لندن دریافت کرده سابقه حضور به عنوان هیات در چند دانشگاه معتبر ایران را دارد و در کنار تالیف کتاب و مقالات گسترده در حوزه مهندسی عمران و اقتصاد سیاسی تدریس در مسائل کلان اقتصادی را نیز در سابقه خود جای داده است.

در سوابق اجرایی نیز آخوندی از ابتدای انقلاب کار خود را در سمت‌های مختلف آغاز کرده و از دهه سوم زندگی خود به عنوان وزیر در چند دولت مشغول به کار شده که آخرین تجربه مربوط به این حوزه به وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم باز می‌گردد. در کنار آن سمت‌هایی مانند اولویت در شورای رقابت، عضویت در شورای مرکزی نظام مهندسی ساختمان، قائم مقامی مدیرعاملی صداوسیما، عضویت در شورای پول و اعتبار، ریاست بنیاد مسکن، معاونت سیاسی وزیر کشور وعضویت در شورای مرکزی جهاد سازندگی اصلی‌ترین سمت‌های اجرایی وزیر راه و شهرسازی را تشکیل می‌دهد.

در ادامه این برنامه آخوندی به تبیین وضعیت حوزه راه و شهرسازی در زمان آغاز به کار دولت یازدهم پرداخته است. طبق آمارهای ارائه شده در برنامه پیشنهادی وزیر راه و شهرسازی، وضعیت زیرساختی جاده‌های ایران در سال 1392 به 139 هزار کیلومتر جاده منجر شده که 2200 کیلومتر آزادراه، 14 هزار کیلومتر بزرگراه، 21 هزار کیلومتر راه اصلی و 101 هزار کیلومتر راه روستایی آسفالته را شامل می‌شود.

در کنار آن در سال 1392 ایران 13 هزار و 200 کیلومتر راه‌آهن داشته که از این میان 10 هزار کیلومتر خطوط اصلی و 2800 کیلومتر خط فرعی بوده است.

وضعیت ناوگان جاده‌ای ایران نیز در حوزه باری میانگین سنی بیش از 17 و در ناوگان مسافری میانگین سنی بیش از 16 سال داشته است. در حوزه ناوگان ریلی نیز 821 دستگاه لوکوموتیو، 22 هزار دستگاه واگن باری و 2160 دستگاه واگن مسافری فعال بودند و در ناوگان هوایی کشور نیز تنها 147 فروند هواپیما با حدود 22 هزار صندلی ثبت شده کار خود را ادامه می‌دادند.

در حوزه دریایی طبق اعلام وزیر راه و شهرسازی ظرفیت اسمی بنادر ایران 190 میلیون تن، ظرفیت کانتینری ۴.۶ میلیون TEU و ظرفیت جابه‌جایی مسافر 16 میلیون نفر بوده است. در این سال یکی از اصلی‌ترین محورهای کاری این وزارتخانه را طرح مسکن مهر به وجود می‌آورده از این رو آخوندی در تشریح وضعیت بخش مسکن در سال 1392 مسکن مهر را به عنوان اصلی‌ترین محور قرار داده است.

از سال 1386 این طرح با هدف ساخت ۱.۵ واحد مسکونی برای شهروندان فاقد مسکن طراحی شد که تعهد ساخت آن تا ابتدای دولت یازدهم به بیش از دو میلیون و 300 هزار واحد رسید.

طبق اعلام آخوندی با حمایت دولت و پرداخت تسهیلات بانکی ارزان قیمت توسط اشخاص حقیقی و حقوقی بنا شد برنامه مسکن مهر به پیش برود اما در پایان دولت دهم تنها حدود یک میلیون واحد معادل 45 درصد از این پروژه تکمیل و افتتاح شدند. جانمایی مناسب، ضعف در پاره‌ای از موارد، عدم برخورداری از خدمات زیربنایی مناسب همچون آب، برق، گاز و فاضلاب، انتقال پول پرقدرت در تامین مالی و محدودیت منابع مالی بخشی از مشکلاتی بود که مسکن مهر برای دولت یازدهم به ارمغان آورد.

در کنار آن نیاز به برطرف کردن معضل زندگی 19 میلیون نفر بد مسکن، نبود طرح مشخص برای خانه‌دار شدن خانه اولی‌ها و عدم تناسب راهکار طرح مسکن مهر با تقاضای حاشیه‌نشینان بخش دیگری از شرایط سخت پیشروی دولت در ماه‌های ابتدایی آغاز به کار خود را به وجود می‌آورد.

