◄ لطفا در تابستان جوش نیاورید!

رادیاتور اتومبیل های ما در فصل گرما بیشتر حال مان را می گیرند و آمپرهای اعصاب مان را بالا می برند! ولی در هر شرایط باید به خاطر داشته باشیم که رادیاتور اتومبیل مان یکی از اجزای مهم سیستم خنک کننده اتومبیل ما است که با تبادل حرارت با هوای در جریان پیرامون خود، موتور اتومبیل را خنک می کند.
برای آنکه به اهمیت رادیاتور بیشتر پی ببریم، لازم است به این مسئله توجه کنیم که از احتراق بنزین در موتور، حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ درجه سانتیگراد حرارت تولید می شود و شما فقط با چند لیتر سیال مثل آب یا ترکیبی از آب و ضدیخ یا ضدجوش باید موتور را به دمای بین ۹۰ تا ۹۵ درجه برسانید و آن را خنک کنید.

دلیل جوش آوردن ماشین چیست | در مواجهه با این حادثه چه کنیم؟

10 نکته مهم در مورد نگهداری از موتور خودرو که باید بدانید

درست است که برای کاهش اصطکاک و انتقال حرارت ناشی از حرکت قطعات گردنده مثل میل لنگ و شاتون ها از روغن استفاده می شود، ولی خنک کاری به روان سازی با روغن ختم نمی شود و استفاده از سیال های خنک کننده و اجزایی مانند رادیاتور، شکل تکامل یافته تری برای ایفای این مهم به خود می گیرد. خوب است بدانید قدرت خنک کنندگی آب ۲۰ برابر روغن است و وجود سیستم خنک کاری متکی به رادیاتور و سیال های ضدجوش به ویژه در مناطق گرم جهان نقشی غیرقابل انکار در کاهش دمای موتورها دارد.

در گذشته موتورهای ژیان و فولکس فاقد رادیاتور بودند و بیشتر این خودروها برای مناطق خنک مناسب بودند. به دلیل حجم و توان پایین موتورها امکان حذف سیستم خنک کاری با رادیاتور وجود داشت اما با افزایش قدرت و سرعت خودروهای امروزی امکان خنک کردن موتورها با هوا منتفی است. حتی درباره اتوبوس های «ماگیروس» که ساخت کشور روسیه بود، پس از فروش در ایران به دلیل طراحی خاص آن مورداستقبال قرار نگرفت و این نوع موتور بیشتر برای همان مناطق سرد روسیه مناسب بود و زمانی که دمای موتور افزایش می یافت، به وسیله یک فن بزرگ که روی موتور نصب شده بود، هوا را مستقیم روی پره های موتور به جریان در می آورد و آن را خنک می کرد.

شاید برای شما هم جالب باشد که یکی از دلایل شکست ارتش آلمان نازی به رهبری هیتلر در جنگ سیبری روسیه، وجود آب در رادیاتور خودروهای نظامی آن زمان بود که به دلیل یخ زدگی موتورها، ارتش آلمان زمین گیر شد و کمی بعد به دستور هیتلر موتورهای فولکس طراحی و ساخته شد اما دیگر برای آلمانی ها دیر شده بود. کیفیت رادیاتور به تعداد شبکه ها، تعداد لول ها و شکل طراحی و جنس رادیاتور بستگی دارد. برای مثال هر قدر تعداد شبکه ها و لول ها بیشتر باشد و نوع طراحی به گونه ای ایجاب کند که هوای بیشتری با رادیاتور در تماس باشد، انتقال حرارت بهتر انجام خواهد شد. رادیاتور از فلزات و آلیاژهای فلزی انتخاب می شود که انتقال حرارت به سهولت امکانپذیر باشد، برای نمونه رادیاتورهایی با تعداد ۲، ۳ و ۴ لول تولید می شوند که برای تماس بیشتر هوا با پره ها، آنها را به صورت مارپیچ یا زیگزاگ می سازند.

