از رنگ عوض کردن تا دیدن نام USA در پرچم ایران!

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، پرچم، بیرق یا درفش در واقع پارچه ای دارای نقش یا نقوش، رنگ یا رنگ هایی است که برای تفکیک ملت ها کاربرد دارد و استفاده از آن در میان ملت ها ریشه ای قدیمی داشته و به حدود پنج هزار سال قبل بازمی گردد.

«درفش» یا پرچم در ایران قدمت بسیار زیادی دارد. نخستین اشاره در تاریخ اساطیر ایران به وجود پرچم، به قیام کاوه آهنگر علیه ظلم و ستم ضحاک باز می گردد که کاوه برای آن که مردم را علیه ضحاک بشوراند، پیش بند چرمی خود را بر سر چوبی کرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شوند. سپس کاخ فرمانروای را در هم کوبید و فریدون را بر تخت شاهی نشاند. فریدون نیز دستور داد تا پیش بند کاوه را با ابریشم های زرد، سرخ و بنفش آراستند و به این ترتیب «درفش کاویانی» طراحی شد. بر این اساس نخستین رنگ های پرچم ایران زرد، سرخ و بنفش بود.

طرح درفش کاویانی

به روایت کتب تاریخی، درفش کاویانی زمان ساسانیان از پوست شیر یا پلنگ ساخته می شد، بدون آن که نقش جانوری بر روی آن باشد. هر پادشاهی هم که به قدرت می رسید، تغییراتی از جمله اضافه کردن تعدادی جواهر بر آن اعمال می کرد تا اینکه به دنبال حمله اعراب به ایران این درفش سوزانده شد و تا ۲۰۰ سال بعد ایرانیان هیچ پرچمی نداشتند و تنها ابومسلم خراسانی پرچمی تماما سیاه رنگ و بابک خرمدین پرچمی یک سره سرخ رنگ داشتند. علت عدم وجود نقش و نگار بر این پرچم ها نیز از آنجایی نشات می گرفت که علمای اسلام تصویرپردازی و نگارگری را حرام می دانستند؛ بنابراین تا سال ها هیچ نقش و نگاری از جانداران بر روی درفش ها تصویرگری نمی شد تا اینکه غزنویان پس از مدت ها نخستین نقش ها را بر پرچم طراحی کردند.

یکی از قدیمی ترین پرچم های جهان در محدوده شهداد کرمان کشف شده است. این پرچم را به دو هزار و ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح نسبت داده اند که در کاوش های سال ۱۳۵۰ در یکی از قبور گورستان شهداد کشف شده بود. این پرچم صفحه ای فلزی به ابعاد ۲۳x۲۳ بوده و به وسیله دو قلاب متحرک به میله هایی وصل بوده است. در انتهای آن، سر عقابی قرار داشته که از خدای آسمان نشان داشته است. بر صفحه پرچم نیز مراسم الهی نقش بسته است. این نقوش به شیوه قلم زنی و با ایجاد شیارهایی عمیق صورت گرفته است که گفته می شود جنبه روایی دارد. 

درفش پیدا شده در شهداد کرمان

تغییر رنگ پرچم ایران طی ادوار مختلف رویه ای ادامه دار بود به شکلی که بر اساس منابع مختلف می دانیم رنگ های آبی، تماما سبز، سفید یا زرد با نقشی از شیر و خورشید و ترکیبی از رنگ های سرخ و زرد با نشان شیر و خورشید نیز در پرچم ایران دیده شده است. اما پرچم سه رنگ فعلی ایران ریشه در زمان نادرشاه افشار دارد.

درفش شاهی یا بیرق سلطنتی در دوران نادرشاه از ابریشم سرخ و زرد ساخته می شد و روی آن تصویر شیر و خورشید هم وجود داشت، اما درفش ملی ایرانیان در این زمان سه رنگ سبز، سفید و سرخ با یک شیر در حالت نیمرخ و در حال راه رفتن بود که خورشیدی نیمه برآمده بر پشت آن بود و در درون دایره خورشید نوشته بود: «المک الله». مدتی بعد آقا محمدخان قاجار دو رنگ سبز و سفید را از پرچم نادری حذف کرد و تنها رنگ سرخ روی پرچم باقی ماند.

