۸ مسیر ترانزیتی تجاری که تاریخ جهان را تغییر دادند

به گزارش تین نیوز به نقل از فرادید، از جاده های باستانی گرفته تا مسیرهای دریایی پرخطر، مسیرهای تجاری در طول تاریخ تاثیر شگرفی بر جوامع مختلف داشته اند. این مسیرها نه تنها کالاهای کمیاب مانند نمک و ادویه ها را بین فرهنگ ها رد و بدل می کردند، بلکه به عنوان گذرگاه هایی برای تبادل دانش، فناوری، ایده ها و حتی بیماری ها نیز محسوب می شدند.

در این مقاله با هشت مسیر تجاری مهم آشنا می شوید که تاریخ جهان را به طرز چشمگیری تحت تاثیر قرار داده اند.

۱. جاده ابریشم

جاده ابریشم معروف ترین مسیر تجاری باستانی است که تمدن های بزرگ چین و امپراتوری روم را به یکدیگر پیوند می داد. از قرن اول پیش از میلاد، ابریشم از چین به امپراتوری روم فرستاده می شد و در ازای آن، پشم، نقره و طلا از اروپا به چین می آمد. جاده ابریشم علاوه بر تسهیل تجارت، نقش مهمی در گسترش دانش، فناوری، دین و هنر ایفا می کرد. بسیاری از مراکز تجاری در مسیر جاده ابریشم، مانند سمرقند در ازبکستان امروزی، به مراکز مهم تبادل فرهنگی تبدیل شدند.

جاده ابریشم از شی آن در چین آغاز می شد و با عبور از دیوار بزرگ چین، به کوه های پامیر در افغانستان می رسید و سپس به شام (سوریه امروزی) راه پیدا می کرد؛ جایی که کالاها به کشتی هایی برای حمل به بنادر مدیترانه ای منتقل می شدند. کمتر پیش می آمد که تاجران تمام ۶,۴۰۰ کیلومتر مسیر را طی کنند؛ بیشتر آن ها تنها در بخش هایی از این مسیر به تجارت می پرداختند.

با فروپاشی امپراتوری روم در قرن چهارم میلادی، جاده ابریشم ناامن شد و تا قرن سیزدهم که تحت تسلط مغولان احیا شد، از رونق افتاد. «مارکوپولو»، کاوشگر ایتالیایی، در قرن سیزدهم این جاده را طی کرد و یکی از اولین اروپایی هایی بود که به چین رفت. این جاده معروف ممکن است فراتر از تجارت و پیوندهای فرهنگی، عامل گسترش موضوع دیگری نیز بوده باشد؛ در واقع، برخی از دانشمندان معتقدند که تاجران این جاده، باکتری طاعون را با خود حمل کردند که عامل مرگ سیاه بود.

۲. مسیر ادویه ها

برخلاف بیشتر مسیرهای تجاری دیگر در این فهرست، مسیرهای ادویه ای شامل راه های دریایی بودند که شرق و غرب را به هم متصل می کردند. فلفل، میخک، دارچین و جوز هندی از جمله کالاهای بسیار پرطرفدار در اروپا بودند؛ اما پیش از قرن پانزدهم، دلالان شمال آفریقا و عرب ها دسترسی به این ادویه ها را کنترل می کردند و آن ها را بسیار گران و کمیاب کرده بودند.

از قرن پانزدهم تا هفدهم میلادی، فناوری جدید ناوبری امکان سفرهای دریایی طولانی از اروپا را فراهم کرد و اروپاییان شروع به برقراری روابط تجاری مستقیم با اندونزی، چین و ژاپن کردند. برخی معتقدند که تجارت ادویه ها به توسعه کشتی های سریع تر، تشویق استعمار و ایجاد روابط دیپلماتیک جدید بین شرق و غرب کمک کرد. کریستف کلمب نیز در سفر معروف خود در سال ۱۴۹۲، تجارت ادویه ها را در ذهن داشت.

پرتغالی ها، هلندی ها و انگلیسی ها به خصوص از کنترل تجارت ادویه در اندونزی امروزی، به ویژه منطقه مالاکو (که به جزایر ادویه نیز معروف است) سود زیادی به دست آوردند؛ زیرا این منطقه تنها منبع جوز هندی و میخک در آن زمان بود. جنگ ها به خاطر ادویه ها درگرفت؛ سرزمین ها مستعمره شدند و ثروت های کلانی از این تجارت به دست آمد و این مسیر تجاری را به یکی از مهم ترین مسیرهای جهانی تبدیل کرد.