مخترع نخستین رادیاتور در جهان

سراغ هر قطعه اتومبیل که می رویم و می خواهیم بدانیم مخترع و نخستین قطعه ساز آن چه کسی بوده پای «کارل بنز» به میان کشیده می شود و رادیاتور هم از این نکات بوده و این بار هم «کارل بنز» نخستین مخترع رادیاتور (خنک کننده موتور اتومبیل) است.

«کارل فردریش بنز» که از نخستین طراحان و مهندسان و مخترعان اتومبیل بنزین سوز و بنیانگذار کمپانی معروف مرسدس بنز در آلمان بود، هنگام طراحی و اختراع نخستین اتومبیل بنزین سوز خود متوجه شد که حتما نیاز به یک سیستم خنک کننده برای موتور خود دارد. سیستمی که با گردش آب در دور بدنه موتور از حرارت و جوش آن بکاهد. سیستمی که آب جوش اطراف موتور را دریافت کرده، خنک کند و سپس آب خنک شده را به همان نقطه قبلی هدایت کند تا با انجام چرخه سرد و گرم شدن آب اطراف بدنه موتور، درجه حرارت موتور تنظیم شود.
 

کارل بنز که بود؟

بد نیست به بهانه اختراع نخستین رادیاتور اتومبیل مروری به زندگی و خدمات این مخترع بزرگ داشته باشیم. کارل اهل یکی از شهرهای آلمان به نام «کارلسروهه» بود. پس از پایان تحصیلات، نخستین تجربه کاری اش طراحی ساخت کارخانه ای در شهر «مانهایم» بود، ولی دیری نپایید که کارش را از دست داد و وارد شرکتی ساختمانی در وین شد.

او سپس در سال ۱۸۷۱م تصمیم گرفت در شرکتی که اکنون متعلق به خودش است، کار کند. به همین خاطر با مکانیکی به نام «آگوست ریتر»، نخستین شرکت خود را در مانهایم آلمان تاسیس کرد، ولی نتوانست به همکاری با شریک خود ادامه دهد. او تصمیم گرفت با کمک نامزدش، «برتا ریگر» موانع موجود بر سر راه خود را بردارد. برتا جهیزیه اش را فروخت و به او در خرید سهام ریتر کمک کرد. آنها یک سال بعد با هم ازدواج کردند و سال ها بعد صاحب ۵ فرزند به نام های ایگن، ریچارد، کلارا، تایلد و آلن شدند.

کارل بنز اگر چه در ابتدا در تجارت موفقیتی به دست نیاورد و شانس به او روی خوشی نشان نداد، اما با تلاش های بی وقفه توانست چند امتیاز مهم برای تولید و تکمیل موتورهای دوزمانه دریافت کند. او تا زمانی که به استانداردهای موردنظرش نمی رسید، دست از کار نمی کشید. وی با کمک مخترعان و همکاران جدیدش و با پشتیبانی مالی بانکی در مانهایم، شرکت سهامی را تاسیس کرد. ۵۰ درصد سهام این شرکت در اختیار کارل بود، ولی به عنوان یک عضو هیات مدیره و سهام دار از حق اظهارنظر کمتری نسبت به دیگران برخوردار بود. چراکه همکاران و دیگر سهامداران شرکت درصدد بودند به نوعی نفوذ خود را در شرکت افزایش دهند و این رفتارها سبب شد کارل بنز پس از یک سال شرکت را ترک کند.

