فونیکولار یا قطار کابلی چیست و در کدام شهرها استفاده می‌شود؟

به گزارش تین نیوز ، ترکیبی از دو راهکار مسیر ریلی (راه آهن) و بالابر، قطار کابلی را شکل می دهد. همانطور که از نام این وسیله پیداست، برخلاف دیدی که نسبت به قطارهای عادی داریم، نیروی محرک آن دیگر از لوکوموتیو نبوده و از طریق کابل رو به جلو کشیده می شود. در مسیرهای سربالایی که لوکوموتیو قادر به تولید نیروی کافی به منظور حرکت دادن واگن های قطار نخواهد بود، نیاز به استفاده از چنین روشی بروز می کند.

تاریخچه فونیکولار

فونیکولار اولین مرتبه حدود پانصد سال پیش طراحی شد. هدف از آن، جابه جایی مردم در دامنه های شیب دار بود. امروز نیز کاربرد مشابهی برای آن می توان تعریف کرد. به عنوان نمونه، در دامنه کوه ها، به منظور انتقال اسکی بازان به نقاط دارای ارتفاع بیشتر، از قطار کابلی استفاده می کنند. از آن جایی که قطار روی ریل آزادانه در حال حرکت است، در صورت شیب دار بودن مسیر، به راحتی روی آن لیز خورده و قادر به حرکت رو به جلو نخواهد بود، در نتیجه لوکوموتیو قادر به تکان دادنش نیست.

حتی اگر به جای فلز، از لاستیک های عادی در قطار استفاده شود، در صورت منفجر نشدن زیر فشار سنگین واگن های چند تنی، همچنان اصطکاک کافی ایجاد نخواهد شد تا بلکه وسیله را در مسیر اصلی خود نگه دارد. به همین دلیل باید به فکر راهکار دیگری بود. بالا کشیدن واگن ها با استفاده از کابل، راهکار فونیکولار است.

به وسیله کشیدن وسیله به بالا از طریق کابل، مشکل عدم وجود اصطکاک بین چرخ ها و مسیر ریلی از بین می رود. اکنون چرخ ها دیگر دخالتی در تامین نیروی کششی نداشته و صرفا ابزاری برای حرکت روان وسیله روی مسیر آن (ریل) محسوب می شوند. اما هوشمندی این سیستم بسیار بیشتر از چیزی است که تصور می کنید.

آیا از علوم آزمایشگاه دوران دبیرستان، نحوه کارکرد صحیح قرقره را به خاطر دارید؟ در صورتی که فقط در یک طرف آن یک شی قرار بدهید، در صورت رها کردن سیم طرف دیگر، آن شی با سرعت بالایی به پایین سقوط خواهد کرد. از طرفی برای بالا کشیدن آن جسم نیازمند وارد کردن نیرو رو به رو پایین و صرف انرژی هستید. در فونیکولار، دو مسیر، یکی رو به پایین و دیگری رو به بالا در نظر گرفته می شود. سیم های دو طرف قرقره بالا برنده (و پایین آورنده)، هر کدام به یک قطار وصل می شوند.

این کار سبب خواهد شد. قطاری که به سمت پایین در حال حرکت است، بخش قابل توجهی از نیروی مورد نیاز برای بالا کشیدن قطار در حال حرکت رو به سمت مخالف را تامین کند. همچنین قطار در حال حرکت در مسیر سربالایی، به واگن های سمت مخالف کمک می کند با سرعتی متعادل حرکت کرده و از کنترل خارج نشوند. همچنان موتوری به قرقره متصل است، اما همه نیروی لازم برای بالا کشیدن قطار در مسیر سربالایی روی دوش آن قرار نداشته و بخشی از انرژی لازم، از طریق قطار در حال حرکت در مسیر سرازیری تامین می شود.

معروف ترین قطارهای کابلی دنیا

حال که با نحوه کار فونیکولار آشنا شدید، بهتر است برخی از معروف ترین قطارهای کابلی دنیا را نیز بشناسید. همانطور که گفتیم، در طول سفر خود به شهرهای نام برده در پایین، صرفا به عنوان وسیله ای برای جابه جایی به فونیکولار نگاه نکنید. حتی برای یک مرتبه، برای تفریح، سوار آن ها شوید!

