◄ از کارل بنز تا نخستین زنان دارای گواهینامه در ایران؛ تاریخچه پرفرازونشیب مجوز رانندگی در جهان!

نخستین گواهینامه رانندگی جهان در سال ۱۸۸۸ برای  کارل بنز ، مخترع آلمانی، صادر شد تا او اجازه راندن خودروی دودزای «موتورواگن» را داشته باشد! اما آیا می دانید  اولین زن دارنده گواهینامه  کیست؟ یا  نخستین ایرانی های صاحب مجوز رانندگی  چه کسانی بودند؟ در این گزارش، مرور جذابی بر تاریخچه گواهینامه رانندگی از پروسِ ۱۹۰۳ تا ایرانِ ۱۳۱۹ خواهیم داشت.»

به گزارش تین نیوز، می گویند آقای «کارل بنز» که یکی از مخترعان اتومبیل های شیک و پیشرفته آلمانی است، نخستین کسی است که در جهان دارای مدرکی به نام «گواهینامه رانندگی» یا مجوز رانندگی شد و درباره این ماجرا نوشته اند که آقای «کارل بنز» این گواهینامه را برای رانندگی کردن اتومبیلی به نام «موتور واگن» که خودش آن را طراحی کرده و ساخته بود، می خواست و به دلیل اینکه اتومبیل اش صدای خیلی وحشتناکی تولید می کرد، نیازمند بود که برای راندن آن از دولت محلی اجازه رانندگی بگیرد.

از طرف دیگر نخستین کشوری که در آن رانندگی کردن بدون گواهینامه از ابتدا غیرممکن بود کشور «پروس» بود که در تاریخ ۲۹ سپتامبر ۱۹۰۳ قانون یادشده را به اجرا گذاشت و پس از آن قوانین رانندگی و صدور گواهینامه در ایالات متحده در سال ۱۹۱۰م و در نیویورک تصویب و اجرا شد و نخستین ایالتی که داشتن گواهینامه را در سال ۱۹۱۳م برای همه رانندگان الزامی کرد، ایالت نیوجرسی بود.

اما جالب ترین نکته درباره گواهینامه، گرفتن نخستین گواهینامه به وسیله زنان است. نام خانم «نوارت مار دیروس» به عنوان نخستین زن دریافت کننده گواهینامه به ثبت رسید و در ایران نیز زنانی چون بانو «هلن شه بنده» در سال ۱۳۱۹ و نیز «شوکت الملوک جهانبانی»، یکی از نوادگان فتحعلی شاه قاجار در همان سال موفق به گرفتن گواهینامه شدند.

در گزارش امروز تلاش داریم به جزییات و گوشه کناره های موضوع گواهینامه رانندگی در ایران بپردازیم.

نخستین گواهینامه برای درشکه چی ها

در تاریخچه راهنمایی و رانندگی ایران آمده که نخستین گواهینامه رانندگی در ایران، در تاریخ ۲۵ آبان ۱۲۹۹ صادر شده است و به آن «تصدیق نامه» گفته می شد و نخستین گواهینامه، نه گواهینامه خودرو است و نه موتور بلکه مربوط به درشکه چی هاست.

«خاچاتور ماتروسیانِ تبریزی نژاد» فرزند «خوگاز» نخستین فردی بود که برایش گواهینامه صادر شد.

خاچاتور ارمنی بود و در سن ۲۴ سالگی توانست پس از گذراندن مهارت های لازم، تصدیق نامه دریافت کند؛ ضمن اینکه او با اقامت در ایران تابعیت ایران را نیز اخذ کرده بود.

البته، خاچاتور ششصد و نود و هفتمین نفری بود که توانست گواهینامه بگیرد اما آنچه اسناد موجود در آلبوم مرکز صدور گواهینامه راهور ناجا نشان می دهد تنها این گواهینامه موجود است و از ۶۹۶ گواهینامه قبلی تصاویری و اطلاعاتی در دست نیست؛ بنابراین از این گواهینامه به عنوان قدیمی ترین یا به نوعی نخستین گواهینامه یاد می شود.