سال ها بعد میرزا تقی خان امیرکبیر همان رنگ های پرچمِ عهد نادرشاه را پذیرفت و تنها دستور داد تا شکل پرچم مستطیل باشد. این پرچم زمینه ای سراسر سفید داشت و یک نوار سبز به عرض تقریبی ۱۰ سانتی متر در گوشه بالایی و نواری سرخ رنگ به همان اندازه در قسمت پایین پرچم دوخته شده و نشان شیر، خورشید و شمشیر در میانه پرچم قرار داشت و به این ترتیب پرچم ایران تقریبا به شکل امروزی درآمد.

پرچم ایران در عهد ناصری

با پیروزی انقلاب مشروطه در عهد مظفرالدین شاه و تشکیل مجلس شورای ملی، نمایندگان در اصل پنجم متمم قانون اساسی آوردند: «الوان رسمی بیرق ایران، سبز و سفید و سرخ و علامت شیر و خورشید است.» بر این اساس آنها رنگ سبز در پرچم را به نشانه دین اسلام و مذهب شیعه و نیز خرمی کشور و صفای روح و باطن؛ رنگ سفید را نشان صلح خواهی، دوستی و آرامش طلبی ملت ایران و رنگ سرخ را نشان مشروطیت ایران و آمادگی ملت برای دفاع از استقلال و آزادی به قیمت ریخته شدن خون فرزندان خود گرفتند؛ البته به اعتقاد برخی دیگر رنگ سرخ را می توان نشان از نشاط و انرژی هم دانست که سبب می شود افراد احساس زندگی کنند.

به دنبال تثبیت رنگ پرچم، نشان شیر و خورشید نیز به عنوان نشان رسمی پرچم انتخاب شد و برای نخستین بار پرچم ملی ایران به طور رسمی در قانون اساسی به عنوان نماد استقلال و حاکمیت ملی مطرح شد. پس از آن در سال ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ خورشیدی آخرین تغییرات جزئی بر پرچم اعمال شد و تا پس از پیروزی انقلاب اسلامی پرچم ایران تغییر نکرد.

پرچم ایران در دوران پهلوی

همنشینی سه رنگ نشان از تنوع قومی، مذهبی و تاریخی در ایران دارد که نشان می دهد ایران به تنهایی به اندازه یک قاره تنوع قومی و فرهنگی دارد. به اعتقاد  بهمن نامور مطلق  وقتی می گوییم سه رنگ، به یاد برخی از تئوری های اسطوره شناسی مثل سه گانه های ژُرژ دومزیل می افتیم. این اسطوره پژوه پیش تیر در مصاحبه ای به  ایسنا  گفته بود: «تمدن های هند و اروپایی که ایران هم یکی از آنهاست، بر پایه کارکردهای سه گانه استوار شده اند، یعنی سه طبقه و سه فعالیت اصلی که شهریاران، جنگاوران و پیشه وران بوده اند. کار شهریاران مدیریت، جنگاوران مبارزه و دفاع و کار پیشه وران تولید بوده است. رنگ پیشه وران سبز و به گیاهان مرتبط می شود، رنگ جنگاوران سرخ و رنگ شهریاران سفید است. شاید کسی که این رنگ ها را انتخاب می کرده است، خودآگاه به این تئوری توجه نداشته اما ناخودآگاه به این مسئله توجه داشته است. شعار کوروش که می گوید «من از سه چیز دروغ، دشمن و خشکسالی برای ملت خود بیم گاه هستم» نیز به همین سه مورد اشاره می کند. دروغ برای شهریاران بزرگترین بیم است، دشمن برای جنگاوران و خشکسالی برای پیشه وران بزرگترین خطر است زیرا کار اصلی آنها کشاورزی و دامداری است.»

ماجرای دیدن نام USA در پرچم ایران!