در همان سال بنز پشتیبان مالی دیگر به نام «فردریک ویلهم ایلینگر» در «ماکس رز» پیدا کرد. فردریک فروشگاه دوچرخه فروشی داشت و بنز متوجه علاقه زیاد او به وسایل موتوری شد و در همان زمان بود که بنز با کمک فردریک و یک شرکت دیگر، شرکت خود را به نام بنز راه اندازی کرد. آنها توانستند نیروی کار شرکت خود را به ۲۵نفر افزایش دهند و تا جایی پیشرفت کردند که دیگر قادر بودند امتیاز تولید موتورهای بنزی خود را به دیگران واگذار کنند. بعد از این بود که بنز تصمیم گرفت تمام وقتش را صرف توسعه موتورهای اتومبیل کند. سرانجام او موتورهای چهارزمانه بنزینی خود را روی کالسکه ای نصب کرد و در سال ۱۸۸۶م بود که توانست از نخستین خودرو بنزینی خود بهره برداری کند و آن را به نمایش عمومی بگذارد. تا سال ۱۸۸۷م او ۳ مدل از این خودروها را طراحی کرد. بنز، مدل نخست را در سال ۱۹۰۶م به موزه آلمان اهدا کرد. مدل دوم را چندین بار طراحی و بازسازی کرد و مدل سوم هم دارای چرخ های چوبی بود که همسرش، برای نخستین بار با این خودرو به مسافرت طولانی رفت. در سال ۱۸۸۶م بنز توانست به مرحله ای از موفقیت برسد که تولیداتش دیگر جوابگوی تقاضای مردم نبود، در نتیجه تصمیم گرفت کارخانه خود را توسعه دهد. به تدریج «بنز» در امر خودروسازی پیشتاز شد و در سال ۱۸۹۹م به شرکت سهامی بزرگ تبدیل شد. به طوری که در آن زمان سالانه ۵۷۲ دستگاه خودرو تولید می کرد.

خاطرات یک مدیر رادیاتوری

افرادی که در صنعت رادیاتورسازی اتومبیل فعالیت دارند، «عباس ملکی تهران» را از دور و نزدیک می شناسند. ۳۰ سال پیش در چنین روزهایی بود که وی مسئولیت کارخانه «ایران رادیاتور» که یکی از پرمسئله ترین کارخانه های زیرپوشش سازمان گسترش و نوسازی کشور بود را به دست گرفت.

«ملکی تهرانی» البته این روزها عنوان قائم مقام ارشد گروه صنعتی ایران خودرو را نیز در کارنامه خود دارد. همچنین از روزهایی که فعالیت خود را در ایران رادیاتور آغاز کرد خاطرات جالبی دارد و گفته است:
«شروع کار ایران رادیاتور از سال ۶۴ بود. آن سال وضعیت صنعت رادیاتور بسیار آشفته بود. جنگ نفت کش ها در تنگه هرمز بحران اقتصادی ایران را تشدید می کرد. سهمیه ارزی همه شرکت ها قطع شده بود و چون سمت معاونت سازمان گسترش و نوسازی را داشتم، به تمام مشکلات آشنا بودم و می دانستم ایران رادیاتور از شرکت های پر دردسر سازمان گسترش و نوسازی است.

ما آن روزها موفق شدیم از محل قراردادهایی که با ارگان ها بسته بودیم ارز قابل توجهی برای شرکت ایران رادیاتور تامین کنیم.

زمینه کاری شرکت هم تولید رادیاتورهای سواری و کامیون بود. به محض اینکه به همراه همکاران وارد شرکت شدیم، می دانستیم که باید با بحران مقابله کنیم و از آنجا که پشتوانه ای برای تامین مواد اولیه نبود، در نخستین حرکت، شرکت را با تعدیل نیرو مواجه کردیم و تا پایان دوره بحران که دوره ای ۴ ساله بود، تولیدمان را در حد سالانه ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ تن حفظ کردیم. از افتخارات ما این است که بسیاری از تغییراتی که در ساخت رادیاتور موردنیاز انجام شده، از محل پیشنهادات همکاران در شوراها بوده است، یعنی وقتی یک نفر روی پروژه ای کار می کند، از مجموعه نظرخواهی کرده و مثل یک پروژه تحقیقاتی روی آن سرمایه گذاری می کند».

او در ادامه خاطرات خود درباره ایران رادیاتور گفته است: «سال ۸۱-۸۰ از سنگین ترین سال هایی بود که کمتر از سال های بحران جنگ برای ما نبود و از نظر اقتصادی وضعیت مان به مراتب سخت تر از گذشته بود، ولی به لطف خدا در این شرایط موفق شدیم حدود ۲ برابر ظرفیت اسمی شرکت تولید داشته باشیم و در ۲۸ بازار جهانی حضور پیدا کردیم و سودمان را نسبت به سال ۶۵-۶۴، هزار برابر کردیم».