آخوندی پس از تشریح وضعیت تحویل گرفته شده از سوی دولت یازدهم به بررسی اصلی ترین اقدامات صورت گرفته در این دولت پرداخته و انتشار طرح جامع حمل و نقل کشور و تدوین استراتژی‌های توسعه بخش حمل و نقل در کلیه شغوق شامل بین شهری و اتصال به درون شهری را اصلی‌ترین محور در نظر گرفته شده در این اقدامات قرار داده است.

احداث و تکمیل 6580 کیلومتر زیرساخت جاده‌ای شامل 198 کیلومتر آزادراه بیش از 2400 کیلومتر بزرگراه و بیش از 3900 کیلومتر راه اصلی یکی از محورهای کاری وزارت راه و شهرسازی در طول چهار سال گذشته بوده است. به دنبال این اقدامات افزایش 17 درصدی راه‌های کشور در قیاس با سال 1392 یکی از اصلی‌ترین نتایج واضح کاری دولت در طول سال‌های گذشته را به وجود می‌آورد.

در حوزه راه‌آهن نیز اتصال پنج مرکز استان همدان، کرمانشاه، تبریز، ارومیه و رشت به شبکه ریلی کشور که تاکنون کار همدان و کرمانشاه به طول 290 کیلومتر تکمیل شده و مابقی به طول 361 کیلومتر ظرف ماه‌های آتی تکمیل خواهد شد اصلی‌ترین کار وزارت راه و شهرسازی در این حوزه به شمار می‌رود. در کنار آن بهسازی 800 کیلومتر، بازسازی 600 کیلومتر و احداث خط دوم و سوم به طول 878 کیلومتر به ارزش بیش از 2980 میلیارد تومان دیگر اقدامات صورت گرفته در حوزه ریل را به وجود می‌آورد.

افزایش 14 درصدی ظرفیت اسمی بنادر ایران در قیاس با سال ۱۳۹۲، افزایش 20 درصدی ظرفیت کانتینری بنادر ایران در قیاس با همان سال و پیگیری طرح توسعه بنادر مهمی مانند چابهار با افزایش ظرفیت شش میلیون تنی محورهای اصلی اقدامات این وزارتخانه در چهار ساله دولت یازدهم در حوزه دریایی را شامل می‌شود. در کنار آن پیگیری طرح‌های زیربنایی مانند توسعه و تکمیل 28 فرودگاه، افزایش تعداد واگن‌های باری، نوسازی ناوگان جاده‌ای، خرید و ورود هواپیماهای نو از ایرباس و ATR و عقد قرارداد با شرکت بوئینگ برای خرید جمعا 200 فروند هواپیما با ارزش تقریبی 33 میلیارد دلار، افزایش سهم ترانزیت ریلی، افزایش ترانزیت کالاهای غیرنفتی، افزایش 114 درصدی پروازهای ترانزیتی، افزایش 50 درصدی صدور و تمدید گواهی‌نامه‌های قانونی محصولات مرتبط، انجام مطالعات مکان‌یابی مراکز لجستیک، طرح تشکیل صندوق توسعه حمل و نقل، اصلاح قانون مشارکت و آیین‌نامه‌های اجرایی، هوشمند سازی شبکه راه‌های شریانی و طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌های جامع حوادث اصلی‌ترین اقدامات این وزارتخانه در بخش‌های مختلف حمل و نقل را شامل می‌شود.

در کنار آن اجرای سامانه حقوق شهروندی، افتتاح 825 هزار واحد مسکن مهر، افزایش سقف کلی تسهیلات بانکی این مسکن، افزایش مدت زمان بازپرداخت اقساط، افزایش سقف فردی تسهیلات و تثبیت نرخ‌های مسکن مهر اصلی‌ترین بخش اقدامات وزارت راه و شهرسازی در حوزه مسکن مهر را به وجود می‌آورد.

در کنار آن در اولویت قرار دادن خانه اولی‌ها و ساکنان بافت‌های فرسوده، ظرفیت‌سازی نهادهای مالی در بازار سرمایه، تدوین و تصویب برنامه مسکن کم درآمد، ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی و نوسازی مسکن روستایی اصلی ترین محور اقدامات صورت گرفته در حوزه مسکن به شمار می‌رود.