استانبول، ترکیه

در بزرگترین شهر ترکیه، سیستم حمل و نقل عمومی به قسمت های مختلفی تقسیم می شود که یکی از آن ها قطار کابلی است. فونیکولار شهر استانبول به دو قسمت تونل-کاراکوی (T) و تکسیم-کاتاباس (F1) تقسیم می شود. قسمت های مختلف سیستم حمل و نقل عمومی استانبول با یکدیگر تقاطع و اتصال دارند. به عنوان نمونه، از داخل تونل قطار کابلی استانبول قادر به ورود به ترام قدیمی شهر خواهید بود که مسیر دسترسی به میدان تکسیم استانبول است.

با استفاده از خط T یا همان Karaköy-Tünel قادر به دسترسی به خیابان استقلال استانبول خواهید بود. خط F1 یا Taksim-Kabataş، همانطور که از نامش پیداست بین دو قسمت تکسیم و کاتاباس در حال حرکت است. در صورتی که می خواهید برای تماشای مهم ترین جاذبه های گردشگری تاریخی شهر به منطقه سلطان احمد بروید، یا به کشتی های حرکت کننده به سمت جزایر پرنس دسترسی پیدا کنید، باید از همین خط فونیکولار استانبول استفاده کنید.

باکو، آذربایجان

قطار کابلی باکو زمانی که جمهوری آذربایجان کنونی هنوز بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود، در سال 1960 میلادی، ساخته شد. این تنها فونیکولار کشور آذربایجان است. مسیری که این وسیله طی می کند تنها 500 متر طول داشته و با استفاده از آن، از خیابان نفتچیلار به جنوب غربی ایچری شهر خواهید رسید. برخلاف فونیکولار استانبول، مسیر قطار کابلی باکو بسیار زیبا است و در اطرافش محیط طبیعی دلبازی وجود دارد.

لیسبون، پرتغال

فونیکولار پایتخت پرتغال را با نام بیکا (Bica Funicular) می شناسند. ساخت آن به سال 1892 برگشته و مسیرش تنها 245 است. این قطار کابلی، خیابان سائو پائولو (Rua S. Paulo)، که دارای شیب قابل توجهی است را طی می کند. نزدیک به 18 سال پیش، دولت پرتغال آن را به عنوان یک اثر ملی به ثبت رساند، به همین دلیل مجددا همانند دیگر قطارهای کابلی، علاوه بر قسمتی از سیستم حمل و نقل عمومی شهر، یکی از جاذبه های گردشگری نیز به شمار می رود!

بیکا تنها فونیکولار فعال در شهر لیسبون نیست. قطار کابلی دیگری با قدمتی بیشتر ، با نام فونیکولار گلوریا (Gloria funicular) نیز وجود دارد که ساختش به سال 1885 مربوط می شود. به منظور تولید نیروی محرکه برای بالا کشیدن آن، در ابتدا از نیروی آب استفاده می شد، اما یک سال بعد از راه اندازی، سیستم دیگری که از طریق بخار آب نیرو تولید می کرد، جایگزین شد. در سال 1915، از نیروی الکتریکی برای جابه جا کردن فونیکولار گلوریا بهره گرفته شد. گفتنی است بیکا و گلوریا، هر دو در سال 2002 به عنوان یکی از آثار ملی پرتغال به ثبت رسیدند.

زاگرب، کرواسی

فونیکولار زاگرب از دیدگاه توریسم و گردشگری، دارای اهمیت بسیار زیادی است. به عبارتی اهمیت آن از این دیدگاه، از کاربردش برای حمل و نقل بیشتر است! فونیکولار زاگرب (Zagreb Funicular) را باید کوتاه ترین قطار کابلی دنیا قلمداد کرد، به طوری که ابتدا تا انتهای مسیرش تنها 66 متر است! قرن ها پیش، مردم برای رفتن از محله پایین به محله بالا و بالعکس در پایتخت کرواسی، از آن بهره می بردند.

وسیله در سال 1890 ساخته شد و تا 44 سال بعد، نیروی بالابرنده آن توسط بخار تولید می شد. طراحی و معماری قطار کابلی زاگرب هنوز شبیه به آن چیزی است که در سال 1890 ساخته شد، به همین دلیل آن را یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری پایتخت کرواسی عنوان می کنیم. پایین ترین ایستگاه در خیابان تومیچوا (Tomićeva) واقع شده است. قطار در مسیر عبورش از خیابان ایلیسا (Ilica)، که طولانی ترین خیابان شهر محسوب می شود، عبور می کند، تا به پای برج لوترشاک (Lotršćak) برسد.