چه کنیم که ماشین مان جوش نیاورد؟

جوش آوردن اتومبیل دو سه علت عمده بیشتر ندارد، اما برای اینکه اتومبیل تان جوش نیاورد، باید موارد بسیاری را درنظر داشته و به خاطر بسپارید و به آن هم عمل کنید.

این هم نکاتی درباره استفاده بهینه از رادیاتور و شناسایی معایب جوش آوردن اتومبیل:

ضد یخ
بهترین نوع سیال در رادیاتور ترکیبی از «اتیلن گلیکول» (ضدیخ / ضدجوش / ضدزنگ) با آب است که دمای جوش بالاتری نسبت به آب دارد. در صورتی که آب رادیاتور بر اثر تبخیر کم شده باشد، فقط به آن آب افزوده می شود. در این بین از تعویض آب موجود در رادیاتور در دوره های کوتاه مدت بپرهیزید و بهتر است از آبی استفاده شود که قبلا جوشیده باشد.

سطح مایع
سطح سیال در سیستم مدار باز را با گشودن در رادیاتور چک کرده و برای گردش سیال در رادیاتور، هیچگاه رادیاتور را لبریز از سیال نکنید و سطح مایع خنک کننده باید از لبه های «لول ها» در حدود ۱۲-۱۰ میلیمتر بالاتر باشد.

صافی پره های رادیاتور
از وارد آمدن ضربه به پره های رادیاتور و به وجود آمدن هرگونه له شدگی در سطح رادیاتور جلوگیری کنید. در صورتی که بر اثر تصادف سطح وسیعی از پره ها آسیب دید، نسبت به ترمیم یا تعویض رادیاتور اقدام کنید. در صورتی که قصد تمیز کردن رادیاتور از وجود حشرات و کثیفی های احتمالی را دارید، آب را با فشار پایین از پشت رادیاتور به سطح پره ها بپاشید.

نشت سیال
در صورت نشت سیال درون رادیاتور با استفاده از بست ها و اتصالات و شیلنگ ها نسبت به رفع آن اقدام کرده و آن را باسرعت برطرف کنید و وجود هرگونه چربی و ماسیدگی روغن و ترکیب آنها با یکدیگر در رادیاتور نشان از راهیابی روغن از موتور به درون سیال رادیاتور است که باید پس از مراجعه و رفع مشکل در تعمیرگاه های مجاز نسبت به گرفتگی های احتمالی اقدام شود.

اگر جوش آوردید...
در صورتی که خودرو شما جوش آورده باشد، از باز کردن در رادیاتور یا منبع انبساط به جد خودداری کنید. چراکه امکان آسیب های جدی همراه با سوختگی برای شما وجود دارد. بهتر است در حالت موتور روشن، آب به سطح پره های رادیاتور پاشیده شود و در صورت امکان بخاری ماشین نیز روشن شود تا سرعت خنک کاری موتور افزایش یابد.

رسوب زدایی
تاحد ممکن از مواد شیمیایی برای رسوب زدایی داخل رادیاتور و مجموعه سیستم خنک کننده با هر عنوانی استفاده نکنید و در صورت استفاده مجموعه سیستم خنک کننده را با دقت بشویید. مواد رسوب زدا خواص خورندگی داشته و اثرات زیانباری دارند.

آب بندی واشرها
در صورتی که سطح سیال به صورت مداوم کاهش پیدا می کند و هیچ گونه اثری از ریزش و نشت سیال از لوله ها و اتصالات و رادیاتور دیده نمی شود، این امکان وجود دارد که سیال از طریق آب بندی واشر سرسیلندر به درون یکی از پیستون ها رخنه کرده و در آنجا بخار شده و با دود خارج می شود. البته بخار کردن اگزوز در دقایق اولیه روشن شدن موتور ارتباطی با این موضوع ندارد و این مسئله یک امر طبیعی است.