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ اما پرچم ایران بار دیگر با تغییراتی همراه شد. در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دولت موقت از پرچم «شیر و خورشیدنشان» استفاده می کرد، اما در تاریخ ۱۰ اسفندماه ۱۳۵۷، امام خمینی (ره) خواستار برچیده شدن نشان شیر و خورشید شد و به دنبال این موضوع دولت موقت مسابقه ای عمومی برای طراحی نشان جمهوری اسلامی برگزار کرد. برنده این مسابقه شخصی به نام  «حمید ندیمی»  بود که امروز معمار، گرافیست، مترجم و مدرس دانشگاه است.

نشان فعلی جمهوری اسلامی ایران در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۵۹ به تصویب شورای انقلاب و در ۱۹ اردیبهشت همان سال به تصویب امام خمینی (ره) رسید. ندیمی که به هیچ عنوان تمایلی به رسانه ای شدن نام و تصویر خود ندارد، در گفت وگویی که سال ها پیش با ماه نامه «سپیده دانایی» داشته است، خاطرات خود از پذیرش طرح اش را اینگونه بیان می کند: «آقای هاشمی رفسنجانی پشت تلفن به من گفتند: آقای ندیمی، طرح شما در شورای انقلاب تصویب شده و حضرت امام هم آن را تنفیذ کرده اند. تَه دلم برای این طرح حقانیتی قائل بودم؛ بنابراین از تماس آقای هاشمی اصلاً تعجب نکردم. انتظار داشتم چنین اتفاقی بیفتد. من که اصلاً این کاره نبودم. این طرح را باید گرافیست های بزرگ می کشیدند. کارِ من نیست. این کاری خدایی است، به من ربطی ندارد.» 

البته آن روز آیت الله هاشمی رفسنجانی تنها خبر پذیرش طرح را به ندیمی نمی دهد بلکه پیش از پایان تماس به او تاکید می کند: «بهتر است خود شما روی طرح کل پرچم هم کارکنید.» بنابراین پس از طراحی نشان، نوبت به طراحی کل پرچم رسید. ندیمی درباره این بخش از کار خود نیز خاطره جالبی دارد که در گفت وگوی سال ها قبل خود این چنین تعریف کرده است: «خیلی کار سختی بود، چون آقای هاشمی گفت باید شعار الله اکبر در آن آورده شود، این متن قانون اساسی است. با خودم فکر کردم چه چیزی باید طراحی کرد که آرم را تحت الشعاع قرار ندهد و رقیبِ آرم نشود. از شعار بودن الله اکبر، تکرار را اقتباس کردم و یازده الله اکبر در بالا و یازده الله اکبر در پایین طراحی شد. همه چیز این انقلاب را خدا جور کرد. شما ببینید یازده الله اکبر تعبیه کردیم که مجموع آنها شد ۲۲ تا الله اکبر، یعنی تاریخ پیروزی انقلاب اسلامی، آن هم با شعار الله اکبر.»

پرچم جمهوری اسلامی ایران

طبق توضیحات ندیمی الله اکبرِ پرچم، اول شکل دیگری بوده است، همان شکلی که در مناره ها و مساجد دیده می شود، اما برخی ایراداتی به آن وارد می کنند و آن طرح را نمی پذیرند. ندیمی درباره یکی از ایرادات وارد شده به طرح اولیه تعریف می کند: «نمی دانم کدام شیر پاک خورده ای گفت در الله اکبر ما عبارت (USA) دیده می شود. بعد قرار شد شکل دیگری را طراحی کنیم، ولی من طرح اولی را بیشتر دوست داشتم.»

در نهایت نیز پرچم با نشان کلمه «الله» طراحی شد. ندیمی درباره نحوه طراحی این کلمه توضیح داده است: «هلال های تعبیه شده در این نشان از نقش مبارکی ریشه می گیرد که حضرت رسول (ص) بارها با شمشیر مبارکشان به عنوان امضا بر روی شن ها ترسیم کرده اند. این طرح پنج بخش دارد که نشان دهنده پنج اصل دین است. اصل توحید را در حکم عمود دو ساقه اصلی در میان خود دارد. علاوه بر کلمه «الله» که در ترکیب اصلی آن دیده می شود، «لااله الاالله» نیز در آن مستتر است. تقارن های این آرم هم نشانه تعادل و توازن است.»