در شاخص‌های عملکردی نیز امروز طول جاده‌های ایران به بیش از 148 هزار کیلومتر، طول خطوط ریلی ایران به بیش از 13 هزار و 700 کیلومتر، تعداد واگن مسافری ریلی به 2160 دستگاه، تعداد هواپیماهای فعال ناوگان به 180 فروند ظرفیت اسمی بنادر به 217 میلیون، تعداد پروازهای ترانزیتی به 382 هزار پرواز و تعداد ایستگاه‌های هواشناسی به بیش از 4900 دستگاه افزایش یافته است.

وزیر راه و شهرسازی در بخش نگاه خود به آینده ابتدا اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی این وزارتخانه را مدنظر قرار داده است. در این چارچوب ضعف رویکرد بین المللی بعضی از مدیران دولتی، ضعف رویکرد بازرگانی حمل و نقل، چند نرخی بودن سوخت، خودرومحور بودن نظام حمل و نقل، چالش ایمنی، چالش در تامین مالی، وجود موانع ساختاری در حمایت از بخش خصوصی، تداوم قیمت‌گذاری دولتی، بی‌انضباطی در مدیریت شهری، تنگنای مالی دولت در تامین هزینه مسکن اقشار کم درآمد و چالش‌های ادامه دار مسکن مهر اصلی‌ترین مشکلاتی هستند که دولت و وزارت راه و شهرسازی بعدی باید با آنها دست و پنجه نرم کند.

وزیر راه و شهرسازی بعد از تشریح این برنامه با استفاده از استراتژی‌های کلان این وزارتخانه مانند توسعه یکپارچه شبکه حمل و نقل در قالب 10 کریدور، افزایش سهم حمل و نقل عمومی، تامین منابع مالی پایدار، بازخوانی موافقت‌های بین‌المللیف افزایش سرمایه‌ گذاری بخش خصوصی، رفع موانع و ارتقاء قابلیت زیست پذیری شهرها و توسعه و اعتلا مهندسی ساختمان اعلام کرده که برنامه‌های گسترده‌ای برای آینده این حوزه در نظر خواهد داشت.

اصلی‌ترین برنامه‌های اعلام شده از سوی آخوندی به افزایش سهم ترانزیت ایران در سیستم حمل و نقل منطقه، بهبود فرآیند جابه‌جایی بین مرزی در حوزه بار و گردشگری، تشویق برقراری خطوط دریایی، هوایی، زمینی و ریلی در حوزه ایران و جهان اسلام، تسهیل دسترسی آزاد به شهروندان به اطلاعات حوزه راه، تکمیل زیرساخت‌ها و افزایش طول خطوط اصلی ریلی، نوسازی و تکمیل سامانه‌های ارتباطی، تجهیز و توسعه امکانات بنادر، اجرای طرح جامع پارک‌های لجستیکی، ارتقاء رویکرد بازرگانی بخش خصوصی از طریق واگذاری مدیریت بنادر با آنها، جلب سرمایه گسترده ملی و بین المللی در فرودگاه امام و هفت فرودگاه دیگر، کاهش شدت مصرف سوخت، فراهم آوردن زمینه‌ی تولید مسکن مطابق برنامه ششم، توسعه مسکن روستایی، تکمیل واحدهای باقی‌مانده مسکن مهر واجد متقاضی و هماهنگی جهت احداث خدمات زیربنایی مورد نیاز این واحدها اصلی‌ترین بخش برنامه‌های اقتصادی این وزارتخانه در سال‌های آینده را به وجود خواهند آورد.

طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته مجلس شورای اسلامی از هفته آینده کار بررسی و صلاحیت وزرای پیشنهاد رییس جمهور برای دولت دوازدهم را آغاز خواهد کرد و در این چارچوب عباس آخوندی که یک بار برای آغاز به کار دولت یازدهم و دوبار در طول جلسات استیضاح از مجالس فعلی و سابق رای اعتماد گرفته باید بار دیگر با ارائه برنامه‌هایی که اصلی‌ترین شاخص‌ها تشریح شد شانس خود برای تداوم حضور در ساختمان شهید دادمان را آزمایش کند.