کنترل ترموستات
برای ایجاد دمای یکنواخت در هنگام کارکرد موتور در تابستان و زمستان هیچ گاه ترموستات را از مدار گردش مایعات خنک کننده خارج نکنید، اگر ترموستات در دمای موردنظر باز نشود و اجازه عبور سیال را ندهد، موتور جوش خواهد آورد. برای بررسی عملکرد ترموستات می توان با قرار دادن ترموستات در یک کاسه آب جوش از صحت عملکرد آن اطمینان حاصل کرد و در صورتی که قصد نگهداری ترموستات کار کرده سالم خود را دارید، آن را با گریس چرب کرده و دور از رطوبت نگه دارید.

سلامت تسمه ها
در موتورهایی که پروانه موتور، نیروی خود را به وسیله تسمه از میل لنگ می گیرد، سلامت تسمه را با بازدیدهای دوره ای بررسی کرده و سفتی آن را مدنظر قرار دهید. در صورت پارگی یا شل بودن تسمه، موتور جوش خواهد آورد، میزان سفتی تسمه باید به نحوی باشد که با فشار انگشت اشاره به تسمه، به اندازه یک سانتیمتر خلاف جهت نیرو جابه جا شود.

و خلاصه اگر...
اگر رادیاتور خودرو شما خراب یا فرسوده است، نسبت به تعویض آن تردید نکنید، واترپمپ را از جهت آب بندی چک کرده و از سلامت آن اطمینان حاصل کنید.

مناسب ترین آب برای رادیاتور اتومبیل شما
در ابتدا برای سیستم خنک کاری موتور اتومبیل ها از مخلوط الکل و آب استفاده می شد، ولی با درنظر گرفتن این مطلب که مخلوط الکل و آب از یخ زدگی موتور و جلوگیری از ترکیدگی آن تا دمای منفی ۱۵ درجه سانتیگراد مناسب است و از طرفی ناخالصی و املاح موجود در آب باعث ایجاد خوردگی در مسیرهای گردش آب می شد، پژوهشگران با تلاش فراوان به محلول های دیگری دست یافتند که ما امروزه آنها را با عنوان «ضدیخ» و «ضدجوش» می شناسیم.

آب رادیاتور باید از آب بدون املاح یا همان آب مقطر باشد و برای آنکه موتور خودرو در زمستان ها یخ نزند و نترکد و در تابستان ها داغ نکند و جوش نیاورد، باید از ضدیخ استفاده کرد و فرقی هم نمی کند که این خودرو در سرمای کانادا با زمستان های ۳۰ درجه زیر صفر باشد یا در گرمای کویت با ۵۰ درجه بالای صفر و در ایران هم خودروهایی که در مناطقی مانند کوهرنگ و شهرکرد با سرمای ۳۰ درجه زیر صفر یا آنهایی که در ماهشهر با گرمای ۵۰درجه بالای صفر کار می کنند همگی باید ضدیخ داشته باشند، فقط درصد ترکیب آن فرق می کند. یعنی هرچه سرما بیشتر باشد، مقدار ضدیخ بیشتر است. ضمن اینکه استفاده از ضدیخ به خاطر داشتن خاصیت ضدزنگی به طولانی شدن عمر خودرو کمک می کند.

سازندگان ضدیخ ها درصد مخلوط شوندگی آنها با آب مقطر را روی محصولات خود درج کرده اند ولی به نظر ما بهترین ترکیب، ترکیب ۵۰-۵۰ است. یعنی اگر حجم کلی مایع و (ضدیخ و ضدجوش) در خودرو شما ۶ لیتر است، ۳ لیتر ضدیخ و ۳ لیتر آب مقطر بهترین توصیه است.

نکته مهمی که بهتر است رعایت شود، تعویض سالانه ضدیخ به صورت کامل است. اگر به هر دلیل امکان دسترسی به ضدیخ برای شما فراهم نبود، می توانید از الکل به صورت موقت همراه با آب استفاده کنید.