پاریس، فرانسه

یکی از مهمترین مکان های دیدنی شهر پاریس، توریستی ترین شهر دنیا در حال حاضر، کلیسای ساکره کور (Sacré-Cœur Basilica) در بالای تپه ی مونمارتر (Montmartre) محسوب می شود. پیشنهاد می کنیم به جای فشار آوردن به زانوهای خود همراه با بالا بردن بیهوده ضربان قلبتان، برای رسیدن به این کلیسا از فونیکولاری که ایجاد شده است استفاده کنید. به نام تپه ای که کلیسا در آن قرار دارد، فونیکولار مونمارتر نام گرفته است.

مسیر طولانی نبوده و یک و نیم دقیقه بعد از سوار شدن از مبدا، به مقصد در بالای تپه خواهید رسید. برای لذت بردن از مسیر می توانید مسیر برگشت را پیاده و از طریق پله ها طی کنید. در سرتاسر فرانسه این تنها فونیکولار نیست. در پو، که شهری واقع در جنوب غربی فرانسه به شمار می رود، با یکی از جالب ترین قطارهای کابلی دنیا رو به رو هستیم. این فونیکولار در ارتفاعی بالاتر از سطح شهر قرار گرفته و چشم اندازی جالب از کل شهر پو مقابل چشمانتان قرار خواهد داد.

زوریخ، سوئیس

سورتمه سواری در دامنه کوه ها، تنها تفریح و سواری هیجان انگیزی نیست که می توانید در کشور سوئیس دنبال کنید. فونیکولار سوئیس پلی بان (Polybahn funicular) در شهر زوریخ واقع شده و ساختش به سال 1889 برمی گردد. طی کردن ابتدا تا انتهای مسیر، که چشم اندازی وصف نشدنی در دو طرفش وجود دارد، به دو دقیقه زمان نیاز دارد. گفتنی است شکل مسیر تغییری در مقایسه با زمان ایجاد آن پیش از سال 1889 نداشته است.

همانند نمونه های قدیمی مشابه، فونیکولار سوئیس نیز ابتدا از طریق نیروی آب حرکت می کرد، تا این که رفته رفته موتورهای قدرت گرفته از برق جایگزین قرقره های ابتدایی شد. پلی بان تنها قطار کابلی کشور زیبای سوئیس نیست. فونیکولار دریاچه گلمر (Gelmer Lake funicular) در شهر «گریمسل ولت» (Grimselwelt) واقع شده و سواری بر آن، یکی از لذت بخش ترین کارهایی است که می توانید در این کشور انجام بدهید. منحصربه فردترین ویژگی آن، داشتن گرادیان 106 درصد است، به طوری که تندترین شیب حرکت را در مقایسه با همه قطارهای کابلی سراسر دنیا دارد.

فونیکولار مونته بره (Monte Brè funicular) در شهر لوگانو نمونه دیگری از یک فونیکولار در کشور سوئیس است. مسافت آن در مقایسه با بیشتر قطارهای کابلی معرفی شده تا اینجا بیشتر بوده و مسافران را طی پانزده دقیقه به مونته بره می برد. این بخش، دارای اختلاف ارتفاع 930 متری از سطح دریا است.

برگن، نروژ

فونیکولار فلوبنن (Fløibanen funicular) راحت ترین و جذاب ترین روش دسترسی به کوه فلوین (Fløyen) است. رفتن از ابتدا تا انتهای مسیر شش دقیقه زمان نیاز داشته و این فرصت را فراهم می کند تا کل شهر برگن را در عرض چند دقیقه، از چشم اندازی بی نظیر، تماشا کنید.

تعدادی زمین بازی مخصوص کودکان در ایستگاه نهایی قطار کابلی ایجاد شده است. از اینجا مسیرهایی برای کوهپیمایی وجود دارد. به لطف وجود امکاناتی همچون رستوران، کافه و مخصوصا فروشگاه ، می توانید یک روز کامل را در پای کوه بگذرانید. نه تنها در برگن، بلکه در سرتاسر کشور نروژ فونیکولار فلوبنن یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری محسوب می شود. ساعت حرکت آن از ابتدای صبح تا ساعت 23 است. امکاناتی برای ورود و خروج افراد دارای معلولیت های جسمانی، با استفاده از ویلچر، فراهم شده است.