۳. مسیر کندر

مسیر کندر برای حمل کندر و مُر، که تنها در جنوب شبه جزیره عربستان (یمن و عمان امروزی) یافت می شدند، ایجاد شد. کندر و مُر از صمغ خشک شده درختان به دست می آیند؛ این تکه ها می توانند به عنوان بخور سوزانده یا به عنوان عطر استفاده شوند و همچنین در مراسم تدفین برای مومیایی کردن به کار می رفتند.

پس از اهلی کردن شترها توسط اعراب عشایر در حدود ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد، تاجران شروع به حمل کندر به دریای مدیترانه، یک مرکز تجاری مهم، کردند. کندر و مُر برای رومیان، یونانیان و مصریان اهمیت زیادی داشتند. گفته می شود امپراتور نرون، در مراسم خاکسپاری عشقش، تمام محصول یک ساله کندر را سوزاند.

تجارت کندر در زمان اوج خود شامل ۳۰۰۰ تن می شد که از این مسیر عبور می کرد. پلینی بزرگ، مورخ رومی، نوشت که برای طی کردن این مسیر ۶۲ روز لازم است؛ اما ظاهرا گاهی اوقات این مسیر تغییر می کرد؛ به خصوص زمانی که شهرها مالیات های سنگینی از کاروان ها طلب می کردند. تا قرن اول میلادی، این مسیر قدیمی زمینی با بهبود طراحی کشتی ها و جذاب تر شدن مسیرهای دریایی، کم اهمیت تر شد.

۴. جاده کهربا

کهربا از حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد به عنوان یک کالای تجاری استفاده می شد و شواهد باستان شناسی نشان می دهد که دانه های کهربا از منطقه دریای بالتیک تا مصر نیز رسیده اند. رومیان که این رزین سنگ مانند را برای تزیینات و همچنین خواص درمانی اش ارزشمند می دانستند، جاده ای به نام جاده کهربا ایجاد کردند که بالتیک را به سایر نقاط اروپا متصل می کرد.

منابع بزرگ کهربا در زیر دریای بالتیک یافت می شوند که میلیون ها سال پیش شکل گرفته اند؛ زمانی که جنگل هایی این منطقه را پوشانده بودند. کهربا پس از طوفان به ساحل می آید و می توان آن را از سواحل بالتیک برداشت کرد. تاجران محلی بسیاری از طریق این روش کسب وکار خود را راه انداختند.

با این حال، در طول جنگ های صلیبی در قرون ۱۲ و ۱۳ میلادی، بالتیک به منبع درآمد مهمی برای شوالیه های توتونیک تبدیل شد و آن ها کنترل منطقه تولید کهربا را به دست گرفتند. این شوالیه ها، مخالفان خود را به شدت سرکوب می کردند و برای افرادی که به دنبال برداشت یا تجارت کهربا بودند، مجازات مرگ را در نظر گرفتند. امروزه می توان ردی از جاده کهربا را در لهستان یافت؛ جایی که یکی از مسیرهای اصلی بزرگراه کهربا شناخته می شود.

۵. جاده اسب های چای

مسیر باستانی جاده اسب های چای بیش از ۹,۶۰۰ کیلومتر طول دارد و از کوه های هنگدوآن، یکی از مناطق اصلی تولید چای در چین، به تبت و هند می رسد. این جاده همچنین از رودخانه های بسیاری عبور می کند؛ از همین رو، به یکی از خطرناک ترین مسیرهای تجاری باستانی تبدیل شده بود.

کالاهای اصلی که از این مسیر عبور می کردند، چای چینی و اسب های جنگی تبتی بودند و هدف اصلی تاجران این مسیر، تبادل مستقیم چای با اسب ها و بالعکس بود. بخشی از این مسیر از حدود ۱۶۰۰ سال قبل از میلاد مورد استفاده قرار می گرفت؛ اما استفاده کامل از آن از قرن هفتم میلادی آغاز شد و تجارت گسترده در دوره سلسله سونگ (۹۶۰-۱۲۷۹ میلادی) شکل گرفت.