نخستین گواهینامه های ایرانی

درباره نخستین وقایعی که در حوزه های مربوط به راهنمایی و رانندگی در کشور به وقوع پیوسته، تاکنون مطالب زیادی در رسانه های کشور نوشته شده است، اما یکی از مطالبی که به آن اشاره ای دقیق نشده معرفی نخستین راننده ایرانی است که در ایران گواهینامه گرفت که در مطلبی کوتاه در کتاب تاریخ راهنمایی و رانندگی ایران آمده است، سید احمد میرسپاسی یا احمد لیستر، نخستین ایرانی بود که گواهینامه گرفت.

وی راننده حسن وثوق الدوله، نخست وزیر وقت بود و بعدها راننده ویژه احمدشاه شد. «میرسپاسی» چند بار در سفر به اروپا، شاه جوان را همراهی کرد و با توجه به اینکه اطلاعات خوبی درباره تعمیر ماشین داشت، با روسای چندین شرکت سازنده اتومبیل آشنا شد و با توجه به نفوذی که داشت تسهیلاتی را برای ورود آنها به ایران فراهم کرد و از این طریق ثروتی را به هم زد. وی در دوره قدرت رضاشاه هم مورد اعتماد دربار بود و از سوی وی به عنوان مباشر کل تسلیحات قشون انتخاب شد.

اما نخستین «شوفر» ایران یک فرانسوی بود که با حقوق ماهانه ۷۰۰ فرانک به استخدام مظفرالدین شاه درآمد و لفظ «شوفر» با ورود اتومبیل به ایران شناخته شد و به کسی اطلاق می شد که قادر به راندن اتومبیل باشد.

۵۸ سال رانندگی بدون تخلف

یکی از نخستین گواهینامه هایی که به عنوان «گواهینامه دوچرخه سواری» در ایران صادر شده، متعلق به فردی است به نام «سیداسدالله جولایی» که مدیرعامل ستاد دیه کشور است. وی در یک مصاحبه اختصاصی گفته که ۵۸ سال است گواهینامه دارد و هنوز هیچ تخلفی نکرده است. او در این مصاحبه یادآور شده: من چه در سال های پیش و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همواره قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت کرده ام، حتی از زمانی که گواهینامه دوچرخه سواری گرفتم و در گواهینامه دوچرخه سواری ام هیچ تخلفی به ثبت نرسیده و به عنوان سند افتخار آن را نگه داشته ام.

نخستین افسر راهنمایی و رانندگی در ایران

شاید اگر آن راننده ای که در یک تصادف ناخواسته یکی از بزرگترین آهنگسازان نسل اول موسیقی اصیل ایرانی را کشت، مدارکی به نام گواهینامه رانندگی داشت، آن اتفاق، آنطور فجیح رخ نمی داد. مروری بر اخبار و وقایع نخستین تصادف های عرصه رانندگی در ایران حکایت از آن دارد که نخستین کسی که در ایران قربانی تصادف اتومبیل شد، «درویش خان» نوازنده و استاد تار بود که در سال ۱۳۰۵ درگذشت و نخستین افسر آزمایش رانندگی که نام و امضای او پای اوراق رانندگان زمان قاجاریه وجود دارد و به زبان فرانسه نوشته شده است شخصی به نام «مسیوکلین» بود که بعد از وی این سمت به «ناصرخان انشاء» نخستین متخصص نظمیه محول شد. همچنین نخستین آیین نامه رانندگی در زمان «وستد» اهل سوئد تهیه و تنظیم شد.

وی در سال ۱۲۹۱ ه. ش ریاست نظمیه را برعهده داشت و حدود ۱۰ سال در این سمت باقی ماند. از جمله کارهای وی، ترجمه، تنظیم نظامنامه و آیین نامه قید شده است که راننده هنگام روز در شهر و اماکن پرجمعیت ضمن حرکت از سمت راست باید با سرعت ۱۵ کیلومتر در ساعت و در خارج از شهر ۲۵ کیلومتر در ساعت و شبها با سرعتی ۱۰ کیلومتر بر ساعت براند و یا اینکه در موقع نزدیک شدن به حیوانات از قبیل اسب و قاطر که از صدای ماشین وحشت دارند، از سرعت اتومبیل خود بکاهد و آرام حرکت کند تا باعث وحشت و رم کردن حیوانات نشود.

از گواهینامه های انضباطی ۱۳۰۵ تا کارتهای هوشمند امروز؛ تحولات صدور گواهینامه در ایران