والپارایسو، شیلی

یکی از بهترین تفریح ها در شهر بندری والپارایسو کشور شیلی، واقع در آمریکای جنوبی، را باید فونیکولار آن دانست. مردم محلی از آن با عنوان فونیکولار زرد یاد می کنند. از تصویر بالا به خوبی پیداست قطار کابلی این شهر قدمت بالایی دارد، به همین دلیل تعجبی نیست در سال 2003، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. مسیر حرکت وسیله به صورت حلقه ای است و از تپه های اطراف شهر بالا می رود. برای رسیدن به ایستگاه مقصد به صورت پیاده روی، با توجه به شیب زیاد، شدیدا با مشکل رو به رو خواهید شد!

حین سوار شدن به فونیکولار والپارایسو شهر را در یک گوشه و دریا را در گوشه ای دیگر نظاره گر خواهید بود. شیلی با توجه به تپه ای بودن بیشتر شهرهای آن، قطارهای کابلی متعددی در سرتاسر کشور از سال 1900 به بعد ساخت، اما فونیکولار والپارایسو جزو معدود مواردی است که همچنان به فعالیتش ادامه می دهد. با توجه به چشم اندازی که طی مسیر رو به رویتان قرار می گیرد، در سفر به شهر والپارایسو حتما باید یک مرتبه سوار قطار کابلی آن شوید.

ناپل، ایتالیا

ناپل با داشتن حدود یک میلیون نفر جمعیت، یکی از دیدنی ترین نقاط ایتالیا بوده و سومین شهر بزرگ آن محسوب می شود. در این شهر نیز یک فونیکولار توریستی وجود دارد. حتی بدون نیاز به آن به منظور جابه هایی، برای تفریح بایستی یک مرتبه از این قطار کابلی استفاده کنید. فونیکولار متروپولیتن دی ناپولی (Metropolitana di Napoli) همانند دیگر قطارهای کابلی شما را از شر پیمودن مسیرهای صعب العبور برای رسیدن به مناطق تپه ای زیبا بی نیاز می کند.

فونیکولار متروپولیتن دی ناپولی دارای چهار خط بوده و هر یک نام جداگانه ای از بقیه دارد. ساخت آ ن ها بین سال های 1889 تا 1931 به طول انجامید. ظرفیت این قطار کابلی در مقایسه با بقیه مواردی که تا اینجا معرفی کردیم بیشتر بوده و قادر است روزانه تا سقف 28 هزار نفر را از مبدا حرکت تا مقصد و بالعکس جابه جا کند. به عبارتی در مقایسه با فونیکولارهای توریستی که تا اینجا نام بردیم، فونیکولار متروپولیتن دی ناپولی از بقیه کاربردی تر بوده و نقش مهمتری در سیستم حمل و نقل عمومی شهر ایفا می کند.

طبق انتظار از یکی از شلوغ ترین مسیرهای ریلی دنیا، طول بیشتری نیز دارد. مبدا قطار کابلی متروپولیتن دی ناپولی، ایستگاه پیازا فوگا در ناحیه چیچی وومرو (chichi Vomero) است و طی چهار دقیقه حرکت، به ایستگاه آگوستئو می رسد. در ادامه مسافران را از اینجا سوار کرده و به ایستگاه پیازا فوگا برمی گرداند.

بد نیست بدانید خاص ترین فونیکولار ساخته شده تا امروز در عصر مدرن، وزوویوس (Vesuvius Funicular) نام داشته و متعلق به همین شهر ناپل است. هدف از ساخت آن، بالا رفتن از کوه آتشفشان وزوویوس بود!

هنگ کنگ

فونیکولار هنک کنگ یکی از قدیمی ترین ها است و ساخت آن به سال 1888 مربوط می شود. مردم این شهر برای دور شدن از شلوغی، به این قطار کابلی روی آورده و خود را برای تازه کردن نفس به بخشی کوهستانی می رسانند. ظرفیت هر قطار 120 نفر بوده و منظره ای وصف نشدنی از درون آن در مقابلتان قرار می گیرد؛ در صورتی که اطرافتان با گیاهان انبوه پوشیده نشده باشد، شهر را با آن همه برج های سر به فلک کشیده، از زاویه ای کاملا استثنایی تماشا خواهید کرد. مقصد قطار کابلی هنگ کنگ قله ویکتوریا است که به تنهایی یکی از مهمترین مکان های دیدنی در این شهر جزیره ای محسوب می شود.