تحقیقات نشان می دهد که بین سال های ۹۶۰ تا ۱۱۲۷ میلادی، حدود ۲۰,۰۰۰ اسب جنگی تبتی هر سال در ازای ۸,۰۰۰ تن چای در این مسیر مبادله می شد. با افزایش محبوبیت مسیرهای دریایی، اهمیت این جاده کاهش یافت؛ اما در طول جنگ جهانی دوم، این مسیر دوباره اهمیت پیدا کرد؛ چراکه نیروهای ژاپنی بسیاری از بنادر دریایی را مسدود کردند و جاده اسب های چای، به مسیری کلیدی برای انتقال تدارکات بین چین و هند تبدیل شد.

۶. جاده نمک

نمک همواره یکی از کالاهای ارزشمند بوده که از آن برای طعم دادن و نگهداری غذا و همچنین ضدعفونی استفاده می شده است. در دوران باستان، نمک به راحتی قابل دسترس نبود و مناطقی که معادن نمک داشتند، به مراکز مهم تجاری تبدیل شدند. از جمله مشهورترین این مسیرها می توان به جاده رومی «ویا سالاریا» اشاره کرد که از بندر اوستیا در نزدیکی رم آغاز و از عرض ایتالیا تا ساحل دریای آدریاتیک امتداد می یافت.

نمک چنان باارزش بود که بخشی از دستمزد سربازان رومی از آن پرداخت می شد. واژه «حقوق» در انگلیسی (Salary) از واژه لاتین «Sal» به معنای نمک گرفته شده است و جمله «ارزش نمک خود را ندارد» نیز از همین جا نشئت می گیرد؛ زیرا دستمزد سربازانی که سخت کار نمی کردند، از نمک کسر می شد.

یکی دیگر از مسیرهای نمک در اروپا، «جاده قدیمی نمک» بود که از لونبورگ در شمال آلمان (از منابع بزرگ نمک در شمال اروپا) تا لوبک در ساحل شمالی آلمان امتداد داشت. در قرون وسطا، این مسیر نقش مهمی در تامین نمک برای ناوگان های ماهیگیری داشت که از آلمان به اسکاندیناوی می رفتند؛ خدمه این ناوگان ها از نمک برای نگهداری ماهی های ارزشمند مانند شاه ماهی استفاده می کردند. حمل نمک در این مسیر ۱۰۰ کیلومتری حدود ۲۰ روز طول می کشید و بسیاری از شهرهایی که در مسیر قرار داشتند، از طریق اخذ مالیات و عوارض از کاروان های عبوری، به ثروت زیادی دست یافتند.

۷. جاده پادشاهان

جاده پادشاهان یکی از قدیمی ترین مسیرهای تجاری بود که در دوره امپراتوری آشور در قرن هشتم پیش از میلاد ایجاد شد. این جاده، که در ابتدا برای ارتباط داخلی آشوریان ساخته شده بود، بعدها توسط سایر امپراتوری ها مانند بابلیان و ایرانیان نیز مورد استفاده قرار گرفت. در دوره امپراتوری هخامنشی، این جاده به یکی از مهم ترین مسیرهای ارتباطی بین ایران و مصر تبدیل شد. مسیر جاده پادشاهان از ایران شروع می شد و با عبور از بین النهرین، به شام و سپس مصر می رسید.

علاوه بر تبادل کالاها، جاده پادشاهان نقشی کلیدی در ارتباطات امپراتوری ها و تبادل فرهنگی داشت. با وجود اهمیت تاریخی این جاده، بخش هایی از آن در طول زمان از بین رفته است؛ اما برخی از مسیرهای آن هنوز هم در مناطق خاورمیانه قابل تشخیص هستند.

۸. جاده سنگ آهن

جاده سنگ آهن، یکی از مسیرهای تجاری مهم در آفریقا بود که از حدود ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد تا دوران قرون وسطا مورد استفاده قرار می گرفت. این مسیر تجاری به طور خاص برای انتقال سنگ آهن از مناطق معدنی غرب آفریقا به شمال آفریقا و سپس به اروپا و خاورمیانه استفاده می شد. آهن برای ساخت ابزار و سلاح های قدرتمند حیاتی بود و تجارت آن باعث تقویت اقتصادی و نظامی تمدن های مختلف شد.

مسیر تجاری جاده سنگ آهن، نقش بزرگی در تقویت ارتباطات بین تمدن های غرب و شمال آفریقا و همچنین گسترش فناوری تولید آهن ایفا کرد. علاوه بر سنگ آهن، سایر کالاهای ارزشمند مانند طلا، عاج و برده نیز از این مسیر عبور می کردند و باعث شکل گیری یکی از پررونق ترین دوره های اقتصادی در تاریخ آفریقا شدند.