◄ چطور کارشناس رسمی دادگستری شویم؟

در دنیای مترقی و متحول امروز هیچ کس نمی تواند ادعا داشته باشد که به تمام دانستنی ها و دانش بشری احاطه دارد لذا با پیشرفتی که هر روز، در زمینه های مختلف اجتماعی شاهد آن هستیم ایجاب می کند که محاکم قضایی نیروهای متخصص در رشته های مختلف داشته باشند تا با بررسی همه جانبه دعاوی مطروحه را حلّ و فصل نمایند.

صحّت و امانت کارشناس کافی نیست باید کارشناس در حلّ معضلات و مشکلات تبحّر و دانش کافی داشته باشد تا در ارزیابی ها و اظهارنظرها قضایا را به طور شفاف عرضه بدارد. کانون کارشناسان با بیش از ۷ دهه سابقه کارشناسی جمعی از تخصص های مختلف را در اختیار دارد که پاسخگوی رفع نیاز جامعه متحول ما می باشد.

کارشناس رسمی دادگستری شخصی است که با توجه به دانش و تخصصی که دارد در حل پرونده و قضاوت عادلانه به قاضی کمک می کند. موضوع اختلافات قضایی در بین مردم آن قدر گسترده و فراوان است که برای قضاوت در مورد آن ها نیاز به دانش و اطلاعات تخصصی در همان زمینه می باشد؛ زیرا هر چقدر هم که قاضی تحصیل کرده و مجرب باشد باز هم راجع به جزئیات پرونده هایی که در حوزه های مختلف هستند نمی تواند به درستی قضاوت و داوری کند.

بنابراین، برای حل مشکلات و تکمیل پرونده های تخصصی نیاز است که یک یا چند شخص که کارشناس رسمی دادگستری هستند و از تخصص و تجربه کافی در آن زمینه برخوردارند به قاضی کمک نمایند. سازمان دادگستری برای استخدام کارشناسان رسمی دادگستری هرساله آزمون سراسری برگزار می کند و از طریق این آزمون افراد واجد شرایط را انتخاب و استخدام می کند.

انواع دسته بندی کارشناسان دادگستری

کارشناسان دادگستری نیز شامل دو گروه کارشناسان رسمی و کارشناسان غیررسمی می باشند:

کارشناسان رسمی: افراد واجد شرایطی هستند که پروانه کارشناسی داشته و به عنوان کارشناس رسمی نامیده می شوند.

کارشناسان غیررسمی: این افراد پروانه کارشناسی نداشته و به عنوان خبره یا به عبارت دیگر کارشناس غیررسمی نامیده می شوند.

در شرایط خاص و زمانی که دسترسی به کارشناس رسمی امکان پذیر نباشد دادگاه ها یا قضات طبق قوانین می توانند از نظرات کارشناسان غیررسمی استفاده کنند. افرادی که پروانه کارشناس رسمی دارند از اعتبار ویژه ای برخوردارند و علاوه بر اینکه می توانند استخدام شده و درآمد داشته باشند نیز سابقه کاری بسیار خوبی برای آنان محسوب می شود.

گروه های دوازده گانه کارشناسی

شرایط استخدام کارشناس رسمی دادگستری

برای استخدام به عنوان کارشناس رسمی دادگستری در صورتی که مدرک کارشناسی یا بالاتر را در رشته های: پزشکی و غذایی، امور مالی، امور مربوط به خودرو، راه و ساختمان، نقشه برداری، صنعت و فن، کشاورزی، منابع طبیعی، ایمنی، خدمات اداری، ارزیابی فرش، ارزیابی اموال منقول داشته باشید و در حوزه تحصیلی خود حداقل ۵ سال سابقه کار داشته باشید و بعد از گذراندن برخی مراحل مورد نیاز می توانید به عنوان کارشناس رسمی دادگستری مشغول به کار شوید.

مراحل لازم جهت استخدام و دریافت پروانه کارشناسی به شرح زیر می باشند:

• قبولی در آزمون کتبی کارشناسان رسمی

• قبولی در آزمون شفاهی و مصاحبه

• گذراندن دوره کارآموزی به مدت ۱ سال تحت نظر کارشناس رسمی که بیشتر از ۱۰ سال سابقه کار کارشناسی دارد.

• حضوریافتن در مراسم سوگند با حضور رئیس دادگستری استان و اخذ پروانه کارشناس رسمی

همچنین برای استخدام کارشناس رسمی دادگستری ۳ آزمون به وسیله ۳ نهاد دولتی مختلف برگزار می شود که عبارت اند از:

• آزمون کارشناس رسمی دادگستری که توسط کانون کارشناسان دادگستری برگزار می شود.

• آزمون کارشناسان قوه قضائیه که توسط قوه قضائیه برگزار می شود.

• آزمون کارشناسان رسمی نظام مهندسی که توسط قوه مجریه برگزار می شود.

اما وظایف و مسئولیت های کارشناسان در هر ۳ نهاد مشابه بوده و تنها تفاوت آن ها در نهاد ارجاع دهنده آن است. به عنوان مثال کاری که به کارشناس نظام مهندسی ارجاع داده می شود از طریق سازمان نظام مهندسی صورت می گیرد در صورتی که کارشناسان رسمی قوه قضائیه توسط قاضی انتخاب می شوند و یا در زمان نیاز به کارشناس دادگستری برای حل پرونده توسط کانون کارشناسان دادگستری در مرکز استان درخواست خود را برای حضور کارشناس رسمی ارائه می دهند.

