بررسی میزان تصادفات رانندگی در رانندگان حرفه ای وسایل نقلیه سنگین
وسایل نقلیه سنگین شامل کامیون ها، اتوبوس ها، تریلرها، وسایل نقلیه عمومی و... می شوند که به دلیل اندازه و وزن بالای آن ها، تأثیر بیشتری در تصادفات جاده ای دارند.
تصادفات جاده ای در وسایل نقلیه سنگین یکی از موارد مهم و مرتبط با ایمنی عمومی است. وسایل نقلیه سنگین شامل کامیون ها، اتوبوس ها، تریلرها، وسایل نقلیه عمومی و... می شوند که به دلیل اندازه و وزن بالای آن ها، تأثیر بیشتری در تصادفات جاده ای دارند. با توجه به اینکه وسایل نقلیه سنگین در صورت وقوع تصادفات، معمولاً منجر به خسارت های بزرگتر و مصدومیت های جدی تر می شوند، اهمیت کنترل و کاهش تصادفات در این دسته از وسایل نقلیه بسیار بیشتر است.
آمارها نشان می دهند که تصادفات جاده ای در وسایل نقلیه سنگین عموماً باعث مصدومیت ها و جان باختگان زیادی می شود. برخی از عوامل مؤثر در تصادفات وسایل نقلیه سنگین شامل رعایت نکردن قوانین رانندگی، خستگی رانندگان، سرعت غیرمجاز، عدم نگهداری صحیح وسایل نقلیه، شرایط جاده و هوا و… می باشد. برای کاهش تعداد تصادفات جاده ای در وسایل نقلیه سنگین، اجرای قوانین رانندگی سختگیرانه، آموزش مناسب به رانندگان، حفظ و نگهداری صحیح وسایل نقلیه، استفاده از فناوری های پیشرفته مانند سامانه های هوشمند رانندگی و… می تواند بهبود قابل توجهی در ایمنی وسایل نقلیه سنگین و کاهش تعداد تصادفات داشته باشد.
آمار مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت حوادث رانندگی مسبب یک میلیون و ۳۰۰ هزار مرگ در سال می باشند. در صورت عدم توجه به این مقوله انتظار می رود در سال های آینده میزان آسیب ها تا ۶۵ درصد و میزان مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی تا بیش از ۸۰ درصد نیز افزایش یابد. آمار سازمان جهانی بهداشت نشان می دهد که ایران یکی از بالاترین آمارهای مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی را در جهان دارا می باشد. به طوری که در کشور ما حوادث جاده ای نخستین علت مرگ در سنین زیر ۴۰ سال و دومین علت مرگ در تمام گروه های سنی محسوب می شوند؛ مثلا در ایران در سال ۱۳۷۹، دو میلیون حادثه جاده ای ثبت شده است. در هر ۱۰۵ حادثه رانندگی یک نفر جان خود را از دست می دهد، ۲۰ نفر به خدمات بیمارستانی و ۴۵ نفر به خدمات خارج بیمارستانی نیاز پیدا می کنند. یا مثلا در طی ۵ سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ تعداد کشته شدگان حوادث رانندگی در ایران از بیش از ۱۹ هزار نفر به بیش از ۲۷ هزار نفر افزایش یافته است. به عبارت دیگر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر از جمعیت کشور سالانه ۳۶ نفر در تصادفات رانندگی کشته می شوند. شاخص تعداد کشته شدگان به ازای هر ۱۰ هزار وسیله نقلیه هم در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته بسیار بالاست به طوری که این رقم در کشورهای توسعه یافته ۱ تا ۲.۵ و در کشورهای در حال توسعه ۱۰-۱۲ می باشد؛ این رقم در سال ۱۳۷۸ بر ایران نیز تایید شده است.
در پژوهشی از نوع توصیفی – تحلیلی مشخص گردید که به دلیل افزایش ریسک تصادف با افزایش سن بیش از ۶۰ سال، به نظر می رسد که کاهش ساعات کاری رانندگان حرفه ای پس از این سن در کاهش تصادفات رانندگی موثر باشد. همچنین توصیه و نظارت در مورد کاهش ساعت کار هفتگی رانندگان می تواند که کاهش تصادفات رانندگی منجر شود.