وظایف کارشناس رسمی دادگستری

برخی از وظایف و مسئولیت های کارشناسان رسمی دادگستری طبق قوانین و مقررات کانون کارشناسان دادگستری به شرح زیر هستند:

• مواردی که به کارشناس رسمی ارجاع داده می شود باید در حوزه تخصص و صلاحیت وی بوده و بر اساس آن نظر تخصصی خود را به صورت کتبی و در مدت تعیین شده به مرجع مربوطه ارائه دهد.

• یکی از بااهمیت ترین وظایف کارشناسان این است که باید یک نسخه از نظر کتبی که به مراجع مربوطه ارائه دادند را حداقل ۵ سال بعد از تاریخ ارائه نظریه کارشناسی نگه داری کنند.

• کارشناسان رسمی باید در صورتی که با موارد رد کارشناسی مواجه شدند موضوع را به صورت کتبی به مراجع اعلام کرده و از انجام کارشناسی خودداری کنند؛ زیرا در غیر این صورت متخلف شناخته شده و مشمول مجازات خواهند شد.

• کارشناس رسمی موظف است زمانی که مقام صلاحیت دار تعیین می کند در جلسه دادرسی یا در محلی که تعیین شده حضور یابد مگر اینکه عذر موجه و قابل قبولی برای حضور نیافتن داشته باشد.

• کارشناس رسمی موظف است نظر خود را با بیان دلایل و آشکارا بیان کند و نکات و توضیحات لازم را جهت بیان نظریه که توسط خود یا شورای عالی کارشناسان اعلام می شود را به طور کامل در نظریه خود درج کند.

به طور کلی افرادی که پس از طی مراحل لازم موفق به اخذ پروانه کارشناس رسمی دادگستری شده اند از طرف مراجع قضایی و توسط کانون کارشناسان رسمی استان مربوط به خود جهت کارشناسی و بررسی تخصصی پرونده ها استخدام و دعوت به کار می شوند.

کارشناس رسمی دادگستری حرفه ای تخصصی است به همین دلیل کارمندان و افراد شاغل در ادارات و سازمان های دولتی هم می توانند برای اخذ پروانه کارشناس رسمی اقدام نمایند. کارشناس با انجام تحقیقات و کسب اطلاعات مورد نیاز در صدور حکم به قاضی کمک می کند.

محل اصلی فعالیت کارشناسان رسمی دادگستری در قوه قضائیه می باشد؛ اما اخیراً و با توجه به خصوصی سازی دستگاه های دولتی، دستگاه ها و سازمان های دیگر و قوه مجریه نیز می توانند در صورت لزوم از نظرات کارشناسان رسمی استفاده کنند؛ زیرا نظرات آن ها از نظر قانونی ارزش داشته و مورد قبول دیوان محاسبات و سازمان بازرسی است.

تشکیلات کارشناسان رسمی دادگستری

کارشناسان رسمی دادگستری دارای تشکیلاتی به شرح زیر می باشند:

1. کانون کارشناسان رسمی: این کانون در استان هایی که حداقل ۳۰ نفر کارشناس رسمی مقیم وجود داشته باشند تشکیل می شود و در صورتی که استانی فاقد کانون کارشناسان رسمی باشد، کارشناسان آن در نزدیک ترین استان عضو کانون کارشناسان رسمی خواهند شد.

2. شورای عالی کارشناسان رسمی: اعضای شورای عالی کارشناسان رسمی برای مدت زمان ۴ سال از بین کارشناسان رسمی کل کشور برگزیده می شوند، تعداد این افراد ۱۸ نفر است و در صورت صلاحیت می توانند برای یک دوره دیگر نیز به عنوان اعضای شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری انتخاب شوند.

3. کمیسیون صلاحیت و اولویت اخلاقی: این کمیسیون متشکل از ۷ نفر می باشد که ۵ نفر از آن ها اعضای اصلی و ۲ نفر اعضای علی البدل می باشند.

۲ نفر از اعضای اصلی و ۱ نفر از اعضای علی البدل در این کمیسیون از بین حقوق دانان و با نظر رئیس قوه قضائیه برگزیده می شوند و مابقی اعضای کمیسیون نیز از بین کارشناسان رسمی دادگستری و با پیشنهاد شورای عالی کارشناسان رسمی و تأیید صلاحیت از طرف رئیس قوه قضائیه انتخاب می شوند و هر یک از اعضا به مدت ۴ سال در این کمیسیون می توانند عضو شده و فعالیت کنند.

سالیان متمادی است که در سراسر جهان قضات برای صدور حکم در حوزه های تخصصی از کارشناسان کمک می گیرند تا بتوانند عادلانه قضاوت کرده و حقی را پایمال نکنند. در ایران نیز نزدیک به ۸۰ سال است که کارشناسان رسمی در محاکم و دادگاه های مختلف نیز فعالیت می کنند و قضات پس از ارائه نظر توسط کارشناس رسمی اقدام به صدور حکم و اعلام آن می نمایند.