در تاریخ دوم مارس سال ۲۰۱۰ میلادی دولت های کشورهای جهان اول تصمیمی تاریخی گرفتند. آن ها بر آن شدند تا در زمینه بهبود ایمنی راه ها در طی ۱۰ سال آینده فعالیت های چشمگری داشته باشند. بر اساس تصمیم مجمع عمومی سازمان ملل بین سال های ۲۰۱۱-۲۰۲۰ میلادی به عنوان دهه فعالیت برای ایمنی راه ها نام گذاری گردید.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت عمده مرگ ها و آسیب های ناشی از تصادفات رانندگی در جاده ها در کشورهایی با درآمد متوسط و کم اتفاق می افتند، به طوری که تنها در کشورهای دارای درآمد متوسط، سالانه ۷۰۰ هزار مرگ به دلیل تصادفات رانندگی رخ می دهد و از این نظر مقام ششم را در میان علل مرگ دارا می باشد. از سوی دیگر برخلاف کشورهای با درآمد بالا که تصادفات رانندگی در آن ها روند نزولی دارد، در کشورهای با درآمد کم و متوسط این روند صعودی است. در سال ۲۰۰۲ بیش از نیمی از مرگ های و حدود ۶۰ درصد از تمام موارد DALY ناشی از حوادث رانندگی در گروه سنی ۱۵-۴۴ سال رخ داده است. به طوری که در کشورهای در حال توسعه در آقایان در سنین بهره وری، سومین علت مرگ را حوادث رانندگی تشکیل می دهند. علاوه بر این حوادث رانندگی بار اقتصادی سنگینی به کشورها تحمیل می کند به طوری که در کشورهای با درآمد پایین حدود ۱ درصد، در کشورهای با درآمد متوسط ۱.۵ درصد و در کشورهای پیشرفته حدود ۲ درصد از تولیدات ناخالص ملی را به خود اختصاص می دهند.
رانندگان وسایل نقلیه سنگین از نظر حوادث رانندگی در معرض خطر ویژه ای می باشند. تحقیقات نشان داده اند که رانندگی کامیون یکی از خطرناک ترین مشاغل از نظر آسیب های کشنده محسوب می شود. به طور کلی میزان حوادث وسایل نقلیه سنگین تقریبا مشابه ماشین های سواری است ولی عاملی که باعث این خطر ویژه در مورد رانندگان وسایل نقلیه شده است، حوادثی است که در آن ها وسایل نقلیه دخالت دارند. این حوادث به مراتب مرگبارتر از حوادثی است که در آن ها تنها ماشین های سواری دخیل هستند.
در تصادفات وسایل نقلیه، عوامل انسانی، وضعیت راه ها، وسیله نقلیه، و محیط موثر می باشند. اغلب تصادفات رانندگی را می توان به طور مستقیم به فاکتورهای انسانی در رانندگی، مهارت های رانندگی و شیوه رانندگی می باشند. در حالی که شیوه رانندگی تحت تاثیر انگیزه ها، نگرش ها و خصوصیات شخصیتی فرد قرار دارد، مهارت های رانندگی با مهارت های حرکتی و پردازش اطلاعات ارتباط دارند. مهارت های رانندگی ارتباط تنگاتنگی با توانایی های جسمانی دارند. در بسیاری از مطالعات نشان داده است که سن، سطح سواد، مصرف داروها، خواب آلودگی و خستگی راننده، چاقی، و بیماری های مزمنی نظیر آپنه و افسردگی با بروز حوادث رانندگی و شدت آن ارتباط دارند.
در ایران تاکنون چند مطالعه در مورد حوادث رانندگی انجام شده است؛ و معمولا در این مطالعات فراوانی حوادث رانندگی در رانندگان حرفه ای وسایل نقلیه سنگین در طول یک سال و ارتباط آن با برخی از متغیرها نظیر شاخص توده بدنی، ساعت کاری در هفته، شیفت کاری، شغل دوم، سن، سابقه کاری و بیماری های مزمن (مانند بیماری های مزمن انسدادی ریه، آسم، آپنه خواب، سابقه تشنج، سابقه بیماری های قلبی، سکته مغزی، میگرن) مورد بررسی قرار گرفت. اما با توجه به اهمیت موضوع حوادث رانندگی و با نظر به اینکه رانندگان وسایل نقلیه در این زمینه در خطر ویژه ای قرار دارند بر آن شدیم تا مطالعه ای را با هدف تعیین برخی از عوامل موثر بر حوادث رانندگی در رانندگان وسایل نقلیه سنگین انجام دهیم.
در انتها پیشنهاد می دهیم به دلیل افزایش ریسک تصادف با افزایش سن بیش از ۶۰ سال، احتمالا کاهش ساعات کاری رانندگان حرفه ای پس از این سن می تواند در کاهش تصادفات رانندگی موثر باشد. همین طور سخت گیری بیشتر در مورد دادن مجوز کار روی این گونه ماشین ها به رانندگان جوان (کمتر از ۳۰ سال) ممکن است در کاهش تصادفات این وسایل نقلیه موثر باشد. همچنین برقرای قوانین و نظارت سخت گیرانه تر در مورد ساعت کار هفتگی رانندگان می تواند به کاهش تصادفات رانندگی منجر شود.
